امید به بازپس‌گیری جنگل‌های هیرکانی از اوقاف

اعتمادآنلاین| خبر خوشایندی از تصمیم مهم قضائی مبنی بر رد ادعای اداره اوقاف در مالکیت پنج‌هزارو 600 هکتار از جنگل‌های بکر هیرکانی در حال انتشار است که جای امیدواری برای تعیین تکلیف پرونده‌های این‌چنینی دارد.

به گزارش روزنامه شرق، در دنیای امروز، سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن) یا همان «ان‌جی‌او‌»ها یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نهادهای غیردولتی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی هستند. آنها برای نیل به اهداف گوناگون به‌عنوان واسطه‌ای بین شهروندان و قوای حاکم، نقش مبرز و بی‌بدیلی ایفا می‌کنند.

هرروزه بر تعداد آنها افزوده می‌شود و بنا بر علایق و تفاوت‌های نوع بشر و طیف وسیع اندیشه‌های سیاسی و فلسفی، این سازمان‌ها نیز با اهداف گوناگون پدید می‌آیند؛ مددرسانی به وضعیت محیط زیست، ارائه کمک‌های درمانی به بیماران خاص، حمایت از مبتلایان به اعتیاد، ارتقای سطح رفاه اقشار محروم، حمایت و تشویق مردم به رعایت حقوق بشر، حمایت از حقوق جانوران و حیوانات و... از زمره اهداف سمن‌هاست.

تردیدی نیست که یکی از کارکردها و آثار مثبت اجتماعی این سازمان‌ها، ایجاد گفتمان و مشارکت مردمی، شناسایی آسیب‌ها، مقابله با تهدیدات، رفع موانع و مشکلات و فرهنگ‌سازی است. در زمینه حفاظت از محیط زیست نقش پررنگ این سازمان‌ها ‌انکارناپذیر است؛ چه اینکه رفع مشکلات محیط‌زیستی، بدون مشارکت همگانی میسر نخواهد شد و نهادهای مردمی حفاظت محیط زیست به عنوان جریان‌های داوطلبانه و خودجوش در دهه‌های اخیر، نقش تقویتی مهمی جهت مشارکت همگانی و ارتقای اخلاق زیست‌محیطی برعهده دارند.

با وجود نقش سمن‌ها در توسعه کشور، اهلیت و نقش آنها در فرایند کیفری آنچنان که شایسته است، مورد توجه قانون‌گذار قرار نگرفته است؛ به نحوی که نقش آنان در فرایند کیفری صرفا در حد یک اعلام‌کننده جرم و شرکت‌کننده در جلسات رسیدگی است، نقشی که هرگز با جایگاه، شأن و قدرت معنوی سمن‌ها سازگار نیست.

اگر بخواهیم نمونه آشکار و درخشنده‌ای از تأثیرگذاری سمن‌ها و نهاد‌های مردمی ارائه دهیم، به نظر می‌رسد پرونده وقف پنج‌هزارو 600 هکتار از جنگل‌ها و عرصه طبیعی کشور واقع در روستای آق‌مشهد، در 35کیلومتری جنوب شهرستان ساری (مشهور به پرونده وقف جنگل‌های هیرکانی) نمونه مناسبی باشد.

این پرونده در اصل دعوایی بین مدعی وقفیت و سازمان جنگل‌ها و مراتع بود که پس از کش‌وقوس‌های فراوان، نهایتا وفق رأی دادگاه که به عنوان میراث جهانی توسط یونسکو به ثبت رسیده، عملا در اختیار فردی درآمده که با درخواست مجوز از سازمان جنگل‌ها، چندین بار قصد قطع درختان را کرده است.

پس از رسانه‌ای‌شدن وقف پنج‌هزارو 600 هکتار از اراضی جنگلی روستای آق‌مشهد و توجه افکار عمومی و غلیان احساسات شهروندان نسبت به آن، تعداد کثیری از اعضای تشکل‌های مردمی (بیش از 200 تشکل مردم‌نهاد) و انجمن‌های زیست‌محیطی، بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی (مانند اعضای هیئت علمی، کارشناسان رسمی، بسیجیان، ایثارگران و..) در نامه‌ای سرگشاده به رؤسای قوا از ایشان خواستار توقف فوری اجرا و متعاقبا، ابطال حکم صادره و نهایتا اطلاع‌رسانی اقدامات به عموم مردم ایران شدند.

حال که خبر‌های خوشی از گوشه و کنار راجع به این پرونده به گوش می‌رسد، ضمن افسوس نسبت به اهلیت و جایگاه سمن‌ها جهت مشارکت در چنین دعاوی‌ای با خرسندی و حس رضایت‌مندی به تأثیر مثبت اجتماعی آنها می‌نگریم و امید داریم در نیل به توسعه متوازن و پایدار کشور نگاه واقع‌گرایانه‌تری به سمن‌ها معطوف شود.