مدیرکل دفتر سلامت جمعیت: حداقل سن بارداری 16 سال است/ متخصص زنان: افزایش احتمال سقط جنین و زایمان زودرس در بارداری‌هایی با سن پایین/ آسیب شناس: بروز بیماری‌های روانشناختی آورده مادر شدن در سن کم

اعتمادآنلاین| تلاش برای ممنوعیت ازدواج دختران کمتر از 13 یا 15 سال، مدت‌هاست درحال انجام است و علاوه بر فعالان حقوق کودک که تاکید فراوانی بر این موضوع دارند، نمایندگان مجلس و مسئولان نیز به آن ورود پیدا کردند اما هنوز که هنوز است به نتیجه‌ای نرسیده و لایحه منع ازدواج کمتر از 13 سال سرگردان است.

به گزارش برنا، این لایحه یکبار در مجلس شورای اسلامی رد شد و بعد از آن هم مورد رسیدگی قرار نگرفت. این درحالی‌ست که بارها مسئولین از جمله مسئولان حوزه زنان درباره آن اظهار نظرهای گوناگونی کردند برای مثال معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور بارها موضع خود در برابر کودک همسری را نشان داده و گفته است: «امیدوارم این موضوع بیشتر از جنبه فرهنگی مورد توجه قرار بگیرد که کودکان اجازه داشته باشند کودکی خود را با بازی، شادی و نشاط و آنچه به بلوغ جسمی، روحی و روانی بچه‌ها کمک می‌کند طی کنند. ازدواج و همسری موضوعی است که در یک سن منطقی که واقعا بلوغ اتفاق افتاده می‌تواند معنادار و اتفاق خوبی باشد.»

شهیندخت مولاوردی، معاون سابق امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نیز چندسال پیش تاکید کرد که موضوع مهم جلوگیری از کودک همسری باید به عنوان یک مطالبه عمومی از طرف همه مردم مطرح شود زیرا با وجود تلاش‌های سال های اخیر متاسفانه آمار ازدواج دختران در سنین پایین، رو به رشد است.

اگر از مبحث ازدواج کودکان یا همان کودک همسری که سال‌هاست مطالبه جدی مردم و فعالان حقوق کودک است، بگذریم بارداری در سنین پایین برای این کودکان از مشکلاتی‌ست که جدا از معضلات روحی و روانی برای مادر که خودش کودکی نکرده، آسیب‌های جسمی نیز به او وارد می‌کند و حتی ممکن است جبران ناپذیر باشد و تا آخر عمر گریبان گیر او شود.

بارداری در سنین پایین نیز بارها مورد نقد پزشکان و متخصصان بوده به گونه‌ای که براساس صندوق نجات کودکان نزدیک به 30 هزار دختر نوجوان هر سال درسراسر جهان به دلیل مشکلات ناشی از وضع حمل و بارداری جان خود را از دست می‌دهند که دختران خانواده‌های فقیر بیشتر در معرض خطر هستند به عبارت دیگر هر 20 دقیقه در سراسر جهان یک دختر نوجوان به دلیل مشکلات بارداری یا وضع حمل در سن پایین جان خود را از دست می‌دهد. حال سوال اینجاست درحال حاضر سن بارداری در کشورمان ایران چند است و وضعیت بارداری در دختران زیر 15 سال به چه صورت است؟

وجود بارداری دختران کمتر از 15 سال در کشور/ متوسط سن بارداری در ایران 28 سال است/ بارداری در سن کم بیشتر در روستاها و شهرستان‌هاست/ رویکرد وزارت بهداشت فرزندآوری سالم است

سید حامد برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اشاره به متوسط سن بارداری در ایران گفت: درحال حاضر و شرایط کنونی متوسط سن دختران برای ازدواج حدود 24 سال است و تقریبا 4 سال بعد، یعنی 28 سالگی، سنی‌ست که اولین فرزند آنها متولد می‌شود.

او در پاسخ به این سوال که میزان بارداری در دختران کمتر از 15 سال چقدر است؟ افزود: بارداری در دختران زیر 15 سال داریم اما درحال حاضر بنده آماری ندارم.

برکاتی در ادامه همین موضوع تصریح کرد: هرچقدر به سمت جمعیت کمتر و شهرستان‌ها، روستاها و حاشیه‌ها می‌رویم هم سن ازدواج و هم سن بارداری کاهش پیدا می‌کند چون معمولا مردم‌شان فعالیت اجتماعی کمتری دارند و سطح تحصیلات عالی آنها نسبت به شهرها و کلانشهرها پایین‌تر است بنابراین فرصت زودتری برای ازدواج دارند و زودتر بچه‌دار می‌شوند.

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در ادامه گفت: والدین در شهرستان‌ها، روستاها و مناظق کوچک بیشتر تفکر سنتی دارند و شرایط ازدواج زود را برای دختران و پسران خود فراهم می‌کنند.

او با اشاره به رویکرد وزارت بهداشت نسبت به فرزندآوری و بارداری‌هایی در سن پایین بیان کرد: ما در وزارت بهداشت هیچوقت تصمیمی برای مقابله با ازدواج نداشتیم و نداریم اما هرجایی که بحث فرزندآوری بوده است بر الزامات سلامت تاکید داشتیم و سعی کردیم استانداردهای لازم برای سلامت مادری که تصمیم به فرندآوری دارد اطلاع رسانی و بر آن تاکید کنیم.

برکاتی ادامه داد: ممکن است یک دختری به لحاظ جسمی رشد فیزیکی خوبی داشته باشد و از نظر بلوغ و ویژگی‌های عاطفی و روانی شرایط مادر شدن را داشته باشد اما به صورت کلی اعتقاد ما براین است حداقل سنی که یک خانم می‌تواند بچه‌دار شود بعد از 16 سالگی و بهترین آن پس از 18 سالگی است.

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در سخنان خود اشاره به فرزندآوری سالم کرد یعنی بارداری که هم برای مادر و هم برای جنین خطرآفرین نباشد. حال باید داسنت بارداری در سن کم می‌تواند چه خطراتی برای مادر و حتی جنین به دنبال داشته باشد؟!

افزایش احتمال سقط جنین و زایمان زودرس در بارداری‌هایی با سن پایین/ ممکن است زایمان طبیعی برای دختران کمتر از 18 سال میسر نباشد/ کسانی که در سن پایین ازدواج می‌کنند نباید تا چندسال بچه دار شوند

زهرا موسوی، متخصص زنان و زایمان در گفتگو با ما با اشاره به عوارض بارداری در سنین کمتر از 18 و 15سال ‌ گفت: ممکن است دختران در سنین کمتر از 18 و 20 سالگی به بلوغ فیزیکی نرسند به همین دلیل بارداری در این دوره عوارضی به همراه دارد و باعث می‌شود به دلیل رشد ناکافی لگن زنان، زایمان طبیعی میسر نشود و دختربچه کمتر از 18 سال مجبور به سزارین شود که عوارض جراحی سزارین برای او خطرناک باشد حتی ممکن است نامرتب بودن عادت ماهیانه در سنین پایین باعث کم خونی و مشکلات کروموزومی شود.

او افزود: در موارد زایمان سزارین در مقایسه با زایمان طبیعی، مرگ و میر مادر افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. زایمان سزارین اورژانس در مقایسه با زایمان طبیعی حدود 9 برابر خطر مرگ به همراه دارد و موارد زایمان سزارین انتخابی نیز خطر مرگ را حدود سه برابر افزایش می‌دهد که علل اصلی مرگ و میر در این زمینه عفونت نفاسی، خونریزی و ایجاد لخته خون در عروق هستند همچنین مرگ و میر مرتبط با زایمان سزارین در مادران چاق به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند.

موسوی تصریح کرد: در سنین کمتر از 18 سال استخوان‌ها نیاز به تکامل و ایجاد ذخیره استخوانی دارند تا بعد از 50 سالگی که برداشت کلسیم از استخوان‌ها آغاز می‌شود به مشکل برنخورند بنابراین وقتی بارداری در سنین پایین اتفاق می‌افتد، ذخیره استخوانی مادر به سمت جنین می‌رود و مادر در میانسالی دچار بیماری می‌شود همچنین وقتی سن مادر کم باشد، ممکن است نوزاد در زمان تولد وزن کمی داشته باشد.

این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه بارداری در سن پایین باعث احتمال سقط و زایمان زودرس می‌شود، گفت: ممکن است نژاد، شرایط آب و هوایی و ارث در بعضی موارد تاثیر داشته باشد اما در مجموع الگوی بلوغ در جامعه یکسان است و اگر ازدواج در سنین پایین اتفاق می‌افتد، بهتر است چند سال اول از بارداری جلوگیری شود تا زن به بلوغ جسمی و روانی برسد چون بارداری در سن کم باعث می‌شود احتمال سقط و زایمان زودرس که خطرناک است برای مادر رخ دهد همچنین آماده نبودن زنان برای بارداری در سنین پایین و مشکلات اقتصادی و خانوادگی، می‌تواند احتمال افسردگی پس از زایمان را در آنها افزایش دهد که این خود به لحاظ اجتماعی برای مادر آسیب زاست.

موسوی با تاکید بر اینکه بارداری در سن پایین هم به مادر هم فرزند آسیب می‌رساند بیان کرد: دختران زیر 18 سال برای رشد، استخوان‌سازی و تکامل اعضا نیاز زیادی به انرژی و تغذیه مناسب دارند و در چنین شرایطی تامین نیازهای بارداری می‌تواند هم مادر نوجوان و هم فرزندش را با مشکل مواجه سازد همچنین مادر نوجوان به میزان بالاتری از آهن، فولیک اسید، کلسیم و روی نیاز دارد درحالی که یک دختر 15 ساله یا حتی 18 ساله میزان کافی از این ویتامین‌ها و مواد لازم را ندارد و این می‌تواند هم به خودش و هم به فرزندش آسیب برساند.

او در توصیه‌ای به دخترانی که به هر دلیل در سن پایین ازدواج می‌کنند، گفت: به طورکلی مشاوره در مورد خطرهای بالقوه بارداری و راهکارهای مربوط به پیشگیری از آن‌ها باید قبل از بارداری انجام شود و فرد موردنظر باید تحت توصیه های بهداشتی فعلی پزشک متخصص قرار گیرد به همین دلیل توصیه می‌کنیم اگر فردی به هردلیلی در سنین نوجوانی ازدواج می‌کند باید در ابتدا درحدامکان از روش های جلوگیری از بارداری استفاده کند و درصورتی که تمایل به بارداری دارد باید حتما با پزشک متخصص زنان مشورت کند که هم از نظر تغذیه بررسی شود و هم از لحاظ دریافت مکمل هایی مثل اسیدفولیک قبل از بارداری راهنمایی شود و درطول بارداری نیز حتما تحت نظر پزشک متخصص باشد تا درصورت بروز هرگونه مشکل تشخیص داده شود و راه حل مناسب و روش درمانی صحیح به کار گرفته شود.

جدا از آسیب‌های جسمی، وقتی یک کودک هنوز کودکی نکرده و باید روزها و ماه‌های خود را به شادی، بازی و ارتباط با همسالان خود بگذراند چگونه می‌تواند یک کودک دیگر را به دنیا آورده و او را تربیت کند؟!

فقر دلیل اصلی ازدواج‌های کمتر از 15 سال/ مادری که خودش کودکی نکرده نمی‌تواند فرزندی را تربیت کند/ افزایش احتمال ناسازگاری و طلاق در ازدواج‌های با سن کم

امیرمحمود حریرچی، آسیب شناس و جامعه شناس در گفتگو با ما با اشاره به به دلایل ازدواج دختران در سنین کم گفت: تعداد زیادی از ازدواج‌های دختران که در سنین پایین انجام می‌شود به دلیل فقر اقتصادی و برخی به علت خرده فرهنگ هایی است که در جامعه وجود دارد اما به طورکلی ازدواج در سنین پائین عوارض و پیامدهای منفی دارد چون از نظر آمادگی های جسمی و روانی هنوز فرد، کودک بوده و آمادگی اینکه بتواند وارد مسئولیت بزرگ خانوادگی به عنوان همسر و مادر شود را ندارد به همین دلیل ازدواج در سن زیر 15 سال می تواند به فرد آسیب‌هایی از لحاظ روحی، روانی، عصبی و اجتماعی و همچنین فرهنگی وارد کند و باعث شود فرد نتواند از عهده نقشی که باید ایفا کند، برآید.

او افزود: براساس قانون افراد زیر 18 سال کودک تلقی می‌شوند بنابراین برای باز کردن دفترچه حساب و یا دریافت گواهینامه نیاز به تمام شدن 18 سال سن دارند، این نشان می‌دهد کودکان از لحاظ جسمی و روانی آمادگی بسیاری از کارهایی که بزرگسالان انجام می‌دهند را ندارند حال چه برسد به اینکه ازدواج کنند و بچه‌دار شوند.

حریرچی با تاکید برعوارض ازدواج در سن پایین تصریح کرد: ازدواج دختران کم سن و همچنین مادر شدن آنان باتوجه به فیزیک بدنی‌شان می‌تواند عوارض زیادی برای او و فرزندش ایجاد کند مخصوصا در مناطق محروم و کم برخوردار که بیمارستان و پزشک کم است و امکان به خطر افتادن جان مادر و فرزند وجود دارد.

او ادامه داد: مادر شدن در سن کم، باعث بروز بیماری‌های روانشناختی در فرد می‌شود و سلامت جسمی، اجتماعی و روانی او را به خطر می‌اندازد پس نوجوان که مادر هم شده نمی تواند نقش خود را به خوبی ایفا کند.

این جامعه شناس با اشاره به اینکه ازدواج در سن کم باعث محروم شدن از تحصیل می‌شود، گفت: در بسیاری از مواقع دخترانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند چون درگیر خانواده و سپس بچه داری می‌شوند ترک تحصیل می‌کنند یا اگر هم بخواهند به درسشان ادامه دهند، نمی‌توانند در مدارس روزانه درس بخوانند بنابراین در این شرایط بسیاری از دختران ترک تحصیل می‌کنند و از میان آنها تعداد کمی به صورت شبانه درسشان را ادامه می‌دهند و به تحصیلات عالی می‌رسند.

او به احتمال بروز اختلاف در اینگونه ازدواج‌ها اشاره کرد و افزود: دختر و پسری که در سن پایین ازدواج می‌کنند، چون هنوز به درجه ای از بلوغ اجتماعی نرسیدند و یکباره وارد یک فرایند زودرس شدند، ناسازگاری و درگیری‌ بینشان افزایش پیدا می‌کند و همین اختلافات باعث می‌شود زندگی زناشویی خوبی نداشته باشند و حتی سال‌ها بعد زندگی‌شان به طلاق منجر شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این سوال که در چه مناطقی ازدواج در سن پایین شیوع دارد؟ گفت: ازدواج در سنین پایین در چندحالت می‌تواند رخ دهد یکی در خانواده‌هایی است که درآمد کمی دارند و از نظر اقتصادی با مشکلاتی مواجه هستند بنابراین به اصطلاح دختر خود را شوهر می‌دهند تا یکی از هزینه‌هایشان کمتر شود متاسفانه می‌توان گفت یکی از دلایل اصلی ازدواج در سنین پایین همین مشکلات اقتصادی است یکی دیگر هم به فرهنگ خانواده برمی‌گردد و معمولا در روستاها، شهرستان‌ها و جاهای کوچک فرهنگ این است که دختر در سن کم ازدواج کند و معمولا این ازدواج ها فامیلی است.

حریرچی با اشاره به آسیب‌های روحی و روانی که مادر نوجوان می‌بیند، بیان کرد: ازدواج دختران و به تبع آن فرزند آوری آنان در سنین کمتر از 15 سال با توجه به اینکه به رشد جسمی، روحی و روانی کافی نرسیدند، باعث می‌شود در اغلب موارد فرد از لحاظ روحی، روانی و خانوادگی دچار مشکل و اختلال شود چون مادر خودش هنوز کودکی نکرده و تجربیاتی که باید کسب نکرده است اما الان باید یک کودک دیگر را بزرگ و تربیت کند که قاعدتا در چنین شرایطی فرایند بزرگ شدن کودک با اختلال مواجه خواهد شد.

این جامعه شناس با اشاره به ضرورت حمایت‌های فردی و اجتماعی از مادران کمتر از 15 سال عنوان کرد: مادر شدن دختران کمتر از 15 سال نیاز به ارائه خدمات پزشکی و مددکاری ویژه‌ای دارد به طوری که از همان آغاز زمان بارداری یک مددکار در کنار مادر برای بررسی و آموزش موارد مختلف از لحاظ بهداشت و تغذیه حضور پیدا کند همچنین این مادران نیاز دارند که به طور منظم از نظر جسمی مورد آزمایش قرار گیرند چون این افراد توان جسمی و روحی فرزندآوری را ندارند و از نظر بدنی ضعیف هستند بنابراین امکان بروز اختلالات در آنها وجود دارد و نیازمند مراقبت ویژه هستند.

او در پایان گفت: از سوی دیگر با توجه به اینکه این مادران خود کودک هستند به همین دلیل نمی‌توانند به درستی نوزادان و فرزندان خود را تربیت کنند بنابراین باید یک مددکار و یا مشاوری در کنار آنها قرار گیرد تا بتواند فرزندی خوبی را تربیت کند.

افزایش جمعیت به شرط جمعیتی سالم

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی خطر مرگ در دختران زیر 15 سال هنگام زایمان 5 برابر بعد از 15 تا 19 سال و 2 برابر زنانی است که بعد از 20 سالگی زایمان می‌کنند بنابراین افزایش جمعیت با فرزندان و زنانی ناسالم به نفع هیچکس نیست بلکه باعث می‌شود هزینه‌ای روی دست جامعه و خانواده‌ها بماند بنابراین انتظار می‌رود این روزها که طرح جوانی جمعیت مطرح است و یکی از برنامه‌های کاندیداهای ریاست جمهوری پرداختن به مسئله افزایش جمعیت و فرزندآوری است، بر افزایش «جمعیت سالم» تمرکز شود تا در آینده نیروهای اقتصادی جوان، فعال و سالم داشته باشیم.