سال 1420 نیمی از جمعیت کشور غیرفعال است/ تک فرزندی تبدیل به پدیده‌ای فرهنگی شده است

اعتمادآنلاین| سال‌ 1365، اولین سرشماری عمومی نفوس‌ و مسکـن‌ در نظام‌ جمهوری اسلامی ایران‌ به‌ مرحله اجرا درآمد که‌ نتایج‌ آن‌، اطلاعات‌ و آمارهای لازم‌ را برای انجام‌ برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ اجتماعیـ اقتصادی کشور فراهم کرد. تقریبا از همان سال بود که در کنار توسعه بخش‌های مهم کشور؛ موضوع جمعیت مورد توجه قرار گرفت و بسیاری از کارشناسان به این پی بردند این جمعیت است که می تواند بسیاری از شاخص های توسعه‌ای کشور را تحت الشعاع قرار دهد. حالا چندسالی که موضوع جمعیت، خصوصا جوانی جمعیت نقل محفل بسیاری از جمع‌ها شده است و نگرانی هایی از این باب به وجود آمده است.

به گزارش برنا، اخیرا علیرضا زالی، رئیس دانشگاه شهید بهشتی تهران، گفته است تقریبا شرایط بحرانی در خصوص جمعیت طی می‌کنیم که نیازمند بررسی علمی است.

او دراین باره افزود: اگر کهنسالی جامعه را به عنوان خطر رشد جمعیت در نظر بگیریم، حدود 10 درصد جامعه ما سالمند هستند و اگر جمعیت کشوری به 19 درصدی سالمندی برسد خطرناک است و در این شرایط در سالمندی مفرط قرار می گیریم.

طبق آمار موجود از سال 95 تا 1400 به طور متناوب میزان موالید سیر نزولی داشته و 27 درصد این میزان کم شده و البته نکته قابل توجه آن است که متاسفانه در سال‌های اخیر میزان سالمند شدن الگو زنانه‌ای به خود گرفته چراکه به تعداد بانوان سالمند افزوده شده. همچنین آمارها می گویند قریب به 36 درصد زنان ایرانی 16 تا 35 ساله مجرد هستند.

البته علیرضا زالی این هشدار را نیز داده که 5 تا 7 درصد از بانوان ایرانی تجرد قطعی دارند.

همین جمله نشان می‌دهد این بانوان بارداری ندارند و جزو یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش جمعیت و خصوصا جمعیت جوان برای کشور طی سال‌های آینده هستند. به گفته کارشناسان حوزه سلامت بانوان، بهترین سن بارداری 20 تا 25 سالگی است و این درصد از جمعیت بانوی مجرد می تواند نگران کننده باشد.

این آمارها نشان می‌دهد؛ خانواده های ایرانی در حال کوچک شدن هستند و این می‌تواند زنگ خطری در حوزه ازدواج، فرزندآوری و در نهایت کاهش جمعیت کشور باشد و در ادامه چالش هایی در زیرساخت‌های کشور به همراه داشته باشد.

به گفته رئیس دانشگاه شهید بهشتی تهران، 13 میلیون نفر از جوانان مجرد هستند که پیش‌بینی می‌شود 6 میلیون آن دختران ایرانی باشد. همچنین تاخیر در سن ازدواج در خانم‌ها و آقایان زیاد بوده و فرزندآوری در ایران در حال تغییر است.

امروزه بسیاری از کشورها در حالت عدم تعادل جمعیتی قرار دارند، از یک سو کشورهای در حال توسعه با مشکلات و مسائل رشد بی رویه جمعیت دست و پنجه نرم می کنند از سوی دیگر جوامع توسعه یافته از نتایج منفی شدن رشد جمعیت و سالخوردگی جمعیت رنج می برند به عبارت دیگر، اکثریت کشورهای جهان به نوعی با مسائل ناشی از عدم تعادل جمعیتی مواجه اند. مرکز آمار ایران اعلام می کند تا پایان سال 1399 استان‌هایی چون گیلان، مازندان و سمنان کمترین میزان موالید را داشته است و در مقابل استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و یزد دارای بیشترین مواد نسبت بوده اند.

نتایج پیش‌بینی‌های تحولات بارداری در سال 2010 توسط سازمان ملل متحد نشان می دهد که درصورتی که کاهش باروری و جمعیت به همین منوال ادامه داشته باشد کشور ما با چالش های زیر ساختی رو به خواهد شد که این چالش‌ها می‌تواند در حوزه چالش‌های جمعیتی، چالش‌های فرهنگی، اجتماعی، چالش‌های اقتصادی، چالش‌های امنیتی، چالش‌های بهداشت و درمان و... مواجه شوند.

شاید بتوان گفت مهم‌ترین بخش این چالش‌ها، موضوع نیروی کار است. در سال 1399، از مجموع 25198170 نفر جمعیت فعال 64- 15 ساله، 90/2 درصد شاغل بودند. از مجموع این شاغلان، 8/0 درصد مربوط به گروه سنی 24- 15 ساله، 62/1 درصد مربوط به گروه سنی 44- 25 ساله و 29/9 درصد مربوط به گروه سنی 64- 45 ساله بوده است. این نسبت‌ها برای مردان به ترتیب 8/1 درصد، 61/4 درصد و 30/4 درصد و برای زنان 7/2 درصد، 65/7 درصد و 27/1 درصد بوده است. همه ی این آمار ها درصورتی که شاهد کاهش جمعیت باشیم، تغییرات گسترده ی نزولی خواهد داشت و این هشدار وجود دارد که بسیاری از بخش های اقتصادی کشور، با کمبود نیروی فعال و قابل استفاده مواجه خواهد شد.

در حوزه سلامت، بخش مهم و اساسی که مطرح می شود این است که کشوری که جمعیت سالمندی داشته باشد، اغلب باید هزینه‌های زیادی را صرف بهداشت و درمان آن‌ها کند، چرا اغلب مشکلات جسمی و روحی زمانی پیش می آید که افراد به قولی پا به سن می گذارند و نیازمند مراقبت های بیشتری می شوند، همچنین علاوه بر هزینه های درمان، بسیاری از این سالمندان به دلیل تنهایی و یا از دست دادن اعضای خانواده خود محکوم به تنها زندگی کردن هستند و هزینه های نگهداری آن‌ها می‌تواند سرمایه زیادی را از دولتها بگیرد.

چالش های فرهنگی و اجتماعی نیز گواه آن است که نسل های آینده برای تعاملات و پیشرفت ها گسترده لازم دارند، همراهان و حامیانی از جنس خود داشته باشند همچنین ازدواج در سن بالا و در پی آن فرزند آوری در دهه های 30 یا 40 سالگی زندگی هر فرد می تواند شکاف بین نسلی را در پی داشته باشد و در آن زمان است به والدین و فرزندان زبان یکدیگر را خوب متوجه نمی شوند و انتقال فرهنگ دستخوش تغییراتی خواهد شد.

تهدید تخریب زیر ساخت های سلامت، آموزش و... جمله مشکلاتی است که باید به صورت جدی بدان پرداخته شود. به سراغ شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس رفتیم تا در خصوص مشکلات ناشی از تغییر جمعیت به گفتگو بنشینیم.

8 درصد از جمعیت ایران سالمند است

شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی برنا درباره چالش‌های کمبود جوانی جمعیت و افزایش میزان سالمندی در ایران گفت: حدود 70 درصد جمعیت ما 15 تا 64 ساله هستند که میانسال هستند همچنین نزدیک 8 درصد از افراد جامعه ما سالمند هستند و 23 درصد نیز زیر 15 سال هستند.

او با بیان اینکه در آینده زمانی که حدودا به تدریج گروهی که در سن 15 تا 64 سال هستند (به خصوص دهه 60ها) به سمت سالمندی حرکت می‌کنند، ضریب سالمندی افزایش پیدا خواهد کرد، افزود: تا سال 1420 ظرفیت سالمند ما به حدود 20 درصد خواهد رسید اما این آمار دال بر این نیست که ما دیگر جوان نخواهیم داشت.

کاظمی‌پور ادامه داد: سهم جمعیت جوان 15 تا 64 سال تا سال 1420 که به عنوان جمعیت فعال در نظر گرفته می‌شوند، از 70 درصد به حدود 50 درصد خواهد رسید.

این جمعیت شناس با بیان اینکه نگرانی که وجود دارد این است که با سالمندی افراد، جمعیت فعال کاهش پیدا می‌کند و نیرویی که تولید کننده است به تدریج کم می‌شود و جمعیت مصرف کننده افزایش پیدا می‌کنند، تصریح کرد: ما در صحبت‌های خود اعلام می‌کنیم بهتر است در حال حاضر جمعیت فعال را دریابید که زیر بناها اصلاح شود تا همین افراد در سنین سالمندی روی پای خود بیاستند.

او افزود: ما فعلا مشکل جمعیت فعال نداریم و مشکل ما بیشتر سالمندانی هستند که در فعالیت به سر می برند و موضوع زیرساخت ها که شامل بهداشت کافی، پوشش بهداشت همگانی، پوشش بیمه همگانی، حقوق بازنشستگی در زمان سالمندی است مورد توجه است.

کاظمی‌پور گفت: زمانی که سن ازدواج بالا می رود اثرگذاری مستقیمی روی کاهش باروری دارد که در حال حاضر نیز مشاهده می‌کنیم که این کاهش در کشور نمایان است.

این جمعیت شناس با بیان اینکه برنامه های تشویقی در حوزه فرزندآوری و افزایش جمعیت می تواند در صورتی شکل گیرد که سن ازدواج پایین بیاید و خانواده های به داشتن دو تا سه فرزند تمایل داشته باشند، ادامه داد: تک فرزندی پدیده ای شایع است و تمام سیاست ها به سمتی است که خانواده به داشتن دو فرزند و بیشتر سوق داده شوند.

او با اشاره به اینکه بخشی از کاهش جمعیت کنونی و نگرانی های موجود به سیاست های جامعه بر میگردد اما داشتن فرزند

کمتر در حال حاضر یک امر فرهنگی تبدیل شده است، گفت: طی تحقیقات انجام شده اغلب خانواده‌ها مایل به داشتن به یک یا دو فرزند و یا تمایل به نداشتن فرزند هستند و این امر تبدیل به هنجار شده است.

کاظمی پور ادامه داد: غربالگری های فرزندآوری اگر به خوبی انجام شود قطعا نیروی معلول کمتری خواهیم داشت اما در حال حاضر اعلام می کنند غربالگری نتایج خوبی نداشته است و حتی یک استرسی در خانواده ها ایجاد کرده است حتی اعلام شده است سهم انجام غربالگری های دوران باروری در ایران بیشتر از میزان نرمال است.

او گفت: اگر انجام غربالگری مانند کشور های خارجی عملکرد مناسبی داشته باشد می‌تواند موثر باشد اما در نهایت اعلام می‌شود بسیاری از فرزندان سالم در راستای نگرانی‌های والدین سقط می‌شوند. همچنین همه دنیا به دنبال این هستند که جمعیت سالمی داشته باشند و بالندگی در ادامه سلامت افراد جامعه ایجاد می‌شود.

بهرحال اعلام می شود متاسفانه جمعیت سالمند ایرانی که تنها زندگی می کنند روز به افزایش است، و در ادامه دهه هفتادی ها که جمعیت کمتری از دهه شصتی ها دارند نیازمند توجه بیشتری هستند که فرصت سوزی برای این قشر از جوانان کمتر رخ دهد و این کار نیازمند حمایت های دولتی و سیاست گذاری های دقیق است.