خودکشی در قلمرو اورژانس اجتماعی یا اورژانس پزشکی؟

اعتمادآنلاین| لیلا به‌طلب- «خودکشی نه؛ اقدام به خودکشی. هشتاد و چهار خودکشیِ کامل هم نبوده. هشتاد و چهار مورد اقدام به خودکشی بوده که همگی به مرگ نرسیده... «تازه سایت «رکنا»، به عنوانِ منبع، هم خبر را حذف کرده.»

بگومگو در فضای مجازی ادامه دارد. واکنش‌ها به آمار اعلام و حذف‌شده خودکشی در اواخر فروردین‌ماه است که رسانه‌ای‌ها را دست‌کم در فضای مجازی دو دسته کرده. عده‌ای معتقدند چنین آمار اقدام به خودکشی‌ای ظرف 2 روز ممکن نیست و عده‌ای بر آزاد نبودن دست رسانه‌ها برای اعلام خبر تاکید می‌کنند. اورژانس اجتماعی هم از سویی چند ساعت پس از انتشار خبر، آن را تکذیب کرده و در پاسخ گفته آمار تماس‌های اورژانس اجتماعی از اول فروردین تاکنون کمتر از 80 مورد بوده است.

سردبیر سایت «رکنا» به عنوان اولین پایگاه خبری که این آمار را منتشر کرده است اظهارنظر در این زمان را مرتبط با فعالیت اورژانس اجتماعی نمی‌داند و در توضیح می‌گوید: «فعالیت‌های اورژانس پزشکی با اورژانس اجتماعی تفاوت دارد. مسئولیت اورژانس اجتماعی این است که برای جلوگیری از بروز آسیب‌های اجتماعی اقدام پیشگیرانه انجام ‌دهد. اما خودکشی اقدامی است که انجام شده و پایان یافته. در این مورد خاص (اقدامی که انجام شده) اورژانس پزشکی حضور پیدا می‌کند. اگر فرد فوت کرده باشد، کار به پلیس و بازپرس ارجاع می‌شود. در چنین مواردی اورژانس اجتماعی نمی‌‌تواند وارد پرونده شود. زمان حضور اورژانس اجتماعی قبل از رخداد خودکشی است، اما اتفاقی که در این مورد افتاده این است که بعد از اقدام به خودکشی و اعلام آمار، اورژانس اجتماعی آمار را تکذیب می‌کند در حالی که انتظار می‌رود به ریشه‌یابی و حل مشکلات و برنامه‌ریزی بپردازد.»

مهدی ابراهیمی، سردبیر سایت رکنا، ساعاتی بعد در پاسخ به چرایی حذف خبر از خروجی این پایگاه خبری به صورت تلویحی از نبودن فضای آزاد رسانه‌ای برای انتشار اخبار گله کرد.

تکذیب خبر از سوی رئیس اورژانس اجتماعی کشور به قیل و قال در فضای مجازی بیشتر دامن زد. آمار خودکشی به خودی خود واکنش‌برانگیز شده بود که نظر محمد علی‌گو درباره صحت نداشتن آمار عنوان شد. اما «قلمرو فعالیت اورژانس اجتماعی کجاست» مساله‌ای است که پایگاه خبری منتشرکننده خبر بر آن دست گذاشته است. در سایت اورژانس اجتماعی کشور گروه‌های هدف معین شده‌اند. در میان گروه‌های هدفِ این سایت نام یک فعالیت نیز آمده است: «شناسایی افرادی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کرده‌اند.» به نظر می‌رسد در موردی که اقدام به خودکشی انجام شده نحوه رسیدگی اورژانس اجتماعی روشن‌‌تر است چراکه با فردی مواجه است که دست به خودکشی زده. اما چگونگی شناسایی افرادی که قصد خودکشی دارند پرسش مهمی است. شیوه فعالیت در این زمینه منجر به پیشگیری از اقدام افراد خواهد شد و بنابراین جزو فعالیت‌های حیاتی اورژانس اجتماعی محسوب می‌شود. اما آگاهی از نحوه شناسایی و اقدامات پیش‌بینی‌شده در این زمینه میسر نشد چراکه تماس اعتمادآنلاین با محمد علی‌گو رئیس اورژانس اجتماعی کشور برای آگاهی از چگونگی این فعالیت‌ها و شنیدن سخنان طرف دیگر ماجرا (تکذیب‌کننده خبر جنجالی خودکشی‌ها در تهران) بی‌نتیجه ماند.

اما تمام ماجرا به مرزبندی اخبار منتشرشده از سوی اورژانس اجتماعی و پزشکی محدود نمی‌شود، ظاهراً نحوه انعکاس خبر خودکشی هم می‌تواند واکنش‌برانگیز باشد. این موضوع را واکنش‌ قشرهای مختلف نسبت به آمار اعلامی در فضای مجازی تایید می‌کند.

حدود یک سال و اندی پیش بود که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی «طرح ملی پیشگیری از خودکشی» را مطرح کرد. احمد حاجبی، مدیر کل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، 6 استراتژی این طرح را در آذرماه سال 98 تشریح کرد. یکی از موارد هم «مدیریت انعکاس اخبار خودکشی» بود.

قبل‌تر سمیرا سلیمانی، کارشناس گروه سلامت، روان، اجتماع و اعتیاد دانشکده علوم پزشکی نیشابور، درباره جزئیات اطلاع‌رسانی خودکشی گفته بود که منابع اطلاعاتی آمار خودکشی باید معتبر باشند و آمار طبق نظر متخصص و طی مقایسه‌ای با آمار جهانی تفسیر شوند. همچنین باید از پوشش خبری هیجان‌انگیز در خودکشی، چاپ عکس، روش اقدام و صحنه خودداری شود. این گفته‌ها در کارگاه آموزشی رسانه‌ها و در سال 1392 بیان شده بود؛ زمانی که استفاده از فضای مجازی به اندازه امروز گسترده نبود.

شاید همین تحولات چشمگیر، تاثیرگذار و پرشتاب بود که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را وا داشته بود تا 6 سال بعد از برگزاری کارگاه رسانه‌ای و هشدارهای سمیرا سلیمانی، طرحی با نام طرح ملی پیشگیری از خودکشی را تدوین و در بندی بر مدیریت انعکاس اخبار خودکشی تاکید مجدد کند. اما حاصل این طرح بعد از گذشت 16 ماه چه بوده است؟

پاسخ مشخص نیست زیرا تماس با دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت برای دریافت نتایج این طرح به خصوص انتشار جزئیات بند «مدیریت اخبار خودکشی» به سرانجامی نرسید؛ احمد حاجبی، مدیر کل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درخواست اعتمادآنلاین برای انتشار این جزئیات را بی‌پاسخ گذاشت.