بررسی عوارض 4 واکسن کرونای تزریق شده در ایران / عدم گزارش مرگ و ثبت 2 عارضه جدی

اعتمادآنلاین| دکتر مسعود یونسیان - دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید19 در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه واکسن‌هراسی در کشورهای غربی بیشتر از ایران است، گفت: در ایران حدود 82 درصد افرادی که تزریق واکسن به آنها پیشنهاد شده، پذیرفتند که دز اول را تزریق کنند. البته زیر 12 سال را در آمار نمی‌آورم؛ چراکه جمعیت هدف ما بالای 12 سال بوده است. از جمعیتِ بیش از 67 میلیون نفر افراد بالای 12 سال در کشور، بیش از 55 میلیون نفر (82 درصد)، دز اول را تزریق کرده‌اند. کسی که متقاعد شده دز اول را تزریق کند، دز دوم را هم در زمانی که نوبتش شود، تزریق می‌کند.

به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: اگر واکسن مناسب برای سنین زیر 12 سال هم باشد، انتظار همین میزان واکسیناسیون را در افراد زیر 12 سال هم می‌توانیم داشته باشیم. کسی که متقاعد شده خودش واکسن را تزریق کند و به بی‌خطری آن اعتماد کند، برای فرزندش هم همین اعتماد را خواهد داشت. بر این اساس انتظار داریم به پوششی بالای پوشش واکسیناسیون کشورهای اروپایی و حتی آمریکا برسیم.

تزریق دو دُز واکسن کرونا به 50 درصد کل جمعیت کشور

یونسیان افزود: در حال حاضر حدود 65 درصد کل جمعیت کشور ما یک دز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند و حدود 82 درصد جمعیت بالای 12 سال‌مان هم یک دز واکسن را تزریق کرده‌اند. در عین حال 50 درصد کل جمعیت کشور و 63 درصد جمعیت بالای 12 سال کشور دو دز واکسن‌شان را دریافت کرده‌اند.

نحوه ثبت عوارض واکسن‌ها

وی درباره مطالعات انجام شده بر روی عوارض و اثربخشی واکسن‌هایی که در کشور تزریق شده است، گفت: باید توجه کرد که در دنیا دو نظام برای ثبت عوارض واکسن‌ها داریم؛ یکی از روش‌ها نظارت غیرفعال است که به این صورت است که نهاد دولتی متولی واکسن، سامانه یا شماره تلفنی را اعلام می‌کند تا هرکس بعد از تزریق واکسن عوارض داشت، وارد این سامانه شده یا تماس بگیرد و عارضه را ثبت کند. در این سیستم ممکن است افراد عارضه را گزارش کنند و شاید هم آن را گزارش نکنند. بنابراین کم‌شماری در ذات این سیستم وجود دارد، اما هزینه کمتری دارند. در مقابل سیستم‌های مراقبت فعال را داریم که به این معناست که افرادی با کسانیکه واکسن تزریق کرده‌اند، تماس می‌گیرند. البته این سیستم بر روی نمونه‌ای از جمعیت که قابل مدیریت باشد، انجام می‌شود. طبیعتا به دلیل هزینه بالایی که دارد، معمولا نمونه‌های 30 هزار نفره مدنظر است. بر این اساس سازمان جهانی بهداشت توصیه کرده که سعی کنید 30 هزار نفر را به ازای هر واکسن بگیرید.

مطالعه عوارض 4 واکسن تزریق شده در ایران در 7 دانشگاه علوم پزشکی

یونسیان افزود: بر همین اساس مجری طرح مراقبت فعال عوارض واکسن هم از همین پروتکل سیستم نظارت فعال در هفت دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، مشهد، گیلان، سنندج، بیرجند، کرمان و سیستان و بلوچستان استفاده کرده و 4 واکسن تزریق شده در ایران شامل اسپوتنیک، آسترازنکا، سینوفارم و برکت بحث عوارض واکسن را مورد بررسی قرار داده‌اند. کارشناسان دانشگاه‌ها طی هفته اول بعد از تزریق واکسن کرونا هر روز با افراد تماس می‌گیرند و بعد از هفت روز اول، به صورت هفتگی به مدت 17 هفته با افراد تماس تلفنی برقرار کرده و عوارض را ثبت می‌کنند. البته نمونه‌گیری ما هنوز کامل نشده است. زیرا در برهه‌ای به واکسن اسپوتنیک و آسترازنکا دسترسی نداشتیم که نمونه حدود 20 هزار نفر ماند. واکسن برکت هم تازه شروع شده و در مجموع تاکنون 93 هزار نفر را به عنوان نمونه بررسی می‌کنیم.

هیچ مرگ منتسب به واکسنی در مطالعه عوارض واکسن کرونا دیده نشد/ثبت 2 عارضه جدی در این مطالعه

وی ادامه داد: البته گزارش نهایی این مطالعه بعد از تکمیل آن به صورت مدون و مکتوب با تمام جزئیات ارائه می‌شود، اما از آنجایی که کشور به این اطلاعات نیاز دارد، گزارشات میانی از آن استخراج شد. هر مورد عارضه جدی که شامل تشنج، شوک آنافیلاکسی، لخته خون و... است، تیمی متشکل از پنج متخصص رشته‌های مختلف، تمام جوانب را بررسی می‌کنند که آیا این عارضه می‌تواند منتسب به واکسن باشد یا خیر. زیرا این عوارض قبل از واکسیناسیون هم به صورت پراکنده در جامعه رخ می‌داد. بنابراین دشوار است که تصمیم بگیریم که کسی که واکسن کرونا تزریق کرده و دچار این عوارض شده، آیا اگر واکسن تزریق نمی‌کرد هم دچار این عارضه می‌شد یا خیر؟. همین موضوع درباره مرگ هم وجود دارد. روزانه 1100 تا 1200 نفر در کشور فوت می‌کنند، حال بعد از واکسیناسیون اگر میزان مرگ همان 1100 نفر باشد، می‌گوییم ربطی به واکسن نداشتند، بلکه زمانیکه میزان مرگ مثلا 1110 نفر شود، می‌گوییم از نظر آماری مرگ این 10 نفر منتسب به واکسن است.

یونسیان با بیان اینکه هیچ مرگی را در این 93 هزار نفر نتوانستیم به واکسن منتسب کنیم، گفت: دو مورد عارضه جدی مشاهده شد که به واکسن منتسبش می‌کردند که یک تشنج و یک لخته خونی بوده که هر دو بهبود یافتند و عارضه کشنده‌ای نبوده است.

وی افزود: البته باید توجه داشته باشیم که وقتی می‌گوییم واکسن‌ها عارضه جدی ندارند، به این معنا نیست که هر کسی واکسن زد، سرش هم درد نمی‌گیرد، بلکه به این معناست که در تعادل و ترازوی بین منفعت و عارضه، کفه منفعت آنقدر غلبه می‌کند که کفه عوارض به چشم نمی‌آید.

میزان اثربخشی واکسن‌های تزریق شده در کشور بر اساس مطالعه انجام شده

یونسیان درباره میزان اثربخشی واکسن‌های تزریق شده نیز گفت: در مطالعه‌ای که شرح دادم هدف ثبت عوارض واکسن بوده است، اما از آنجایی که یکی از عوارض بستری در بیمارستان و یکی از عوارض ابتلا به کرونا است، به عنوان یک هدف جنبی مشخص شد که می‌توانیم تاثیر واکسن بر روی ابتلا و بستری این نمونه را هم گزارش کنیم. با آنالیز داده‌ها تقریبا برآورد شده که واکسن‌ها اعم از همه انواع‌شان مجموعا حدود 84 درصد قدرت پیشگیری از ابتلا به کرونا را داشتند و حدود 90 درصد هم قدرت پیشگیری از بستری و ابتلا به فرم شدید را داشته‌اند. در زمینه میزان تاثیر واکسن‌ها در پیشگیری از مرگ، از آنجایی که هیچ مورد مرگی گزارش نشده، نمی‌توانیم اظهار نظر کنیم. البته همه مطالعات دنیا نشان داده‌اند که بیشترین قدرت واکسن‌ها در وهله اول پیشگیری از مرگ است، بعد پیشگیری از ابتلا به فرم شدید و بعد هم ابتلا به فرم خفیف است.