پیچیده‌ترین کار رسانه، اقناع جامعه برای رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی است

اعتمادآنلاین| ‌ امروز، 27 اردیبهشت‌ماه مصادف با روز ارتباطات و روابط عمومی است. علم ارتباطات یکی از علوم بسیار تأثیرگذار در دنیای امروزی است. ضرورت بهره‌گیری از این علم و شاخه‌های وابسته به آن از جمله رسانه، دیپلماسی عمومی و ... تا حدی است که استفاده صحیح از آن زمینه توسعه و رشد روزافزون جوامع مختلف را فراهم می‌کند.

به گزارش ایکنا، با شیوع بیماری کرونا در کشور، زوایای مختلف اهمیت و تأثیرگذاری علم ارتباطات نیز نمایان شد. بسیاری از اساتید و نخبگان علم ارتباطات در کشور به میدان آمده و حاکمیت و مسئولان را در اقناع جامعه در زمینه رعایت نکات بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی جهت کاهش خسارات ناشی از این بیماری یاری کردند.

تجربه نشان داده است که بهره‌گیری صحیح و مناسب از علم ارتباطات تأثیر فراوانی در پیشگیری و کاهش خسارت‌های ناشی از بحران‌های اجتماعی خواهد داشت که دستیابی به این هدف نیازمند همکاری دوچندان مسئولان و جامعه نخبگان و دانشگاهیان علم ارتباطات است.

عبدالکریم خیامی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در رابطه با تأثیرات مثبت علم ارتباطات در بحران‌های اجتماعی همچون شیوع بیماری کرونا و ... اظهار کرد: علم ارتباطات در ادامه حوزه دانشی بود که به روابط می‌پرداخت، اما طی سال‌های اخیر دانشمندان متوجه شدند که باید بر موضوع ارتباطات اهتمام کنیم؛ چراکه ارتباطات برخلاف ارتباط شامل روابط دوسویه بوده و نوع خاصی از ارتباط است.

وی افزود: با توجه به این تغییر معنایی، حوزه علم ارتباطات می‌تواند از ارتباطات درون‌فردی (ارتباط فرد با خود) تا ارتباطات بین‌الملل و ارتباط بین جوامع را مدنظر و مورد بحث قرار دهد. در دوره‌ای که با شیوع بیماری کرونا مواجه شدیم، علم ارتباطات می‌تواند ارتباطات میان‌فردی را در سطح اول متناسب با شرایط بحران تنظیم کند.

ارتباطات فردی و اجتماعی

خیامی ادامه داد: مهمترین ارتباطات بین فردی در دوران شیوع کرونا به ارتباطات میان اعضای خانواده بازمی‌گردد که آن هم به علت خانه‌نشینی اجباری طیف وسیعی از مردم شکل گرفته است. در این شرایط اعضای خانواده مجبور هستند تا در فضای محدودی به نام خانه یکدیگر را بیشتر مشاهده کرده و در خانه بمانند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) گفت: این مسئله بنابر ساخت روابط بین افراد در درون خانواده، واکنش‌های متعددی داشت. ساختار ارتباطی برخی از خانواده‌ها به شکلی بود که می‌توانستند این موضوع را بپذیرند و مشکل خاصی برای آن‌ها وجود نداشت، اما تحمل این شیوه برای بعضی دیگر از خانواده‌ها مشکل و دشوار بود و گاهی اوقات نیز باعث ایجاد تنش و افزایش برخی از پرخاشگری‌ها و منازعات در میان اعضای خانواده می‌شد.

وی تصریح کرد: در این شرایط سطح بین فردی علم ارتباطات که ما از آن با عنوان ارتباطات انسانی یاد می‌کنیم، به کار می‌افتد که برخی از صاحب‌نظران و اساتید و فعالان علم ارتباطات در این زمینه وارد عمل شده و از روش‌های مختلف همچون سخنرانی‌های تأثیرگذار، ارائه مقالات و ... به همکاری با روانشناسان پرداخته و نظریات مختلفی را ارائه دادند.

خیامی بیان کرد: همچنین در سطح ارتباطات انسانی به مقوله خانواده گسترده شامل نزدیکان و اقوام بر‌می‌خوریم که در این زمینه نیز طی ایام بحران کرونا با نوعی تناقض روبه‌رو بودیم. جامعه ما جامعه‌ای عاطفی بوده و ارتباطات خانوادگی در آن وثیق است. جامعه ما همانند برخی از کشورهای غربی که روابط خانوادگی در آن‌ها عمقی ندارد، نیست.

ارتباطات عاطفی و آئینی

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) اظهار کرد: از طرف دیگر جامعه ما جامعه‌ای دینی بوده و مقولاتی مانند هیئت، زیارت و ... جایگاه ویژه‌ای در آن دارد. به همین دلیل است که مدیریت چنین جامعه‌ای با این‌چنین سابقه وسیع و مدید از ارتباطات عاطفی و آئینی که باید ارتباطات در آن به حداقل رسیده و حتی یک فاصله فیزیکی نیز در آن رعایت شود، مسئله بسیار مهم و تأثیرگذار است.

وی اظهار کرد: در این زمینه این مدیریت اساتید و دانش ارتباطات است که در درجه اول قرار دارد، یعنی در این حوزه که محل تلاقی دو حوزه ارتباطات انسانی و جمعی است، هیچ دانشی نمی‌تواند به اندازه علم ارتباطات به کمک مسئولان و مردم بیاید. علم ارتباطات در این مورد نیز آورده‌هایی دارد که چگونه یک جامعه با سابقه و ساخت ارتباطی گسترده را به حفظ فاصله فیزیکی، نرفتن به زیارت و ... دعوت کند.

خیامی افزود: علم ارتباطات در این رابطه نیز وارد میدان شده و اساتید و نخبگان این حوزه راهنمایی‌ها و مشاوره‌های خود را در اختیار مسئولان و مدیران کشور قرار دادند. یکی از مهمترین عناصر و ارکان جامعه، رسانه است. حوزه رسانه نیز در گستره علم ارتباطات قرار داشته و یکی از مهمترین هسته‌های مطالعاتی این علم است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) بیان کرد: پیچیده‌ترین کار رسانه در ایام کرونا، اقناع جامعه برای رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، فاصله‌گذاری اجتماعی، ترک موقتی برخی از آداب و رسوم آئینی و مذهبی و ... است. امروزه روش‌ها و تکنیک‌های اقناع بسیار پیچیده شده است و اگر به علم روز مسلط نباشیم، نمی‌توانیم جامعه ایرانی که جامعه‌ای باهوش و پرسشگر است را اقناع کنیم.

وی در ادامه بیان کرد: در این شرایط رسانه‌های جمعی و مسئولان باید مجموعه‌ای از راهبردهای اقناعی را در برنامه‌های مختلفی همچون بهره‌گیری از صدا و سیما و دیگر رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی رعایت کنند که البته علم ارتباطات در این حوزه نیز برنامه داشته و نخبگان این علم راهکارهای خود را در اختیار مسئولان قرار داده‌اند.

ارتباطات سلامت

خیامی گفت: حوزه‌ای در ارتباطات به نام ارتباطات سلامت وجود دارد که مربوط به نحوه ارتباط کارگزاران عرصه سلامت و بهداشت جامعه با عموم مردم است. خوشبختانه در کشور ما شبکه‌های تخصصی ویژه سلامت همچون رادیو سلامت و شبکه سلامت و نیز رسانه‌های مختلف اجتماعی و فضای مجازی وجود دارد که به این موضوع می‌پردازند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) افزود: یکی از مسائل بسیار مهمی که باید در اقناع جامعه رعایت شود، حفظ مردم در میان دو امر امید و ترس است. اگر به مردم آن‌چنان امید می‌بخشیدیم که راه افراط می‌‎رفتیم، کسی نکات بهداشتی را رعایت نمی‌کرد و اگر بیش از حد به مردم ترس القا می‌کردیم، با مشکلات دو چندانی از جمله مشکلات روانی در جامعه مواجه می‌شدیم. حفظ مردم در این شرایط و بسیج جامعه برای کمک به یکدیگر به ویژه در شرایط تحریم‌های سخت اقتصادی که با کرونا همراه شده است، برعهده علم ارتباطات به ویژه ارتباط رسانه‌ای به عنوان یکی از شاخه‌های تأثیرگذار این علم است.

وی با اشاره اینکه سبد مصرف رسانه‌ای در جامعه ایرانی در ایام شیوع کرونا به شدت تغییر کرد، بیان کرد: خیل عظیمی از مردم در این شرایط به سمت شبکه‌های نمایش خانگی، کانال‌های فضای مجازی، پایگاه‌های اطلاع‌رسانی و ... رفتند که این حجم از مراجعه و مصرف رسانه‌های این‌چنینی در گذشته وجود نداشت. در این زمینه نیز حوزه سواد رسانه‌ای که یکی از شاخه‌های علم ارتباطات است، به کمک آمده و زمینه را برای تغییر صحیح ذائقه مصرف رسانه فراهم کرد تا ذائقه مردم با مشکل چندانی مواجه نشود.

خیامی با اشاره به خدمت علم ارتباطات در زمینه دیپلماسی عمومی نیز اظهار کرد: دیپلماسی عمومی که خارج از فضای دیپلماسی رسمی است، شامل حوزه‌هایی همچون دیپلماسی فرهنگی، رسانه‌ای و ... است. در دیپلماسی رسانه‌ای و فرهنگی نیاز به انتقال تجربیات و علوم مختلف است و رسانه‌های مختلف کشور باید با رسانه‌های دیگر جوامع ارتباط رسانه‌ای برقرار کنند که تمامی این موارد نیز زیرمجموعه علم ارتباطات است که روند آن کماکان نیز ادامه داشته و براساس همین دیپلماسی عمومی است که قسمت‌هایی از لایه‌های زیرین بخشی از جوامع غربی(صف‌های طولانی ماسک، مواد غذایی و ...) مشخص شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: تمامی این مسائل نشان داد که جامعه ایران اسلامی ما در بسیاری از امور به ویژه در مواجهه با بیماری کرونا بسیار بهتر از بسیاری از جوامع دیگر حتی برخی جوامع غربی عمل کرد. همچنین در عرصه دیپلماسی فرهنگی نیز حوزه ارتباطات میان‌فرهنگی یا بین فرهنگی در علم ارتباطات تعریف شده است که موجبات ارتباط بین اقوام و یا کشورهای مختلف را فراهم می‌کند که این مسئله نیز در شرایط کرونایی به ویژه در میان کشورهای همسایه و هم‌مرز بسیار تأثیرگذار بوده است؛ چراکه علم ارتباطات کمک شایانی به کنترل روابط فرهنگی و دینی در دوران انسداد مرزهای سیاسی کرد.

وی در پایان سخنان خود در این زمینه اظهار کرد: بهره‌مندی حاکمیت از علم ارتباطات و فعالیت و برون‌داد اساتید و دانشگاهیان این عرصه در زمینه شیوع بیماری کرونا در کشور باید بیشتر از شرایط فعلی باشد؛ البته هر دو طرف نمره قبولی دریافت می‌کنند اما نمره آن‌ها بالا نیست.