علل بازماندگی از تحصیل و راهکارهای عملی کاهش آن در دوران پسا کرونا

بهروز نظری مدیر گروه تحقیقاتی آموزش و توسعه پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی تهران با بیان این‌که در این نشست کارشناسان، صاحب‌نظران و مسئولان وزارت آموزش پرورش، وزارت تعاون ، کار واموراجتماعی، نمایندگان سازمان های مردم نهاد(سمن ها) و کارشناسان آسیب های اجتماعی حضور دارند، در ادامه اظهار کرد: در فاصله سال‌های ۹۶ تا ۹۸ پژوهشی در پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی تهران با کارفرمائی سازمان مدیرت کشوربرای شناسایی و تبیین بازماندگی از تحصیل و راه های بازجذب بازماندگان از تحصیل به شرایط آموزشی انجام شد که در نوع خود بی نظر بود براساس نتایج این پژوهش، هزینه اقتصادی ناشی از ترک تحصیل در جوامع مختلف زیاد برآورد  می شود که نیازمند چاره اندیشی است.

به گزارش ایسنا، وی با اعتقاد به این‌که با ریشه‌کنی بی‌سوادی میزان مرگ و میر، بیماری‌ها، بزه‌های اجتماعی و خشونت‌های خانگی کاهش می‌یابد، افزود: برطرف کردن معضل عدم بهره‌وری، اقتصادی تا میزان زیادی به ریشه‌کنی بی‌سوادی گره خورده است بدین معنا که به کمک سوادآموزی می‌توان نیروی بزه‌کار را به نیروی کار ماهر تبدیل کرد.

مدیر گروه تحقیقاتی آموزش و توسعه پژوهشکده مطالعات توسعه  بیان کرد ‌که در  میان مشکلات آموزش و پرورش کشور تصویر مناسبی از کودکان محروم از مدرسه چه از لحاظ پیشگیری و چه از لحاظ درمان در کشور وجود ندارد.

دکتر نظری با بیان این‌که کلید آغاز این کار پژوهشی در سال ۹۵ خورده شد، در ادامه خاطرنشان کرد: در آن سال براساس اطلاعات سامانه آماری آموزش و پرورش، شمار نوجوانان ۶ تا ۱۸ ساله بازمانده از تحصیل یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر برآورد شده بود اما براساس آمارغیر رسمی در مورد کودکان کار رقم های مختلفی  مطرح است از ۳ملیون در نظر بگیرید و گاهی این میزان تا ۷ میلیون نفر عنوان می شود.

وی با بیان این‌که در جامعه ایرانی ۱۰ میلیون بی‌سواد مطلق وجود دارد، افزود: طبق سرشماری، چرخه بازماندگی از تحصیل تا پایان دوره آموزش عمومی، حدود ۱۰ ملیون نفر است یعنی این تعداد از کودکان و نوجوانان واجب التعلیم از فضای آموزشی بیرون هستند. هدف از انجام این پژوهش هم شناخت عوامل بازماندگی از تحصیل بود و این‌که چگونه و به چه شیوه‌هایی کودکان را به آموزش بازگرداند.

مدیر گروه تحقیقاتی آموزش و توسعه پژوهشکده مطالعات توسعه با بیان این‌که در این مطالعه بزرگ که به روش کمی و کیفی انجام شد از اسناد بالادستی استفاده شد، در ادامه تصریح کرد: نقشه جامع علمی و فناوری کشور، سند برنامه درسی ملی، سند تحول بنیادین، قانون اهداف و وظایف آموزش و پرورش، اسناد انسداد مبادی بی‌سوادی از آن جمله هستند که این ۶ سند تحلیل شدند.

دکتر نظری خاطرنشان کرد: در بخش اسنادی این مطالعه، ۳ عامل نقش‌آفرین بودند .عامل نقش‌آفرین اول منابع مالی است، فقدان زیرساخت‌های عمرانی لازم در مناطق غیربرخوردارکه به نابرابری منطقه‌ای منجر شده عامل دوم و بالاخره عامل سوم وجود کودکان ۲ زبانه در برخی مناطق کشوراست.

وی با بیان این‌که متأسفانه در این اسناد هماهنگی وجود ندارد تعریف شده است، ادامه داد: و با وجود راهبردی بودن اسناد، برای اسناد  برنامه عملیاتی طراحی نشده‌اند به‌عبارتی مبانی نظری تحلیلی محکمی ندارند.

مدیر گروه تحقیقاتی آموزش و توسعه پژوهشکده مطالعات توسعه با بیان این‌که معضل در اسناد راهبردی، یکدست و همسان نبودن آن‌هاست، افزود: به‌عبارتی ادبیات مشترکی برای فهم مشترک بین سیاستگذاران و مجریان اسناد دیده نمی‌شود.

دکتر نظری با بیان این‌که در بخش مطالعه کیفی از روش تحلیل مضمونی استفاده و مصاحبه تحلیلی و تحلیل پدیدارشناسی استفاده شد، تصریح کرد: با نظر به نمونه‌های مورد مصاحبه تحلیل‌پدیدارشناختی راهگشا به نظر می‌رسید. به عبارت دیگر از یک سو تلاش شد منطق ساختاری طرد شدن از نظام آموزشی فهم، و از دیگر سو تلاش شد جهان ذهنی و معنایی بازماندگان از تحصیل را درون فهمی شود. از دیگر سو برای شناسایی فرایند بازماندگی در بستر اجتماعی و تجزیه و تحلیل و تفسیر عوامل و وضعیتهای مرتبط با این فرایند به منظور ارائه مدلی از بازماندگی از تحصیل گرانددتئوری مناسب تشخیص داده شد. اعتبار شاخص های استخراج شده از طریق محاسبه ضریب نسبی روایی محتوا (  (CVRمحاسبه و ۷۶شاخص دارای اعتبارمناسب تشخیص داده شد. برای حصول اطمینان از اعتبار ابزار آماده شده جهت پیمایش از روش های اعتبار محتوا و اعتبار سازه استفاده شد.

مدیر گروه تحقیقاتی آموزش و توسعه پژوهشکده مطالعات توسعه با بیان این‌که در مطالعه کمی سعی شد با استفاده از روش پیمایش اهمیت عوامل موثر در بازماندگی از تحصیل مشخص شود، افزود: برای این منظور کل کشور به ۱۰ منطقه تقسیم شد تا  واریانس هر طبقه حداقل و فاصله طبقاتی حداکثر باشد. در نهایت جامعه اماری تحقیق از کودکان بازمانده از تحصیل تهران، سیستان و بلوچستان، کرمان خوزستان و آذربایجان غربی با یک گروه ۱۴۰۵ نفری از ۵ استان به‌صورت تصادفی انتخاب شد.

دکتر نظری افزود: هم‌چنین برای این‌که به گروه نمونه دسترسی پیدا کنیم(روش نمونه‌گیری از جمعیت پنهان) از روش گلوله برفی استفاده کردیم از وزارت تعاون لیست فرزندان کار و از آموزش پرورش آمار کودکان بازمانده از تحصیل خواسته شد بدین ترتیب جدول توزیع کودکان بازمانده از تحصیل در ۱۰ منطقه تعیین شد و پرسشگران با مراجعه حضوری به آدرس افراد پرسشنامه‌ها را تکمیل کردند هم‌چنین از جامعه مورد مطالعه خواسته شد اگر فرزند بازمانده از تحصیل دارند اعلام کنند.

وی با بیان این‌که این مطالعه با گروه مطالعاتی ۱۰۰ نفره انجام شد، در ادامه خاطرنشان کرد: در این پژوهش به یکسری عوامل و یکسری راهکارها دست یافتیم مدلی تعریف شد که مطابق آن مدل نظام آموزشی باید درباره کودکان بازمانده از تحصیل پاسخگو باشد.

مدیر گروه تحقیقاتی آموزش و توسعه پژوهشکده مطالعات توسعه تصریح کرد: برای داشتن آموزش دسترس‌پذیر، افزایش کیفیت آموزش و سیستم آموزشی حساس و مقاوم به خروج از تحصیل همگی نیازمند حمایت هستیم.

دکتر نظری با بیان این‌که در این نشست علمی تخصصی گزارشی از کار تجربه زیسته مدرسه صبح رویش(مدارس مینی‌بوسی در تهران) ارائه می‌شود، افزود: در این نشست یک چشم‌اندازی از بازماندگی از تحصیل در دوران پساکرونا هم دیده شده است همچنین درباره سواد دیجیتال و علت محرومیت از فضای مجازی در دوران کرونا صحبت خواهد شد.

وی با بیان این‌که شاخص‌های بازماندگی از تحصیل از دید آموزش و پرورش بازگو می‌شود، تصریح کرد: هم‌چنین نگاهی به اقدامات انجام شده درباره بازماندگی از تحصیل در دوران پیش از کرونا خواهیم داشت.

مدیر گروه تحقیقاتی آموزش و توسعه پژوهشکده مطالعات توسعه یادآور شد: بی‌سوادی یک معضل ملی است و در جامعه ۸۰ میلیونی ایرانی وجود حدود ۱۰ میلیون نفر بی‌سواد مطلق که توانایی خواندن و نوشتن ندارند، غیرقابل قبول است البته مسلم است که این موضوع پس از کرونا تشدید شده است.

براساس این گزارش، پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی تهران نشست تخصصی گروه پژوهشی آموزش و توسعه را با عنوان«تبیین بازماندگی از تحصیل و راهکارهای عملی کاهش آن در دوران پساکرونا» را ۳ اسفندماه ۱۴۰۰ از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۳ در مرکز همایش‌های معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی تهران واقع در بلوار کشاورز، بین خیابان نادری و فلسطین پلاک ۱۱۸ برگزار می‌کند.