زمان به شدت محدودی برای مهار "فرونشست" باقی مانده است

رضا شهبازی،مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی در رابطه با تحقیقات مربوط به پدیده فرونشست در کشور گفت: تحقیقات در زمینه فرونشست از حدود 20 سال پیش در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی در حال اجراست و در این سال‌ها تحقیقات گسترده مربوط به فرونشست 3 بار در کل کشور انجام شده است.

به گزارش تسنیم، وی ادامه داد: گستره فرونشست دست کم دو سوم از دشت‌های کشور که محتوی آب شیرین هستند را تحت تاثیر قرار داده است و یک‌سوم دیگر این دشت‌ها هم با کاهش تراز آب مواجه هستند که با ادامه یافتن این روال, این دشت‌ها نیز در آینده درگیر فرونشست خواهند شد.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی در رابطه با نرخ فرونشست توضیح داد: نرخ فرونشست مولفه‌ای است که به میزان فشردگی, ماهیت و ضخامت ذرات آبخوان‌ها برمی‌گردد. به دلیل اینکه این عوامل در آبخوان‌های مختلف باهم تفاوت دارند در نتیجه نرخ فرونشست نیز در هر منطقه متفاوت است.

شهبازی افزود: در حال حاضر در کشور ما, استان کرمان نرخ بالای 30 سانتی متر در سال, در اصفهان دست کم 19 سانتی متر در سال و در اطراف تهران 15 سانتی متر در سال را به ثبت رسانده‌اند که البته این آمار بیشینه فرونشست در این استان‌هاست. آماری که در رابطه با نرخ فرونشست اعلام می‌شود در تمام قسمت‌های یک دشت یکسان نیست و ممکن است که در نقاط مختلف دشت این مقدار کم یا زیاد شود.

وی در رابطه با فرونشست در تهران تصریح کرد: در محدوده جنوب شهر تهران نرخ فرونشست بالاست و به دلیل زیرساخت‌ها و تأسیساتی که در این منطقه وجود دارد, فرونشست می‌تواند خطر زیادی را متوجه این منطقه کند.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی در رابطه با پیگیری موضوع فرونشست توسط این سازمان گفت: سازمان زمین‌شناسی وظیفه داشته است که از سال 1383 تحقیقات مربوط به پدیده فرونشست را در سطح کشور انجام دهد, سازمان زمین‌شناسی در قالب طرح "احیا و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی" موضوع فرونشست را دنبال می‌کند و اخیرا نیز سازمان زمین‌شناسی به عضویت کارگروه ملی سازگاری با کم آبی درآمده است که موضوع فرونشست یکی از محورهای این کارگروه است.

شهبازی تاکید کرد: نمی‌توانیم بگوییم که موضوع فرونشست در کشور متولی ندارد و سازمان زمین‌شناسی متولی انجام تحقیقات و پهنه‌بندی خطر فرونشست است.

وی با اشاره به 2 عامل تاثیرگذار در موضوع فرونشست گفت: ایجاد فرونشست مستقیما به موضوع بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی مربوط می‌شود که این موضوع فرونشست را متوجه وزارت نیرو می‌کند که متولی منابع آبی کشور است. در واقع فرونشست حاصل سوء مدیریت در کنترل برداشت از منابع آب کشور است.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی بیان کرد: در موضع فرونشست نقش 3 دستگاه مهم است؛ سازمان زمین‌شناسی که وظیفه پدیده‌شناسی و پهنه‌بندی خطرات فرونشست را بر عهده دارد, وزارت نیرو که متولی آب کشور است و وزارت راه که وظیفه جلوگیری و مهار خسارات فرونشست به زیرساخت‌ها را عهده‌دار است.

شهبازی ادامه داد: جدا از این 3 دستگاه‌, فعالیت سازمان‌های دیگر نیز به نوعی به پدیده فرونشست مربوط می‌شود؛ به عنوان مثال بخش زیادی از منابع آب‌های زیرزمینی در کشاورزی مصرف می‌شود که متولی آن وزارت جهاد کشاورزی است.

وی بیان کرد: مهم‌ترین سندی که در رابطه با فرونشست و منابع آب زیرزمینی وجود دارد "احیا و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی" است که مصوبه پانزدهمین جلسه شورای عالی آب است. این طرح 15 پروژه دارد که یکی از این پروژه‌ها مربوط به پهنه‌بندی فرونشست که توسط سازمان زمین‌شناسی انجام می‌شود, سایر این پروژه متوجه وزارت نیرو و وزرات جهاد است که اقداماتی را در این زمینه انجام داده‌اند اما اقدامات مثبت در زمینه فرونشست بسیار کم و محدود بوده است.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی اظهار کرد: در حال حاضر پدیده فرونشست بیشتر از اینکه یک پدیده فنی باشد به یک پدیده اجتماعی تبدیل شده است و به همین دلیل مهار این پدیده تبعات قانونی و اجتماعی دارد. به عنوان مثال عده زیادی از مردم بهره‌بردار منابع آب زیرزمینی هستند که نیاز است با کسانی که به طور غیرمجاز از این آب‌ها استفاده می‌کنند برخورد قانونی شود و در میزان مصرف کسانی که از چاه‌های مجاز استفاده می‌کنند نیز بازنگری شود.

شهبازی با تاکید بر اینکه در مواردی همین مسائل اجتماعی باعث اختلال در طرح‌های مهار فرونشست شده‌اند, گفت: بخش فنی فرونشست بخش پیچیده و تخصصی است اما بحث‌های اجتماعی و اقتصادی پیرامون این موضوع به مراتب بار سنگین‌تری از مسائل فنی دارد.

وی با تاکید بر اینکه فضای رسانه‌ای در رابطه با فرونشست باید روشن باشد, اظهار کرد: در کشور ما قوانین و اسناد بالادستی در کشور ما موجود است و متولیان مدیریت آب‌های زیرزمینی و فرونشست نیز مشخص هستند.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی در رابطه با کمتر پرداخته شدن به موضوع فرونشست گفت: منابع آب زیرزمینی دور از دید مردم هستند و فرونشست نیز جلوی چشم مردم اتفاق نمی‌افتد و بعد از چند سال و تدریجا به سطح زمین می‌رسد, به همین دلیل است که مخاطب عام کمتر به آن می‌پردازد و این موضوع از چالش‌های مربوط به فرونشست است.

شهبازی ادامه داد: فرونشست مانند سایر مخاطرات طبیعی مانند خشکسالی, زلزله, ریزگرد, آلودگی هوا و ..., نیست و به خاطر اینکه به شکل تدریجی و به دور از چشم مردم اتفاق می‌افتد, کمتر به آن پرداخته شده است.

 وی با تاکید بر اینکه دشت‌هایی که دچار فرونشست شدن, دیگر توانایی بازگشت را ندارند, تصریح کرد: برای مهار فرونشست زمان به شدت محدودی باقی مانده است و باید هرچه سریع‌تر در این رابطه اقدام کنیم.

مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی خاطرنشان کرد: باید پدیده فرونشست و آب‌های زیرزمینی را از دل زمین بیرون بیاوریم و به مردم و مسئولین نشان دهیم که این موضوع می‌تواند چه تاثیری بر زندگی آن‌ها داشته باشد.