پرونده خبری هفته| واکسن کرونا به ایران می‌رسد؟

اعتمادآنلاین| الهام نداف- سلام، در پرونده این هفته اعتمادآنلاین از پیچ‌وخم‌های رسیدن واکسن کرونا به ایران می‌گوییم.

«از آنجا که خرید واکسن کرونا بایستی از مسیر رسمی سازمان بهداشت جهانی انجام گیرد، تاکنون هر طریقی برای پرداخت و انتقال ارز مورد نیاز، به خاطر تحریم دولت آمریکا با مانع مواجه شده است.» این بخشی از حرف‌های عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، است. او چندی پیش تکلیف تمام وعده‌های مسئولان درباره پیش‌خرید واکسن کرونا را روشن کرد و با این صحبت‌ها انتقادات زیادی را به جان خرید.

این روزها خبر تزریق واکسن کرونا، یکی از مهم‌ترین خبرهای جهان است. رقابت از کشف واکسن حالا به مرحله خرید و تزریق آن رسیده است. بریتانیا، چین، روسیه، هند و پاکستان از جمله کشورهایی هستند که تاکنون واکسن کرونا را تست کرده‌اند. برخی کشورها چند میلیون دوز از واکسن‌های تاییدشده را خریداری و کشورهای دیگری هم دوزهایی را پیش‌خرید کرده‌اند و در این میان کشورهایی مثل فرانسه و عراق هم از رایگان بودن واکسن کووید-19 خبر داده‌اند. آن‌طور که در خبرها آمده، آمریکا، ژاپن و کشورهای اروپایی از 1.5 میلیارد دوز واکسن تولیدشده فایزر، 1.2 میلیارد دوز را خریده‌اند و همین مساله احتمال اینکه حداقل از دور اول واکسیناسیون چیزی نصیب ایران نخواهد شد را محتمل‌تر می‌کند.

وزارت بهداشت اما بارها تاکید کرده در پیش‌خرید واکسن مشارکت کرده‌ایم. به گفته سخنگوی این وزارتخانه، در بین 180 کشوری که در کواکس قرار دارند، 84 کشور پرداخت‌کننده پول برای خرید واکسن کرونا هستند که ایران هم جزو آنهاست. پیش‌پرداخت برای این واکسن حدود 52 میلیون دلار بوده که در حال انجام شدن است.

بر این اساس، میزان واکسن خریداری شده از این طریق تقریباً می‌تواند 10 درصد جمعیت کشور را پوشش دهد. علاوه بر این، بنا به گفته ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، ایران در کنسرسیومی قرار دارد که سازمان بهداشت جهانی تشکیل داده و مقرر شده 18 شرکت معتبری که واکسن‌های آنها مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است، برای کشورهایی که عضو کنسرسیوم هستند، واکسن کرونا را تامین کنند.

با این همه اما، چندی پیش رئیس کل بانک مرکزی آب پاکی را روی دست همه ریخت و اعلام کرد با وجود تحریم‌ها تا اینجا واکسنی پیش‌خرید نشده و این امکان هم در حال حاضر وجود ندارد. رئیس انجمن مراقبت‌های ویژه هم با صحه گذاشتن بر این اظهارات همتی گفت: «تمام کشورها خرید و رزرو واردات واکسن را اطلاع‌رسانی می‌کنند و کشور و شرکت مقابل هم که سفارشاتی را دریافت کرده و مبدا و میزان این سفارشات را در رسانه‌ها مطرح می‌کند، بنابراین اگر ایران سفارشی برای خرید واکسن کرونا داده بود، اعلام می‌شد. چطور است که ایران در هیچ لیستی از سفارشات هیچ کشوری قرار ندارد.»

در ادامه برخی از مسئولان واکنش‌هایی در رد یا تایید صحبت‌های رئیس کل بانک مرکزی ارائه دادند. برای پی بردن به صحت ماجرا، مرور وعده‌های مسئولان خالی از لطف نیست. روز پنجم آذر سعید نمکی، وزیر بهداشت اعلام کرد: 41 تا 42 میلیون دوز واکسن کرونا را برای 20 تا 21 میلیون جمعیت کشور تهیه خواهیم کرد.

یک روز بعد، سیما سادات لاری، سخنگوی وزارت بهداشت، از مذاکرات متخصصان و مقام‌های ایرانی در مورد واکسن کرونا با طرف روسی خبر داد. هفتم آذر اما محمدعلی محسنی بندپی، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون بهداشت مجلس، به نقل از رئیس انستیتو پاستور گفت هیچ واکسن کرونایی خریداری نشده و اگر هم واکسن را به دست بیاوریم تنها 20 درصد جمعیت را می‌توانیم واکسینه کنیم و 80 درصد مابقی همچنان در معرض خطر هستند.

چند روز بعد هم وزارت راه و شهرسازی آمادگی خود را در زمینه انجام پروازها برای وارد شدن واکسن کرونا اعلام کرد اما زمان دقیقی از این پروازها ارائه نداد.

کمی بعد از این اظهارات، مینو محرز عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا از پایان مراحل آزمایش واکسن کرونای تولید داخل روی حیوانات خبر داد. به گفته محرز ساخت واکسن ایرانی تا اردیبهشت یا خرداد سال آینده زمان می‌برد و زمان رسیدن واکسن خارجی هم زودتر از تیرماه نخواهد بود. عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا تاکید کرد با توجه به پولی که برای واکسن خارجی باید بدهیم و زمانی که واکسن به دست ما می‌رسد، این کار خیلی به درد نمی‌خورد.

برخلاف این صحبت‌ها، 15 آذرماه مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو وعده داد در صورت تایید واکسن‌ها و تامین ارز مورد نیاز، ظرف 2 ماه آینده می‌توان یک محموله را وارد کرد.

سه روز بعد از آن وزیر بهداشت در صحبت‌هایی به راه‌های رسیدن واکسن کرونا به ایران اشاره کرد و گفت: «یکی از طریق خرید واکسن از مجموعه کواکس و سازمان بهداشت جهانی که برنامه‌ریزی کردیم 16 میلیون و 800 هزار دوز از این طریق وارد می‌کنیم که حدود 8 میلیون و 400 نفر و حدود 10 درصد را پوشش می‌دهد، چون این واکسن باید برای هر نفر 2 دوز تزریق شود. اقدام بعدی تامین حدود 5.5 میلیون دوز واکسن از قالب قرارداد مشترک با یک کمپانی خارجی و همچنین خرید 20 میلیون واکسن از یک کمپانی خارجی دیگر و در مجموع خرید 42 میلیون دوز واکسن است که حدود 21 میلیون نفر را پوشش می‌دهد.»

در نهایت پس از کش‌وقوس‌های فراوان، بالاخره حسن روحانی، رئیس‌جمهوری درباره تامین واکسن کرونا توضیحاتی ارائه داد و این امیدواری را ایجاد کرد که اراده‌ای در ورود هر چه سریع‌تر واکسن کرونا به کشور وجود دارد. او تاکید کرد: «از وزیر بهداشت درباره واکسن یکی از کشورها که محل بحث بود سوال کردم که گفت قابل قبول است و دستور وارد کردن واکسن را دادم تا واکسیناسیون را از گروه‌های پرریسک شروع کنیم. البته هر اقدامی برای ورود دارو و واکسن انجام می‌دهیم باید صد لعن و نفرین به ترامپ بفرستیم چرا که برای یک کار ساده که با یک تلفن و سوئیفت حل می‌شد امروز کلی مشکلات برای ما ایجاد کرده است.»

بعد از صحبت‌های روحانی اما، سیماسادات لاری، از مشکلات واریز حق مشارکت ایران در کواکس خبر داد. او کشورهایی را که وزارت بهداشت و درمان در حال رایزنی برای خرید واکسن کووید 19 از آنهاست هندوستان، روسیه و چین اعلام کرد و گفت: «به دلیل تحریم آمریکا، مبادلات ارزی برای خرید این واکسن‌ها و حتی واریز حق مشارکت ایران در کواکس نیز با مشکل مواجه است.»

در ادامه اما واکسن فایزر از لیست واکسن‌هایی که می‌توانند وارد ایران شوند، خط خورد. مدیران ارشد بهداشتی اعلام کردند به برنامه جهانی کواکس گفته‌ایم که این واکسن را نمی‌خواهیم چون برای نگهداری آن به دمای منفی 70 درجه نیاز است و چنین امکاناتی نداریم.

اما صحت اثربخشی واکسن کدام شرکت‌ها تا امروز تایید شده است؟ به گفته سازمان جهانی بهداشت در دنیا 150 واکسن کرونا در دست ساخت است. تاکنون چندین شرکت به نتایج رضایت‌بخشی در این زمینه دست یافته‌اند. در این میان، چهار واکسن آخرین مراحل کارآزمایی بالینی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند و در مسیر گرفتن تأییدیه‌های لازم از طرف سازمان‌های نظارتی قرار دارند.

دو کمپانی فایزر و مدرنا مدعی هستند واکسن‌های تولیدی آنها بیش از 90 درصد موفقیت داشته است. در این میان شرکت روسی سازنده واکسن کرونا هم اعلام کرده قیمت واکسن اسپوتنیک وی بسیار پایین‌تر از رقبای آمریکایی خود یعنی فایزر و مدرنا خواهد بود. قیمت 19.5 دلار برای هر دوز واکسن فایزر و 25 تا 37 دلار برای هر دوز واکسن مدرنا اعلام شده و در واقع به این معنی است که برای هر نفر هزینه واقعی 39 دلار و 50 سنت تا 74 دلار خواهد بود چرا که هر نفر به 2 دوز واکسن احتیاج دارد.

واکسن‌های مدرنا و فایزر به 2 دوز نیاز دارد. در واکسن فایزر این دو دوره با 21 روز اختلاف و واکسن مدرنا با 28 روز اختلاف تزریق می‌شود. همچنین برای نگهداری واکسن‌های کووید به دستگاه‌های فریز با دمای بسیار پایین نیاز است. فرایند حمل و نقل واکسن‌ها باید تضمین‌کننده این باشدکه دمای مناسب رعایت می‌شود.

با وجود محدودیت‌های فراوان، در حال حاضر، چشم امید بسیاری از کادر درمان، به واکسن تولید داخل است. همان واکسنی که بهار سال 1400 رونمایی می‌شود و مسئولان وعده داده‌اند دی‌ماه امسال، آزمایش انسانی آن را آغاز کنند. تزریق واکسن کرونای ایرانی در فاز اول، برای داوطلبان گروه سنی 18 تا 50 سال انجام می‌شود. داوطلبان یک ماه پس از تزریق واکسن تحت مراقبت قرار خواهند گرفت تا نتایج آن بررسی شود. پس از تزریق واکسن، آنتی‌بادی و سطح ایمنی بدن افراد و وضعیت جسمانی آنها بررسی می‌شود. در فاز دوم و سوم تزریق واکسن روی افراد بیشتری تست می‌شود و نتایج آن به سازمان غذا و دارو اعلام می‌شود که در صورت اثربخش بودن مجوز تولید را دریافت خواهد کرد.

تا اینجا متوجه شدیم تا بهار 1400 نه خبری از واکسن خارجی است و نه ایرانی، با این همه بعد از رسیدن اولین دوزهای واکسن کرونا باید ببینیم آیا وعده ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، محقق می‌شود یا خیر، همان وعده‌ای که در آن تاکید شده بود: ژن خوب و نورچشمی در تزریق واکسن کرونا نداریم.