آیت‌الله سیدمحمد غروی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم:
پیاده‌روی اربعین از حرم حضرت معصومه(س) تا جمکران قابل فهم نیست
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه شعائر نباید تعطیل شوند، گفت: پیاده‌روی در روز اربعین از حرم حضرت معصومه(س) به سمت جمکران برای بنده قابل فهم نیست زیرا سنت ما این بود که در روزهای عزا به سمت حرم آن حضرت و برای عرض تسلیت حرکت می‌کردیم.
اعتمادآنلاین| زیارت اربعین امام حسین(ع) ریشه در سنتی تاریخی و روایی دارد که نشانه اهمیت و جایگاه آن در منظومه معارف شیعه است و در روایتی از امام عسکری(ع) به آن اشاره شده است، اما آیا پیاده‌روی اربعین از نجف تا کربلا هم همانند خود زیارت، چنین تکیه‌گاهی دارد؟ و آیا پیاده‌روی کنونی در روز اربعین که در برخی شهرها به جای پیاده‌روی از نجف تا کربلا برگزار می‌شود عملی جایز است؟
اینها موضوعاتی است که در گفت‌وگو با آیت‌الله سیدمحمد غروی، استاد حوزه علمیه و عضو جامعه مدرسین به بحث گذاشته‌ایم.
*آیا درباره پیاده روی اربعین بین نجف و کربلا در روایات و احادیث مطلبی بیان شده است؟
اربعین جایگاه ویژه و خاصی در تاریخ و روایات شیعه دارد؛ امام عسکری(ع) در روایتی علامات مؤمن را 5 چیز برشمرده است؛ اول 51 رکعت نماز شامل نمازهای واجب یومیه و مستحب شبانه روز، مانند نوافل و نماز شب است؛ دوم زیارت اربعین که در چهلم آن حضرت انجام می‌شود؛ سوم سجده کردن بر خاک یا مهر، چهارم دست کردن انگشتری بر دست راست و در نهایت بلند گفتن بسم الله در نماز.
روز اربعین غیر از اینکه چهلم حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است، اتفاقی نمادین در آن رخ داده و آن زیارت سیدالشهدا توسط جابربن عبدالله انصاری است. او از صحابه بزرگ پیامبر(ص) است که پدر وی در یکی از نبردهای صدر اسلام و در کنار رسول‌الله به درجه رفیع شهادت نائل شد و خود این فرد هم جایگاه خاصی نزد پیامبر(ص) داشت. نقل شده است که جابر بن عبداللّه انصاری راوی حدیث لوح است که دربردارنده نام امامان شیعه از زبان پیامبر(ص) است. وی همچنین در سلسله راویان احادیث مشهور شیعی مانند؛ حدیث جابر، حدیث غدیر، حدیث ثقلین و حدیث شهر علم نیز قرار دارد. جابر را از اصحاب پنج امام؛ از امام علی(ع) تا امام باقر(ع) دانسته‌اند. او کسی است که پس از واقعه عاشورا، نخستین زائر امام حسین(ع) بود و در روز اربعین به کربلا رسید.
این شخص با گروهی که یکی از آنها عطیه است به زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) می‌روند؛ در آن دوره چنین حرکت و اقدامی کار آسان و بی خوف و خطری نبوده است و می‌توانسته خطراتی از طرف حکومت و همچنین خطرهای طبیعی در بر داشته باشد. بنابر نقل‌های دیگر، در روز اربعین اهل بیت(ع) از شام به کربلا آمدند و سر مبارک امام حسین(ع) هم در این روز به بدن ایشان ملحق شد؛ بنابراین اربعین چنین جایگاهی دارد.
در برخی روایات بیان شده که هر قدمی که انسان بر می‌دارد فلان مقدار ثواب یعنی ثواب حج و عمره دارد و فرشتگان، زائر مرقد مطهر امام(ع) را مشایعت می‌کنند و ...؛ چنین عظمت و جایگاهی سبب شد تا رسم و سنتی از سوی برخی بزرگان مبنی بر پیاده‌روی روز اربعین و رفتن پیاده به زیارت آن حضرت در این روز رسم شود؛ وقتی چنین ثوابی را برای زیارت بیان کرده‌اند طبیعتا علمایی که در نجف بودند با توجه به شرایط زمان خود اقدام به این کار کردند و پیاده به کربلا رفتند؛ اینها زمینه این سنت حسنه و پسندیده شده است و امروز سنتی رو به رشد است و عمومی هم شده است.
به نظر بنده این سنت گرچه در دوره صدام قطع شد و یا محدود بود ولی وجود داشت و امروز به عنوان یکی از شعائر بزرگ شیعه در سطحی وسیع در حال انجام است و بعد منطقه‌ای و بین‌المللی به خود گرفته و حتی غیر شیعه و غیرمسلمین هم در آن حضور دارند و حتی موکب برپا می‌کنند.
*پس خود پیاده‌روی اربعین به طور صریح و مستقیم ریشه در روایات ندارد؟
عرض کردم روایات زیارت و اینکه هر سختی که انسان در این مسیر متحمل می‌شود اجر و پاداش بسیار زیاد و برکاتی دارد، زمینه شده است تا افراد حاضر شوند سختی‌ها را به خاطر ثواب بیشتر تحمل کنند و معتقد به این مسئله باشند که هرقدر قدم‌های آنها در این مسیر بیشتر باشد اجر و ثواب اخروی و برکات دنیوی در زندگی آنان بیشتر است.
*در شرایطی که خوف خطر جانی مثل بیماری یا تروریست یا...باشد آیا این کار جایز است؟
این پرسش، پرسش سنگینی است و باید از زوایای مختلف به آن توجه شود؛ وزیر اطلاعات عراق که گفته شده فرد لائیکی هم هست مدعی شده بود که آنچه در مورد محرم و اربعین در عراق در این سالهای اخیر رخ داده معجزه بوده است؛ این که چنین ازدحام کم‌نظیری ایجاد شود و جمعیت بیانید و بروند و اتفاقی رخ ندهد خودش معجزه است؛ این مطلب تلنگری به ماست که همه موضوعات را با چشم مادی نبینیم و حساب دو دو تا چهار تا نکنیم؛ برخی فقط اسباب و مسببات مادی را لحاظ می‌کنند و اینکه کرونا وجود دارد و باید احتیاط کرد.
به نظر بنده تا حدودی احتیاط لازم است ولی نباید خیلی در بند این مسئله باشیم تا جایی که جلوی چنین شعائری گرفته شود؛ بنده از ابتدای کرونا این گلایه را داشتم، زیرا به مجالس عزاداری امام حسین(ع) آسیب وارد شد؛ ما در یکی از مساجد قم که آباد هم هست و بنده رفت و آمد دارم تمشیت و تدبیر کردیم تا اندازه‌ای دستورات بهداشتی رعایت شود و شد و هیچگاه مسجد را تعطیل نکردیم و هیچ مشکلی هم برای هیچ‌کسی پیش نیامد. ما در مورد کرونا در برابر بهداشت جهانی منفعل شدیم و بنده در جامعه مدرسین هم این موضوع را بیان کردم. در نهایت معتقد هستم که دچار افراط و تفریط در این مسئله نشویم و بینابین حرکت کنیم یعنی مسائل بهداشتی را رعایت کنیم ولی نگذاریم شعائر تعطیل شوند.
*حالا که امکان پیاده روی اربعین نیست توصیه شما به ارادتمندان سیدالشهدا چیست؟
کسانی که موفق نشدند امسال به اربعین مشرف شوند و دوست داشتند در صورت نبود موانع حضور داشته باشند، مسلما طبق روایات ماجور هستند، حتی در مورد شهادت در راه خدا هم بیان شده که اگر کسی در دل آرزوی جهاد داشته باشد ولی موانعی سبب عدم حضور او در جهاد شود اجر شهدا را دارد. همه می‌توانیم در کشور و شهر و روستای خود مراسم عزاداری خوب و با اخلاص را با رعایت دستورات بهداشتی برگزار کنیم، و تصور نکنیم اجر این کار کمتر از حضور در پیاده‌روی اربعین است.
*نظر شما درباره ابداع مراسمی مانند از قم تا جمکران یا از تهران تا حرم شاه عبدالعظیم و... چیست؟
من مخالفتی با این کار ندارم ولی برگزاری مراسم از حرم حضرت معصومه(س) تا جمکران برای بنده قابل فهم نیست؛ معمولا در قم سنت این است که در عزاداری‌ها، دستجات مختلف سینه‌زنی و عزاداری حتی از شهرهای اطراف برای تسلیت به مرقد مطهر حضرت معصومه(س) مشرف می‌شوند ولی اینکه ما از حرم به سمت جمکران برویم برای بنده قابل فهم نیست؛ همین روش گذشته و عرض تسلیت خدمت آن حضرت برای بنده قابل فهم است؛ تاکید می‌کنم که این کار خلاف نیست ولی جالب هم نیست و معتقدم قضیه باید برعکس باشد.
دیدگاه تان را بنویسید