راهی برای درمان بیماران بدحال کرونایی

اعتمادآنلاین| دکتر الهام روشندل، با اشاره به اجرای طرح پژوهشی «پلاسما درمانی» برای درمان بیماران کرونایی، اظهار کرد: اجرای این طرح پژوهشی درمانی از اسفند ماه یعنی ابتدای شیوع کرونا، با توجه به نتایج مثبت پلاسما درمانی، برای بیماران کرونایی بستری در بیمارستان طالقانی آغاز شد.

این محقق با اشاره به نحوه اجرای این طرح، عنوان کرد: در ابتدا تنها از روش پلاسما درمانی استفاده می‌شد ولی به مرور با ویزیت بیماران متوجه شدیم که تنها تعدادی از بیماران از این روش درمانی بهره می‌برند، برهمین اساس به دنبال آن، پروسه جدیدی تحت عنوان «پلاسما اکسچنج» یا تعویض پلاسما طراحی و با پلاسما درمانی ترکیب شد.

وی با اشاره به نتایج مثبت روش تعویض پلاسما و جایگزینی با پلاسمای افراد بهبودیافته به خصوص برای بیماران بدحال، اظهار کرد: این طرح ترکیبی در فاز اول برای 10 بیمار انجام و به دنبال کسب نتایج مثبت، تا به امروز برای حدود 100 بیمار کرونایی استفاده شده است.

روشندل با تشریح روش «پلاسما اکسچنج»، توضیح داد: در این روش درمانی با استفاده از دستگاه‌های خاص و با دو لاین رفت و برگشت، خون از بدن بیمار خارج شده و پس از طی مراحل سانتریفیوژ و فیلتر، پلاسما از آن جدا شده و بقیه خون به بدن بیمار برمی‌گردد.

وی با بیان اینکه پلاسمای خارج شده از بدن بیمار حاوی یک سری فاکتورهای التهابی و همچنین ویروس و فاکتورهای آسیب زننده است، ادامه داد: این پلاسما از بدن بیمار خارج شده و در مرحله اول با پلاسمای منجمد تازه (FFP) و همچنین آلبومین جایگزین شده و در مرحله بعد با پلاسمای افراد بهبود یافته از کرونا که حاوی آنتی بادی علیه ویروس می‌­باشد جایگزین می‌شود.

نقش تعیین کننده زمان

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی خون ساز با تاکید بر اهمیت زمان استفاده از این روش‌ درمانی و همچنین مرحله بیماری، عنوان کرد: به عبارت دیگر برای کسب نتیجه مثبت، هر یک از این روش‌ها باید در زمان مشخصی از طول دوره بیماری بکار برده شوند.

وی با اشاره به چرخه ویروس کووید 19 و توجه به این مهم در بکارگیری روش‌های درمانی تزریق و تعویض پلاسما و هموپرفیوژن، تصریح کرد: بیشترین آسیب به بیماران بدحال کرونایی در فاز التهاب وارد می‌شود، بر همین اساس برای پیشگیری از بروز آسیب، زمان پلاسما درمانی با پلاسمای بهبودیافته و یا تعویض پلاسما اهمیت بالایی دارد.

روشندل در پاسخ به این سوال که طرح پلاسمادرمانی با پلاسمای بهبودیافتگان برای چه بیمارانی کاربرد دارد، توضیح داد: این روش درمانی برای بیماران خیلی بدحال، بیمار دارای مشکل انعقادی و یا بیماری که وارد فاز شدید التهابی شده، تقریبا بی تاثیر بوده و تنها در رابطه با بیمارانی که در مراحل اولیه بیماری ولی از نوع پیشرونده هستند و یا در افراد پرخطر، کاربرد دارد. به عبارت دیگر برای تزریق پلاسما ارجح این است که بیماران هنوز فاز شدید التهابی را تجربه نکرده باشند و در مراحل تکثیر ویروس باشند.

کاربرد روش پلاسما اکسچنج

معاون مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی خون ساز در ادامه با اشاره به کاربرد روش پلاسما اکسچنج نیز تصریح کرد: این روش درمانی تنها برای بیماران بدحال دارای افت اکسیژن خون و فاکتورهای التهابی بالا استفاده می‌شود، البته استفاده از این روش برای بیماران اینتوبه شده و خیلی بدحال تاثیری کمتری داشته و باید با احتیاط و در نظر گرفتن شرایط بالینی بیماران انجام شود و در صورت عدم احتیاط حتی می‌تواند برای بیماران مضر باشد.

پلاسما درمانی در چه شرایطی ممنوع است؟

وی با بیان اینکه استفاده از این روش‌های درمانی در برخی بیماران ممنوعیت دارد، اظهار کرد: تزریق و یا تعویض پلاسما برای بیماران هموپرفیوژن و یا بیمار دچار مشکلات انعقادی شدید همچون ترومبوز عروقی ممنوع بوده و حتی می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود، لذا استفاده از این روش در شرایط نامناسب می‌تواند نتیجه عکس به دنبال داشته باشد.

وی با تاکید برضرورت انجام برخی آزمایش‌های روتین بر روی بیمار پیش از بکارگیری روش «پلاسما اکسچنج»، اظهار کرد: مسله بسیار مهم این است که در این فاز بیماران از لحاظ فاکتورهای التهابی و سطح سلول‌های خونی و همچنین آزمایش‌های انعقادی پایش شوند تا از بروز مشکلات انعقادی و خونریزی دهنده جلوگیری شود، به همین دلیل با انجام یک سری آزمایش‌های روتین، وضعیت بیماران از نظر فاکتورهای انعقادی و بسیاری دیگر از فاکتورهای ضروری چک و بررسی می‌شود.

این محقق با اشاره به میزان موفقیت بالای این روش درمانی، تصریح کرد: اگرچه نمی‌توان گفت که این روش به صورت صد در صدی در بهبودی بیمار تاثیر گذار است، ولی پاسخ دهی به درمان در این روش به حدی بود که اجرای آن نه تنها در بیمارستان طالقانی بلکه در چند بیمارستان دیگر تداوم پیدا کرد.

موفقیت بالای 80 درصدی

وی روش «پلاسما اکسچنج و جایگزینی با پلاسمای بهبود یافته» را در بالای 80 درصد موارد موفق دانست و ادامه داد: اگرچه روش پلاسما اکسچنج در پروتکل درمانی کرونا اضافه شده، با این حال استفاده از این روش درمانی با موافقت و اخذ رضایت نامه آگاهانه از خود بیمار و یا همراهان انجام می‌شود.

روشندل در ادامه با اشاره به فرایند درمان بیماران کرونایی با روش «پلاسما درمانی» یا اهدای پلاسمای افراد بهبودیافته، تصریح کرد: گروه خونی دهنده و تطابق آن با گروه خونی بیمار و همچنین زمان تزریق پلاسمای اهداکنندگان بهبود یافته و شدت بیماری در موفقیت و کسب نتیجه مثبت درمانی تاثیرگذار است.

وی با بیان اینکه در روش پلاسما درمانی لیستی از تمام بیماران بهبودیافته بیمارستان و خانواده‌های آنها تهیه می‌شود، گفت: به عنوان نمونه زمانی که با یک بیمار با گروه خونی آ مثبت روبرو می شویم در صورتیکه از سوی خانواده بیمار فرد دهنده مناسب با گروه خونی مشابه معرفی نشود با برخی افراد بهبود یافته که شرایط اولیه اهدای پلاسما را داشته باشند از سوی بیمارستان تماس گرفته می­شود تا در صورت تمایل برای اهدای پلاسما اقدام کنند.

سپس آزمایش کاملی از نظر ویروسی و اطلاعاتی در رابطه با الکترولیت‌ها و غیره از بیمار گرفته شده و از طرف دیگر تیتر آنتی بادی های IgM و IgG اهدا کننده پلاسما بررسی می‌شود و در نهایت اگر نمونه تست PCR دهنده منفی باشد، فرایند اهدای پلاسما انجام می‌شود.

تعداد داوطلبان اهدای پلاسما بسیار کم شده است

دکتر روشندل با بیان اینکه متاسفانه تعداد داوطلبان اهدای پلاسما بسیار کم شده است، عنوان کرد: ترس افراد از مراجعه به مراکز درمانی و اهدای پلاسما و عدم امکان اجرای پروسه در محیطی خارج از بیمارستان نیز این مشکل را تشدید کرده، از طرف دیگر دریافت پلاسما از سازمان انتقال خون نیز زمان بر است چراکه پاسخ به هر درخواست بین 2 تا 3 روز طول می‌کشد، این زمان با توجه به بحرانی بودن شرایط بیماران کرونایی و همچنین پیش‌رونده بودن بیماری بسیار طولانی است.

وی با بیان اینکه پروسه پیدا کردن اهدا کننده پلاسما زمان و انرژی بالایی از پرسنل درمان می‌گیرد، تصریح کرد: گاهی برای پیدا کردن اهدا کننده با یک لیست 200 نفره تماس گرفته شده ولی در نهایت تنها دو نفر حاضر به اهدا می‌شوند. البته درباره گروه‌های خونی A مثبت یا Oمثبت تعداد اهدا کننده بیشتری داریم ولی زمانیکه با بیمار دارای گروه خونی B منفی یا O منفی و یا AB روبرو می‌شویم مشکل آغاز می شود، چراکه تعداد اهداکنندگان بسیار محدود است.

پروسه اهدای پلاسما آسیبی به دهنده وارد نمی‌کند

روشندل با تاکید بر ضرورت آگاهی رسانی و فرهنگ سازی در خصوص اهدای پلاسمای بهبودیافتگان کووید،‌ اظهار کرد: مردم باید بدانند که اهدای پلاسما صدمه و آسیبی به افراد وارد نمی‌کند و حتی اگر خودشان به نوع خفیف بیماری مبتلا شده و حالا بهبود یافته‌اند، آنتی بادی ایجاد شده در بدن آن‌ها می‌تواند جان بیماران بدحال کرونایی را نجات دهد.

وی در توضیح این مساله با اشاره به پروسه اهدای پلاسما، عنوان کرد: بدن بیماران کرونایی در مراحل اول بیماری تیتر "ای جی ام" تولید می‌کند و بعد از گذشت حدود 20 روز و گاهی بیشتر و زمانی که دیگر علامتی ندارد، IgG تولید شده که نوعی ایمنی در برابر ویروس ایجاد می‌کند، بر این اساس در اکثریت موارد هرچه بیمار با لود بالاتری از ویروس مواجه شده باشد، تیتر بالاتری از آنتی بادی تولید کرده و لذا پلاسمای این افراد با تیتر بالاتر IgG کمک موثری برای درمان بیماران کرونایی محسوب می‌شود.

وی با اشاره به اخذ آزمایش از بیمار و اهداکننده قبل از انجام پروسه اهدای پلاسما، عنوان کرد: درصورتیکه همه شرایط نرمال و مطلوب باشد، بین 200 تا 600 سی سی پلاسما تحت دستگاه از بدن اهدا کننده خارج شده و مابقی خون به بدن فرد اهداکننده برمی‌گردد، این پروسه بین یک تا دو ساعت زمان برده و در شرایطی کاملا ایمن انجام می‌شود.

این محقق دانشگاهی با تاکید بر اینکه پروسه اهدای پلاسما آسیبی به دهنده وارد نمی‌کند، عنوان کرد: تیتر آنتی بادی در بدن بهبودیافته بالاست و از طرفی بدن سیستمی دارد که اجازه نمی‌دهد سطح آنتی بادی از یک میزان مشخص کمتر شود، البته این شرایط حدودا تا 6 ماه ادامه دارد و بعد از آن خودبخود تیتر آنتی بادی کاهش می یابد، بنابراین این اطمینان وجود دارد که پروسه اهدای پلاسما تاثیر زیادی بر کاهش تیتر آنتی‌بادی و یا احتمال ابتلای مجدد ندارد.

وی ادامه داد: از طرف دیگر در سیستم ایمنی بدن بهبودیافتگان، علاوه بر آنتی بادی یک نوع خاطره یا مموری ایجاد می‌شود که برای محافظت بدن در مقابله با ویروس، نسبت به آنتی بادی از اهمیت بالاتری برخوردار است، به عبارت دیگر با ایجاد این مموری به محض مواجهه مجدد بدن با ویروس، سیستم یادآوری فعال شده و به سرعت در مقابله با ویروس پاسخ می‌دهد.

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی خونساز در خاتمه با بیان اینکه طرح پلاسما اکسچنج و جایگزینی با پلاسمای افراد بهبودیافته در مرحله اول بر روی 10 بیمار اجرا و با نتایج مثبتی همراه شد، گفت: نتایج مرحله اول این طرح تحقیقاتی اعلام شده و گزارش مرحله دوم که بر روی گروه بیشتری از بیماران انجام شد، آماده شده و به زودی به وزارت بهداشت ارسال می‌شود.

منبع: ایسنا