سرنوشت جنگل های هیرکانی چه می شود؟

اعتمادآنلاین| وقف 5600 هکتار از جنگل‌های هیرکانی آق‌مشهدکه با واکنش بسیاری از مردم و مسئولان و همچنین کنشگران اجتماعی، فعالان زیست محیطی و دانشجویان رو به رو شد. در این میان، چندی پیش، تشکل‌های دانشجویی دانشگاه مازندران نیز با صدور بیانیه‌ای به حجت‌الاسلام رئیسی رئیس قوه قضائیه، به موضوع آقمشهد و ماجرای عجیب و غریب آن واکنش نشان دادند.

محمدابراهیم خسروی، دبیر سیاسی انجمن اسلامی دانشگاه مازندران اظهار کرد: حفظ سرمایه های ملی و میراث اصیل درختان هیرکانی مازندران از مهم‌ترین وظایف نهاد های مسئول، مردم و تشکل های دانشجویی است.

خسروی با بیان اینکه مطالبه گری صحیح و منطقی از مسئولان ذیربط مستلزم آگاهی به جزییات و استدلال منطقی و قانونی است، افزود: در مورد اختلافات در اراضی آقمشهد نخست باید یک شناخت کلی با یک سری مفاهیم اولیه مثل وقف، متولی، وقف عام و خاص و منابع ملی و انفال پیدا بکنیم.

وی افزود: وقف در فرهنگ دینی مردم ایران از گذشته های دور دارای ارزش و احترام زیادی بوده به حدی که همیشه راجع به آن با احتیاط تصمیم گیری شده است، احادیث زیادی نیز راجع وقف و اهمیت و منافع آن وجود دارد.

خسروی با اشاره به برخی قوانین مربوط به موضوع وقف، اظهار کرد: مطابق نص صریح مواد 55، 57، 58 قانون مدنی وقف در شرایطی صورت می گیرد که عین مال حبس و منافع آن تسبیل (مورد بهره برداری قرار گیرد). واقف باید مالک مالی باشد که وقف می کند و فقط وقف مالی جایز است که با بقای عین بتوان از آن منتفع(بهره مند) شد اعم از اینکه منقول باشد یا غیر منقول مشاع باشد یا مفروز(تقسیم شده).

وی ادامه داد: علاوه بر موضوع انفال و اصل 45 قانون اساسی طبق قوانین عادی کشور همچون ماده یک قانون ملی شدن جنگلها مصوب 1341 ماده 56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع کشور جنگل ها جز منابع ملی هستند.

دبیر سیاسی انجمن اسلامی دانشگاه مازندران با اشاره به پرونده زمین های وقفی آقمشهد تغییرات اجتماعی سریع و شتابان، گسترش محدوده روستا، و تملک اراضی توسط مردم که باعث ایجاد اختلافاتی بین متولی موقوفه مردم و سازمان جنگل ها شده است، اظهار کرد: حتی توجه به وقف نامه هم این نکته را یادآور می‌شود که محدوده وقف منحصر به روستا شده و زمین های کشاورزی مربوط به آن را در بر می گیرد که این استدلال از استفاده واقف از لفظ قریه در وقف نامه نشات می‌گیرد.

خسروی بیان کرد: اگر محدوده روستا را گسترش هم بدهیم باز هم نمی توان اجرای عمل وقف در خصوص درختان را در این مورد صحیح دانست چون در وقف عین باید همیشه وجود داشته باشد.

وی افزود: نکته قابل ذکر دیگر در این مورد آنست که اگر به فرض 5600 هکتار از اراضی ملی آق مشهد را وقف بدانیم با توجه به استدلال فوق الذکر عرصه جنگل در اختیار متولی قرار می‌گیرد و اعیان یا همان درختان موجود در جنگل تحت نظر اداره منابع طبیعی خواهد بود.

دبیر سیاسی انجمن اسلامی دانشگاه مازندران افزود: سازمان جنگل‌ها می تواند نسبت به درخواست اعاده دادرسی مطابق‌ با اطلاق ماده 477 قانون آیین دادرسی کیفری در دعاوی حقوقی و کیفری اقدام کند.

این کارشناس حقوق، راه حل پیشنهادی برای حل این اختلافات جانمایی پلاک مورد اشاره روی نقشه ثبتی و احصای محدوده قریه آقمشهد و جنگل ها و منابع ملی دانست و تصریح کرد: نکته دیگر هم‌ که مطرح است، در رابطه با وقفیت محدوده‌ روستای آق‌مشهد ناظر به ادله اثبات وقف، صرف وجود وقف­نامه اثبات کننده چیزی نیست، بلکه وقف به یکی از راه‌هایی چون، کسانی­ که مال وقفی در دستشان است، اعتراف به وقف بودن آن کنند و همچنین ورثه او بعد از مرگش اعتراف کنند، قبلاً کسانی­ که مال در دستشان بوده با آن رفتار وقف را می‌کرده­‌اند، دو نفر عادل گواهی به وقفیت دهند و با قرائن و شواهدی مثل شهرت به وقفیت، علم و اطمینان حاصل شود که وقف است، ثابت شود.

خسروی افزود: این موارد باتوجه به اظهارات محلی و شواهد موجود مبنی بر عدم وقفیت املاک این روستا و همچنین شبهات مربوط به وقف نامه لزوم رسیدگی مجدد و دقیق تر این پرونده با حضور نمایندگان ذی‌نفعان در دیوان عالی کشور را آشکار می کند.

وی در پایان با اشاره به اینکه وقف نه غارتگری است و نه خصوصی سازی، افزود: موقوفات شجره طیبه است که باید منطبق با قواعد شرعی مورد بهره برداری قرار گیرد و هر گونه سو استفاده از آن محکوم بوده و باید با آن برخورد شود.

کسری کمالی، دبیر انجمن‌ علمی دانشجویی محیط زیست دانشگاه مازندران نیز ضمن بررسی گونه های گیاهی و جانوری این منطقه که شامل بلوط، آزاد، راش، انجیلی، ممرز، توسکا، نمدار، شیردار، اوجا، ازگیل وحشی است و گونه های جانوری: خرس، مرال، پلنگ، خوک، شغال، جوجه تیغی، شوکا است، بیان کرد: این منطقه از نظر منابع طبیعی سرشار است، در حاشیه ورودی روستای آقمشهد تقریبا نزدیک به 5 هکتار درخت کاج وجود دارد که اوایل انقلاب توسط کارخانه صنایع چوب و کاغذ کاشته شده که تقریبا 100 سال پیش جزء جنگل بوده است.

کمالی افزود: بر اساس پیشینه تاریخی قدمت این روستا به به دوران ضحاک حدودا 3000 سال و قدمت امامزاده روستا از زمان خوارزم شاه و 800 سال برمی گردد.

دبیر انجمن علمی دانشجویی محیط زیست دانشگاه مازندران در مورد اهمیت جنگل های هیرکانی بیان کرد: جنگل های هیرکانی از بازمانده های طبیعی جنگل های خزان کننده از دوران سوم زمین شناسی در جهان است، که فرآیند تکامل آن‌ها از 25 تا 50 میلیون سال پیش به شکل طبیعی و پیوسته ادامه یافته، این جنگل ها به صورت نواری باریک و طولانی مساحتی بالغ بر 84/1 میلیون هکتار از نوار شمالی کشور را پوشانده و جنگل های خزری به عنوان قدیمی ترین جنگل های شناخته شده در جهان است.

کمالی با اشاره به اینکه این منطقه به عنوان پوشش گیاهی منحصر به فرد اروپایی - سیبریایی برای ایران توصیف می‌شود گفت: جنگل های هیرکانی به لحاظ تنوع بیولوژیکی غنی و به دلیل ایزوله شدن جغرافیایی و داشتن فون و فلور با ارزش بالا شناخته شده هستند با این حال این جنگل ها از اکوسیستم های تهدید شده ایران و در حال تخریب شدید است.

وی با اشاره به سطح گسترده ای از فعالیت هایی همچون توسعه نابجای شهر نشینی، ویلاسازی های گسترده، قطع بیش از حد درختان، توسعه بی رویه زمین های کشاورزی، چرای بیش از حد دام، فعالیت های توریستی بدون ضابطه و توسعه شبکه های جاده ای گسترده را، از جمله دلایل تهدید این اکوسیستم جنگلی دانست و افزود: این عوامل باعث شده چشم انداز های جنگلی را در این منطقه به خطر بیافتد.

کمالی بیان کرد: بر اساس برخی از تخمین ها، محدوده جنگل های خزری در ایران طی دهه های اخیر از 6.3 میلیون هکتار به 8.1 میلیون هکتار رسیده است. اهمیت و ارزش این جنگل ها به قدری است که در سال گذشته به عنوان یکی از میراث های طبیعی یونسکو در جهان ثبت جهانی شد، تا بلکه آغازی برای حراست جدی تر این میراث ارزشمند درآینده پیش رو باشد.

کمالی در مورد اعطای مالکیت 5600 هکتار از جنگل های آقمشهد ساری به یک شخص براساس یک سند قدیمی اظهار کرد: بخش عمده محدوده 5600 هکتار وقف شده بخشی از جنگل های طبیعی و ارزشمند هیرکانی است،که سال گذشته در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این موضوع موجب نگرانی جامعه دانشجویی حامی محیط زیست و منابع طبیعی کشور شده است.

وی افزود: میراث ارزشمندی که در محیط های علمی و دانشگاهی پژوهش ها و تحقیقات گسترده ای در خصوص نحوه مدیریت، حفاظت و حراست از آن انجام شده است، میراثی که شهیدان جنگلبان و محیط بانی را در راستای حفاظت از آنها تقدیم کشور عزیزمان ایران کرده است، نیازمند توجه و حمایت ویژه قوه محترم قضائی است، به همین منظور جمعی از تشکل های دانشجویی دانشگاه مازندران بیانیه‌ای را تهیه و برای رئیس قوه قضائیه ارسال کردند.

رضا رحمانی مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه مازندران نیز گفت: وقف یکی از سنت‎های حسنه‎ای است که در ایران اسلامی و به خصوص در مازندران رونق بسیاری دارد، این استان با توجه به نعمات خدادادی و ایمان مردمش موقوفات بسیار زیادی دارد.

رحمانی در خصوص وقف 5600 هکتار از جنگل‎های روستای آقمشهد ساری اظهار کرد: متولی موقوفه و سازمان اوقاف شکایتی انجام دادند و ابتدا رای به ضرر آنان صادر شده است و جنگل را جز انفال دانستند، بعد از مدتی آن‎ها به دیوان عالی شکایت کردند و این بار رای به نفع متولی صادر شد اما نکته مهم در این قضیه این است که آیا جنگل‎ها جز انفال محسوب می‌شود یا خیر، اگر جز انفال هستند آیا می‎توان آن را وقف کرد و یا فردی آن را تصاحب کند.

وی افزود: در این بین اختلافاتی وجود دارد که متولی می‎گوید درختان را تازه کاشتند و در چندین سال قبل درختی وجود نداشته است در صورتی که این جنگل‎ها در سال 1398 به عنوان جنگل‎های هیرکانی با قدمت چندین هزار ساله ثبت جهانی شده است، البته متولی و اداره اوقاف این نکته را ذکر کرده‎اند که چرا در زمانی که طرح تنفس جنگل در حال اجرا شدن است، منابع طبیعی درختان منطقه را قطع می‎کند و آیا سودی دارد که نمی‎گذارد متولی وقف به آن دست یابد.

رحمانی با بیان اینکه با توجه به مستنداتی که وجود دارد و ادله‎ای که دو طرف شکایت مطرح می‎کنند، بیان کرد: مشخص است که شخص رییس قوه قضاییه باید در این قضیه ورود کرده و پرونده را به صورت ویژه بررسی کنند زیرا با توجه به اهمیت موضوع و پیگیری اقشار مختلف مردمی، در این بین عده‎ای فرصت طلب هم سعی در ماهیگیری از آب گل‎آلود هستند تا جایی که عده‎ای از افراد که تفکرات نامعلومی دارند دایه‎دار جنگل‎های هیرکانی شده‎اند، البته هدف این گروه از افراد هیچ‎گاه احقاق حق نبوده و آن‎ها همیشه سعی در از بین بردن شعائر دینی داشته و دارند.

منبع: ایسنا