مقاومت آنتی‌بیوتیکی در بیمارستان‌های تهران چقدر شایع است؟

اعتمادآنلاین| یکی از عوامل بیماری‌زای خطرناک باکتری «استافیلوکوکوس اورئوس» است که به دلیل مقاومت، نمی‌توان آن‌ها را با داروهای آنتی‌بیوتیک رایج از بین برد. آنزیم‌های این باکتری، باعث لخته شدن خون و جلوگیری از فاگوسیتوز (بیگانه‌خواری) گلبول‌های سفید خون می‌شود. همچنین سمی که تولید می‌کند نیز باعث ایجاد علائم گوارشی مثل اسهال و استفراغ و همچنین سرگیجه می‌شود.

در گذشته از داروی پنی‌سیلین برای درمان عفونت‌های ناشی از استافیلوکوکوس اورئوس استفاده می‌کردند، ولی امروزه به دلیل استفاده بیش از حد پنی‌سیلین،‌ این باکتری مقاومت دارویی پیدا کرده است.

مکانیسم‌های مختلفی برای مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری استافیلوکوکوس اورئوس وجود دارد و یکی از مهم‌ترین دلایل مقاومت دارویی وجود پمپ‌هایی به نام «افلاکس» در دیواره این باکتری‌ها است. این پمپ‌ها قادرند با بیرون کردن ترکیبات مختلف مثل آنتی‌بیوتیک‌ها، محیط درونی باکتری را پایدار نگه‌دارند و از اثر دارویی آن‌ها و در نتیجه بهبود بیماری جلوگیری می‌کنند. ژن‌های مختلفی باعث به وجود آمدن پمپ‌های افلاکس در باکتری‌ها شده است.

با توجه به موارد گفته شده، پژوهشگران دانشگاه‌های آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات و واحد تهران شمال به بررسی میزان شیوع ژن‌های پمپ افلاکس به نام‌های NorA، NorC، MdeA و MepA در باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس پرداختند.

مریم شکیبا و فاطمه اشرفی پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه همکاری داشتند.

برای انجام این آزمایش تعداد 250 نمونه بالینی مثل خون، زخم، پوست و ادرار از بیمارستان‌های صارم، آتیه، پارس و امام حسین(ع) جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل شد.

باکتری‌های موجود در این نمونه‌ها در آزمایشگاه کشت داده شدند و برای بررسی میزان مقاومت آنتی‌بیوتیکی، DNA آن‌ها استخراج شد. نمونه‌ها با استفاده از روش PCR از نظر وجود ژن‌های NorA، NorC، MdeA و MepA بررسی شدند.

در بررسی‌ها مشخص شد که بیشترین مقاومت در این نمونه‌ها مربوط به آنتی‌بیوتیک‌های پنی‌سیلین (98 درصد)، آمپی‌سیلین (90 درصد)، آموکسی‌سیلین و تریمتوپریم (86 درصد) و سفوکستین (68 درصد) است. همچنین کم‌ترین مقاومت مربوط به آنتی‌بیوتیک ونکومایسین (100 درصد حساس)، سیپروفلوکساسین (56 درصد حساس) بودند و هیچ یک از نمونه‌ها به ونکومایسین مقاوم نبودند. در مجموع میزان مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌های جدا شده از نمونه‌های ادرار و زخم بیشتر از دیگر نمونه‌ها بود.

نتایج حاصل از این مطالعه نشان می‌دهد، مقاومت نمونه‌های بالینی استافیلوکوکوس اورئوس نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های مختلف در منطقه مورد مطالعه افزایش یافته و همچنین میزان مقاومت این باکتری نسبت به سیپروفلوکساسین و سفوکسیتین در این منطقه بالا است.

نتایج این مطالعه نشان داد که 68 درصد از سویه‌های باکتری بررسی شده مقاوم به متی‌سیلین (MRSA) و 56 درصد از آن‌ها به سیپروفلوکساسین هم مقاوم هستند. همچنین نتایج PCR نشان داد که میزان شیوع ژن‌های NorA، NorC، MdeA و MepA در باکتری‌های مقاوم به سیپروفلوکساسین به ترتیب 60، 16، 6 و 10 درصد بود.

به گفته محققان این مطالعه، باتوجه به این‌که تمامی نمونه‌هایی که به سیپروفلوکساسین مقاوم بودند، هر چهار ژن بررسی شده را داشتند، مشخص می‌شود که اصلی‌ترین راه مقاومت به این آنتی‌بیوتیک، وجود پمپ‌های افلاکس است.

به اعتقاد این پژوهشگران، از آن‌جایی که دلیل اصلی مقاومت به سیپروفلوکساسین، وجود چهار ژن پمپ‌های افلاکس است، باید راهکارهای بهتری در مورد پیشگیری و درمان عفونت‌های مرتبط با این باکتری‌ها استفاده کرد.

به گفته این محققان، با رعایت نکاتی مثل پیشگیری از بروز بیماری با رعایت نکات بهداشتی و ایمنی به‌خصوص در بیمارستان‌ها توسط کادر پزشکی به ویژه در بخش‌های نوزادان، عفونی و ICU، بررسی بهتر و بیشتر میزان شیوع باکتری‌های مقاوم، میزان و نوع مقاومت آنتی‌بیوتیکی برای تجویز بهتر دارو و در نهایت پژوهش‌های گسترده‌تر بر یافتن راهکارهای کاهش مقاومت دارویی، می‌توان این مشکل را کاهش داد و یا از بین برد.

نتایج این مطالعه تابستان سال جاری (1399) به صورت مقاله علمی پژوهشی در نشریه « دانشور پزشکی» دانشگاه شاهد، منتشر شده است.

منبع: ایسنا