جهش ویروس کرونا خوش‌یمن بود؟

اعتمادآنلاین| سید محمود ابراهیمی، ویروس‌شناس با اشاره به اینکه جهش ژنی یک پدیده طبیعی است که می‌تواند به صورت تصادفی در هر قسمتی از ژنوم ویروس‌ها رخ دهد، گفت: اما این جهش ژنی در ویروس‌هایی از جمله کروناویروس، آنفلوانزا و هپاتیت B و C و عامل ایدز و ... که ماده ژنتیکی آنها از نوع RNA است به مراتب بیشتر رخ می‌دهد. البته غیر از استعداد ذاتی چنین ویروس‌هایی به جهش ژنی، ایجاد فشارهای ایمنی ناشی از واکسیناسیون با واکسن‌هایی که در فرمولاسیون آنها از آنتی‌ژن‌های غیر فعال استفاده شده است، باعث می‌شود وضعیت ناپایداری چنین ویروس‌هایی تسریع شود و آنان را به سمت جهش بیشتر ترغیب کند.

وی افزود: این اتفاق به نحوی می‌افتد که متعاقب استفاده از واکسن‌های غیر فعال هپاتیت B در کشور، گزارشات علمی زیادی در مورد ایزوله‌های هپاتیت B جدا شده در ایران وجود دارد که صراحتا و متفقاً به موتاسیون در 99 درصد آن ایزوله‌ها اشاره دارد که این عمدتا می‌تواند ناشی از فشارهای ایمنی حاصل از چنین واکسن‌هایی باشد. در مورد آنفلوانزا نیز همینطور است، متعاقب واکسیناسیون در مزارع طیور11 ایزوله متفاوت و جهش یافته از یک ویروس H9N2 فقط از یک سالن پرورش مرغ گوشتی جدا شده است. اینها همه زنگ خطری است برای اینکه باید در مواجه با چنین ویروس‌های ناپایداری مدبرانه عمل کرد تا خدای ناکرده در بکارگیری استراتژی مبتنی بر واکسیناسیون از چاله به چاه نیفتیم.

این ویروس شناس ادامه داد: با این شرح، کووید19 جزو لاینفکی از چرخه طبیعت است. وجود ایزوله‌های متفاوت از کرونا در طبیعت خطر نیست و برای چنین ویروس‌های ناپایدار امری طبیعی و معمول است. این ایزوله‌های جهش یافته با قدرت شیوع بیشتر نه تنها دلیلی بر افزایش حدت آن نیست، بلکه بر خلاف برخی تصورات، نشان از این است که این ویروس در حال تعامل و سازش بهتر با میزبان است؛ چرا که ویروس‌ها برای بقا و استفاده بهتر از ساز و کارهای درون سلولی میزبان جهش می‌کنند و قطعاً جهش‌هایی هم که در راستای زندگی مسالمت آمیز ویروس با میزبان باشد، پایدار و غالب خواهد شد.

وی گفت: بنابراین باید گفت که قدرت شیوع بیشتر (عفونت زایی بیشتر) ویروس کووید 19 بدون اینکه تغییری در حدت آن (قدرت بیماری‌زایی) وجود داشته باشد، نشان خوبی در راستای رام شدن این ویروس نوظهور است اما، از آنجایی که قدرت مسری بودن ویروس متکی به تغییرات ژنومی در ناحیه اتصال ویروس به سلول میزبان است، قطعاً چنین جهش‌هایی در محل اتصال می‌تواند اثر واکسن‌ها را خنثی کند و این یکی از مشکلات عمده در استفاده از واکسن علیه ویروس‌های ناپایدار و RNA دار است.

ابراهیمی تاکید کرد: از طرفی، علیرغم اینکه رسپتورهای ویژه اتصال برای کووید 19 و آنزیم‌های برشی جهت عفونت زایی آن در تمام سلول‌های قلبی- عروقی، کلیه و بافت کبد و دستگاه گوارش و حتی مغز وجود دارد خوشبختانه تروپیسم سلولی این ویروس صرفاً محدود به سلول‌های ریه است؛ به نحوی که حتی با گذشت ماه‌ها از عفونت‌زایی آن، حتی این ویروس سبب ایجاد عفونت در سلول‌های اندوتلیال عروق خونی که ریه‌های عفونی شده در مبتلایان را تغذیه می‌کنند هم نشده است وگرنه ما باید شاهد سیستمی بودن کووید 19 و درگیری کل ارگان‌های بدن با این ویروس می‌شدیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه بقیه‌الله در خاتمه، تصریح کرد: یعنی این ویروس تا زمانی که تروپیسم سلولی‌اش محدود به سلول‌های ریه است، جای هیچ نگرانی نیست و موتاسیون‌های معمول هم نمی‌تواند بر میزان بیماری‌زایی آن بیفزاید مگر اینکه با امر مداخله‌ای در رابطه بین ویروس و میزبان که ایجاد فشارهای ایمنی ناشی از واکسن‌ها یکی از آن عوامل مداخله‌ای‌ است، ناخواسته و غیرمترقبه سبب تغییر تروپیسم سلولی این ویروس شویم که آن زمان با عفونی شدن سلول‌های اندوتلیال عروق خونی که سلول‌های ریه را تغذیه می‌کنند یا عفونی شدن ماکروفاژها که در ریه وجود دارد، قطعاً عفونت این ویروس سیستمیک خواهد شد و از آنجایی که میزان بیماری‌زایی(حدت) این ویروس متکی به سایت‌های برشی این ویروس است که آنزیم برشی آن نیز در تمام سلول‌های بافت‌های مهم بدن وجود دارد، قطعاً این ویروس شرایط فاجعه باری رقم خواهد زد.

منبع: ایسنا