آسیب سنگین افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد برای محیط‌زیست؛ سگ‌کشی تجاری شده است

اعتمادآنلاین| دیدن سگ های لاغر و گرسنه در کنار جاده های بین شهری که برای غذا مشغول پارس کردن هستند دیگر منظره ای تکراری است. نایلون حاوی پسمانده غذایی را که مسافری کنار جاده انداخته می کشند و فرار می کنند. کمی پایین تر چند سگ دیگر وسط جاده می آیند و با صدای ترسناک ترمز ماشینی دوباره به اطراف می دوند. این حیوانات که به وفاداری و مهربانی معروفند حالا به گفته محمدعلی یکتانیک کارشناس و فعال محیط زیست به معضلی خطرناک برای محیط زیست تبدیل شده اند.

این روزها جاده های شمالی تهران مانند تلو، حصارک و جاده لشکرک پر از سگ های ولگرد است. آنها حالا آنقدر زیاد هستند که نمی شود ندیدشان. لابد از خود می پرسید خب چه اشکالی دارد که همه جا باشند وقتی در کشورهای دیگر هم همین طور است؟ اما محمدعلی یکتانیک با انتقاد از غذا رسانی به سگ های شهری می گوید: «غذا دادن و پشت کردن به حیوان نه تنها کمکی به سگ ها نمی کند بلکه با این کار فلاکت یک حیوان را ضربدر تعداد توله های آنها می کنیم و تعداد سگ هایی را که بی غذا و بی پناهگاه خواهند ماند، تصاعدی بالا می بریم. ما در ایران با جمعیت میلیونی سگ طرف هستیم.»

او که بواسطه چند سال فعالیت از نزدیک چرخه طبیعی زندگی در حیات وحش را دنبال می کند از خسارت هایی که ازدیاد سگ ها به طبیعت وارد می کند، می گوید: «رها شدن سگ در طبیعت یک معنی دارد و آن اینکه یعنی زیستگاه، تصرف شده است. آنها پوشش گیاهی و مار و مارمولک و موش صحرایی را از بین می برند و از این گذشته حق زندگی برای پستاندار دیگری هم در قلمرو آنها وجود ندارد. انگار یکسری شکارچی با سلاح سرد فرستاده باشیم به طبیعت.»

او با توجه به مشاهداتش می گوید، حتی اطراف تالاب و دریا هم به قرق سگ ها درآمده که باعث می شود ویروس کشنده و لاعلاج «دیستنپر» از سگ به گربه سانان مانند ببر و پلنگ و شیر و حتی گرگ و فک هم منتقل شود: «ما تعداد زیادی فک را در خزر به خاطر این بیماری از دست داده ایم. من در قشم از نزدیک دیده ام که آنها به لاک پشت پوزه عقابی هم حمله می کنند؛ حیوانی شدیدا در معرض انقراض که 25سال طول می کشد بالغ شود. این لاک پشت برای تخم گذاری از خلیج مکزیک به قشم می آید اما تا از آب بیرون می آید مورد حمله سگ ها قرار می گیرد. ما حیوان دوست هستیم ولی نمی توانیم فقط به یک گونه توجه کنیم.»

یکتانیک از ساعت ها پیاده روی در جنگل برای رهاسازی حیوانات وحشی مصدوم می گوید و از نگرانی مواجهه این حیوانات با سگ ها: «بچه شغالی داشتیم و می خواستیم در جنگل رها کنیم. تا دم غروب گشتیم جایی پیدا کنیم که سگ در آنجا نباشد. در واقع برای انواع حیوانات و رهاسازی آنها هم مشکل داریم. همان طور که جای عقاب و پلنگ در خانه نیست جای حیوان اهلی هم در طبیعت نیست.»

سگ ها اولین حیوانات اهلی شده توسط انسان هستند و قرن ها تحت مالکیت انسان بوده اند تا اینکه تعدادی از آنها از این سرپرستی خارج و تکثیر شدند. فربد خاکپور دامپزشک حیات وحش می گوید: «سگ [به شکلی که می شناسیم] هرگز در طبیعت وجود نداشته است. انسان گرگ خاکستری را اهلی کرد و طی قرن ها موجودی به نام سگ به وجود آمد. درنتیجه رشد تمدن و زیاد شدن غذا در شهر و روستا و تولید پسماند باعث افزایش منابع غذایی برای سگ های ولگرد شد. در واقع محل هایی که برای دپوی زباله ایجاد شد تبدیل شد به منبع تغذیه سگ ها.» حالا جمعیت آنها به موازات جمعیت انسان رشد کرده است و به گفته خاکپور به ازای هر هفت نفر یک سگ وجود دارد که می شود یک میلیارد سگ.

خاکپور معتقد است در کشورهای درحال توسعه معضل سگ ولگرد معضلی مشخص است و به عنوان یک اولویت در شهرنشینی مورد توجه قرار گرفته است: «در کشورهای پیشرفته هیچ حیوان اهلی نباید زندگی آزاد داشته باشد و زندگی آزاد مختص حیوانات حیات وحش است.» او از مقابله سیستماتیک با این معضل در کشورهای مختلف می گوید: «در ایالت متحده تله های سیانوری برای این سگ ها در نظر می گیرند، یعنی سگ در لحظه گرفتن غذا، سیانور به دهانش اسپری می شود یا از شلیک مرگبار مستقیم با کالیبر مناسب استفاده می کنند که حیوان زجرکش نشود. در استرالیا از طعمه سمی که از گیاهان بومی گرفته می شود و روی همه پستانداران تاثیر ندارد استفاده می کنند.»

اما اینها آخرین راه حل برای برخورد با این «معضل» است. کارهای تاثیرگذار بیشتری وجود دارد که می تواند از ازدیاد این حیوان در طبیعت جلوگیری کرد. خاکپور می گوید: «غذا رساندن به حیوانات در کشورهایی مانند امریکا و استرالیا جرم است، اما در ایران جرم انگاری نشده است. نه فقط سگ، در برخی کشورهای اروپایی مثل ایتالیا اگر به کبوتر غذا بدهید تا 400 یورو جریمه می شوید. در واقع به حیوانات وحشی و اهلی نباید غذا رسانی بشود. چون اگر اهلی است باید جمعیتش متعادل باشد، وحشی هم باید خودش غذا پیدا کند. درواقع تنها به حیوانات اهلی که مالک دارند غذارسانی می شود.»

او مدیریت درست مراکز پسماند مانند فنس کشی را هم از ملزومات کنترل جمعیت حیوانات می داند. فربد خاکپور از ضعف مدیریت پسماند در ایران می گوید و کارهای ساده ای مثل سر ساعت بیرون گذاشتن سطل زباله و استفاده از سطل های مکانیزه که یکی از دلایل چنین مدیریتی، نرساندن غذا به حیوانات است: «متاسفانه در کشور ما موج اشتباهی برای حمایت از سگ ولگرد ایجاد شد که یکی از دلایل آن سوء مدیریت و سوء آموزش بود. درواقع به مردم و دانش آموزان، آموزشی در مورد تفاوت حیوان اهلی، حیوان اهلی ولگرد و حیوان وحشی داده نشده است.»

وی با اشاره به اینکه ایران بزودی یکی از بالاترین نرخ های سگ ولگرد در جهان را از آن خود خواهد کرد، می گوید: «در همه جای دنیا پناهگاهی وجود دارد که در آن سگ ها زنده گیری می شوند. آنها دو ماه فرصت دارند که از طریق شبکه های اجتماعی، سایت و بیلبورد با ذکر خصوصیات و عکس، صاحبی برای خود پیدا کنند اما اگر کسی پیدا نشد، حیوان را با روش های کم درد و با مرگ آرام از بین می برند تا جا برای سگ های جدید باز شود و حق داشتن صاحب برای سگ های زیبا و جوان و خوش اخلاقی که در طبیعت تنها مانده اند وجود داشته باشد.»

او از ورود سگ های ولگرد به مناطق چهارگانه حیات وحش و آسیب جدی آنها به این مناطق می گوید تا حدی که حتی با دوربین های تله ای که در اعماق مناطق از یوز و خرس عکسبرداری می کنند هم می توان سگ ها را دید: «سگ ولگرد چهار متولی دارد؛ وزارت کشور، سازمان دامپزشکی، حفاظت محیط زیست و وزارت بهداشت. این چهار متولی هیچ کدام وظیفه خود را درست انجام نمی دهند. اگر یکی از آنها برای کنترل این وضعیت فشار می آورد شاید باقی سازمان ها هم آگاهانه تر برخورد می کردند. سازمان حفاظت محیط زیست مسئول حفاظت از حیاط وحش و مناطق چهارگانه است اما در این رابطه مماشات می کند چون ارگان قدرتمندی نیست. متاسفانه به جای اینکه برخورد علنی صورت بگیرد روی عواطف مردم موج سواری می شود.»

سال هاست که در ایران سگ کشی اتفاق افتاده اما هیچ وقت به نتیجه نرسیده است. سپهر سلیمی فعال حقوق حیوانات معتقد است این کار اساسا کارایی ندارد و تکرار نسخه ای قدیمی است: «باید به این نکته توجه داشت که این مساله اساسا محیط زیستی و حقوق حیواناتی نیست، بلکه یک مساله کاملا تجاری است. سگ یک تجارت است که پیمانکاران شهرداری و شهردار ی ها در آن دخیل هستند. همانطوری که زباله در شهرهای بزرگ در اختیار یکسری افراد خاص است و کسی نمی تواند به این مساله ورود کند، سگ کشی هم از همان جنس است.»

او معتقد است هیچ پیمانکاری که در این زمینه فعالیت می کند حاضر به توقف این وضعیت و کنترل جمعیت سگ های شهری نیست: «این مساله باید کاملا علمی بررسی شود. ما از موجود زنده و شرایط زیستی حرف می زنیم که برای هر منطقه متفاوت است. قطعا هر کس بخواهد نسخه واحدی در مورد سگ های تهران و حاشیه جنگل و بیایان های یزد بدهد حرف درستی نزده است.»

او شرایط مناسب زیستی هر حیوانی را دلیل ازدیاد آن می داند و به کنترل نشدن پسماند انتقاد می کند.

سلیمی معتقد است باید شرایط را کنترل کرد تا چرخه بیهوده تولید مثل بالا و کشتن متوقف شود: «دستگاه نظارتی باید وارد بشود و ببیند بودجه سگ کشی کجا هزینه شده؟ چرا هیچ وقت جمعیت حیوانات شهری به تعادل نرسیده است؟ چرا روش درست را پیدا نکرده اند؟ سگ کشی جواب نمی دهد. باید تصمیمات بر اساس پژوهش باشد و اراده ای جدی برای این کار وجود داشته باشد.» آنها آسیب می رسانند، آنها گاهی ترسناک می شوند، آنها در طبیعت گونه ای مهاجم به شمار می آیند اما مقصر آنها نیستند؛ حیواناتی وفادار که قرن ها و هزاره ها به کمک ما آمدند و حالا در حاشیه جاده ها به دنبال پسمانده غذای مسافری می گردند که از پنجره ماشینش به بیرون پرت کرده است.

منبع: ایران