تعداد کارتن‌خواب‌ها افزایش یافته است؟

اعتمادآنلاین| سازمان هواشناسی، زمستان امسال کشور را سردتر از نرمال و پربرف پیش بینی کرده است. اشتباه نکنید این یک گزارش هواشناسی نیست. درحالی که خیلی ها از تماشای برف در پشت پنجره های خانه شان لذت می برند، برای آن تعدادی که خانه گرم و نرم شان به اندازه چند تکه مقوای روی هم سوار شده گوشه خیابان هاست، تماشای برف از فاصله نزدیک چندان دلچسب نیست.

هنوز خیلی ها یادشان نرفته، روایت دردناک کارتن خواب های بی پناهی که همین چند سال پیش، خبر فوت شان، تیتر اول رسانه ها شده بود. همان هایی که ساعت ها در کنار خیابان های سرد جان می دادند و هیچ عابری حتی زحمت ایستادن را هم به خود نمی داد. حالا، اما دوباره نگرانی ها بالا گرفته است. درحالی که کارشناسان هشدار می دهند اگر کارتن خوابی را در گوشه خیابان دیدید که شرایط مساعدی ندارد، فورا اطلاع دهید، اما خیلی ها بی تفاوت از کنارشان در خیابان ها رد می شوند.

برخی ها هم البته به خیال اینکه این یک سبک زندگی است، خودشان را توجیه می کنند که «لابد خودش» خواسته و به ما مربوط نیست! اما در پشت پرده ماجرای این روزهای کارتن خوابی، روایت های دیگری هم شنیده می شود. از خانواده ای که به خاطر نداشتن مسکن مناسب به گوشه خیابان پناه آورده اند و بعد هم که خیریه ای جا برای مادر و دخترها باز کرده، پدر به ناچار به گوشه خیابان پناه آورده است. تعداد کارتن خواب های تهران در سال 97 حدودا 15 هزار نفر اعلام شده، آماری که البته با توجه به نبود جامعه آماری مشخص فقط یک تخمین محسوب می شود، این درحالی است که در سال 2019 در یک تحقیق آماری در کالیفرنیا به عدد حدودا 79 هزار نفری کارتن خواب ها رسیده اند. علت اصلی بی خانمانی در امریکا، نبود مسکن ارزان قیمت است. در ایران هم البته قیمت بالای مسکن بویژه در کلانشهرها که فرصت های شغلی بیشتر است، یک تلنگر جدی محسوب می شود.

دو معضل جدید برای کارتن خواب ها

رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران معتقد است که طی ماه های اخیر با حجم چند برابری کارتن خواب ها و بی خانمان ها در کلانشهرها مواجه شده اند: «به هرحال بخش هایی از جامعه کارگری که پیش از این روی خط فقر بودند و با حداقل دستمزد، امرار معاش می کردند مثل دستفروش ها یا کارگران فصلی، الان به علت شرایط ناشی از کرونا، دچار مشکلات بیشتری شدند. علاوه براین افزایش هزینه های زندگی بویژه اجاره خانه ها حتی در حاشیه شهرهای بزرگ، همین زندگی حداقلی را هم از آنها گرفت و برخی افراد توان و بضاعت خود را از دست دادند و برخی که تحت فشار صاحبخانه بودند، از شهرها به سمت روستاها مهاجرت کردند و برخی حتی به سمت چادرنشینی در حاشیه شهرها رفتند.

در کلانشهر اصفهان شخصا با مواردی مواجه بودم که برای تامین اسکان بشدت ناتوان شده بودند و با کمک خیرین و سازمان های مردم نهاد برای آنها مسکن تامین کردیم. برخی نیز دیگر از تامین حداقل مسکن نا امید شده اند و حالا ما شاهد افزایش چند برابری افرادی هستیم که نمی دانند کجا و چطور باید زندگی کنند.»

به گفته کوروش محمدی، حمایت های دولتی اگرچه برای برخی راهگشا بوده، اما برای اینکه همه این افراد به شرایط مناسب برسند و درصورتی که بحران کرونا و فشار اقتصادی ادامه داشته باشد، دولت باید برنامه های حمایتی خود را برای این گروه پررنگ تر کند. چراکه برخی از این افراد با وجود داشتن خانواده، به خاطر فشارهای ناشی از تامین زندگی کارتن خواب می شوند و اگرچه ما یک چهره مجرد را در خیابان می بینیم، اما در واقع پشت آنها یک خانواده قرار دارد که یا تحت حمایت نهادهای خیریه قرار گرفته و یا با اقوام و آشنایان زندگی می کند و پدر خانواده به خاطر ناتوانی آنها را ترک و به نوعی زندگی در انزوا را انتخاب کرده است. بر این اساس بسیاری از کارتن خواب هایی که ما شناسایی کرده ایم دارای خانواده هستند. در اینجا بحث گرمخانه ها بشدت مورد توجه قرار می گیرد. گرمخانه ها در سال های گذشته هم دارای فضای حداقلی بوده و پوشش اندکی داشتند، اما الان ما با دو معضل جدید هم مواجه شده ایم.»

او می گوید: «برخی افراد که اعتیاد دارند، در قالب ماده 16 و با همکاری سازمان هایی مثل بهزیستی می توانند حمایت شوند، اما اغلب مراکز ماده 16 و گرمخانه ها تکمیل ظرفیت شده و یا حتی اگر جا دارند هم به خاطر کرونا نیاز به مراکز جدید وجود دارد. چون به فضای قرنطینه 14 روزه نیاز داریم. اما آیا همه آنها تست می شوند؟ جواب منفی است.

به ندرت این اتفاق می افتد. در اصفهان فقط برای زنان انجام شده و برای مردان هنوز منتظر مرکز قرنطینه هستیم درحالی که 9 ماه از آمدن کرونا می گذرد. به هرحال در ساماندهی این افراد مشکل اساسی داریم که با پوشش صددرصدی آنها هم مرکزی برای جوابگویی وجود ندارد. بنابراین باید امکانات بهداشتی و مراقبتی بویژه در فصل سرد سال که تعداد مددجویان بشدت افزایش می یابد، بیشتر شود و دستگاه ها اعتبار ویژه کنار بگذارند. در همین چند هفته ما با موارد متعددی در خیابان ها مواجه شدیم که دچار مشکل شده بودند و نگرانیم که مبادا این زمستان که سخت هم پیش بینی شده، تلفاتی روی دست ما بگذارد.»

رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران هم حرف های مشابهی می زند: «ما هم اکنون با یک نگرانی جدیدی روبه رو هستیم و آن اینکه برخی خانواده ها که در دهک های پایین هستند و توان مالی بالایی ندارند، بیمار، سالمند و یا حتی معلول خود را به خاطر اینکه از عهده مخارج و نگهداری او بر نمی آیند، رها کنند. مطمئن باشید ادامه این شرایط اقتصادی که با بحران کرونا گره خورده، می تواند بسیاری از خانواده های ضعیف را به این سمت سوق دهد و ما با حجمی از افراد رها شده و بی خانمان در خیابان ها روبه رو خواهیم شد. مساله الان سردی هواست که در کنار کرونا بشدت خطرناک است. متاسفانه شرایط ویژه امروز، موجب شده تا ما در ماه های اخیر با حجم بالایی از بی خانمان ها و کارتن خواب ها مواجه شویم، البته که نمی توان آمار دقیقی ارائه داد. هیچ کس هم آماری در این زمینه ندارد، چراکه ما اصلا سیستم ثبت و شناسایی دقیقی نداریم، اما مشاهدات میدانی نشان می دهد که تعداد آنها افزایش یافته است.»

رهاشدن دوباره کارتن خواب ها در شهر

حسن موسوی چلک البته معتقد است که در برخی شهرها، مثل تهران، اصفهان، مشهد و بندرعباس شهرداری پای کار آمده و اگر تلاش هایی صورت نمی گرفت، ما مثل سال های گذشته با آمار فوتی بی خانمان ها و کارتن خواب ها مواجه می شدیم. درواقع راه اندازی گرمخانه ها، سامان سراها و گشت فوریت های اجتماعی موجب شده تا خدمات در این حوزه نسبت به گذشته توسعه پیدا کند، اما به گفته او، پیچیدگی موضوع بسیار زیاد است. زباله گردی هم با آمدن کرونا حذف نشد، چراکه معیشت این افراد به این کار وابسته است. مساله مهم رها شدن دوباره کارتن خواب هاست. گزارش هایی که به ما می رسد نشان می دهد این اتفاق دوباره تکرار می شود. مگر اینکه سازمان ها و نهادها ظرفیت های خود را افزایش دهند، بویژه آن که نگرانی از اضافه شدن کارتن خواب ها و بی خانمان های جدید هم به مرور زمان وجود دارد و گرنه زمستان امسال می تواند تلخ باشد. ما اعلام می کنیم که سازمان ها باید از همین امروز امکانات، آمادگی و ظرفیت های خود را افزایش دهند.

با توجه به کاهش دما و افزایش نگرانی ها، احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر هم چندی پیش، خواستار شبانه روزی شدن گرمخانه ها شده و البته از آمار 700 هزار نفر - شب مراجعه کنندگان به گرمخانه ها برای امسال خبر داده بود. درحالی که این آمار در سال گذشته 450 هزار نفر- شب اعلام شده بود.

از نیمه آبان سال گذشته اما به دستور شهردار تهران، همه گرمخانه های تهران و حتی گرمخانه های فصلی نیز شبانه روزی شدند. به گفته حسینی، مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران، هم اکنون 20 گرمخانه و دو مددسرا در پایتخت فعال هستند که 4 گرمخانه و یک سامان سرا به زنان تعلق دارد. او درپاسخ به برخی انتقادات که گفته می شود پذیرش مددجوها با اما و اگرهایی روبه روست، اینطور توضیح می دهد: «تنها خروج از گرمخانه آن هم به علت شرایط کرونایی، از ساعت 12 شب تا 6 صبح ممنوع است، اما درباره پذیرش هیچ محدودیتی نداریم.

و درباره ماندگاری این افراد در گرمخانه ها که گاهی پرسش می شود، باید گفت که بیش از 60 درصد مددجوها جزو مراجعه کنندگان ثابت هستند.» آیا تعداد کارتن خواب ها و ورودی به گرمخانه ها افزایش چشمگیری داشته است؟ حسینی می گوید: «من افزایش آمار کارتن خواب ها را به علت شرایط اقتصادی تایید نمی کنم. ما براساس واحد نفر-شب مراجعه کنندگان را سرشماری می کنیم که نتیجه آماری آن متفاوت است. بر همین اساس ما سال گذشته حدودا برای 4 هزار و 500 نفر پرونده مددکاری تشکیل دادیم که طبق اظهارات خودشان بود. البته برای برخی ها هم که تعدادشان مشخص نیست به علت شرایط خاصی مثل زمان مراجعه یا اینکه به علت مصرف زیاد مواد حالت طبیعی ندارند، امکان تشکیل پرونده مددکاری وجود ندارد. اما برمبنای اینکه هر نفر چند شب اقامت دارد و خدمات دریافت می کند، سال گذشته 490 هزار نفر-شب خدمات ارائه دادیم که برای امسال هم با توجه به قراردادی که با پیمانکار بسته ایم، از مرداد امسال تا مرداد سال آینده، حدودا 700 هزار نفر-شب را پیش بینی کرده ایم.»

منبع: ایران