کشف یک فسیل دایناسور ۹۸ میلیون ساله در مصر

یک تیم مصری-آمریکایی از محققان به تازگی موضوعی را اعلام کرده‌اند که غیرقابل باور به نظر می‌رسد، اما حقیقت دارد. طبق بیانیه مطبوعاتی دانشگاه "اوهایو"، این تیم نوع جدیدی از دایناسورهای شکارچی را از یک مکان فسیلی معروف در بخشی از صحرای بزرگ آفریقا که در کشور مصر واقع شده است، به نام "سازند بحریه"(Bahariya Formation) کشف کرده‌اند.

به گزارش ایسنا، به نقل از آی‌ای، "سازند بحریه" یک منطقه زمین شناسی فسیلی است که قدمت آن به اوایل دوره "سنومانین" بازمی‌گردد.

گونه‌ای هنوز نامشخص از گروه آبل‌خزندگان از ددپایان

این گونه که هنوز نامی برای آن انتخاب نشده است، اولین نمونه شناخته شده از گروه "آبل‌خزندگان" از "ددپایان" است که از یک منطقه با قدمت متعلق به دوره کرتاسه میانی(تقریباً ۹۸ میلیون سال پیش) به نام "سازند بحریه" یافت شده است.

آبل‌خزندگان یا آبلی‌سوریدها(Abelisauridae) نام یک تیره از بالاخانواده شاخ‌خزنده‌سانان است که در دوره کرتاسه تکامل یافتند. آبلی‌سوریدها دایناسورهای گوشتخواری با جثه‌های پنج تا ۹ متری بوده‌اند. سنگواره‌های آنها تاکنون در قاره‌های آمریکای جنوبی، آفریقا و همچنین در هند و ماداگاسکار کشف شده است. آبلی سوریدها نخست از شکارچیان درجه دوم گفته شده بودند، اما با انقراض "گوشت سوسماران" در این مناطق توانستند جایگزین آنها شوند و به گوشتخواران برتر محیط خود تبدیل شوند.

ددپایان یا تروپودا(Theropoda) نیز کلادی از دایناسورها هستند که بیش از ۲۳۰ میلیون سال پیش در آمریکای جنوبی از خزنده‌کفلان آغازین به وجود آمدند و سپس در سایر قاره‌ها گسترش یافتند. تمام دایناسورهای ددپا بر روی دوپا حرکت می‌کردند و استخوان‌های آنها به منظور کاهش وزن بدن توخالی بود. بیشتر انواع ددپایان گوشت‌خوار بودند با این وجود در طول فرگشت این گروه چند خانواده از آنها رژیم غذایی خود را به گیاه‌خواری و همه‌چیزخواری تغییر دادند.

دوره شکوفایی ددپایان از اواخر دوره تریاس(حدود ۲۲۰ میلیون سال پیش) آغاز می‌شود و در پایان دوره کرتاسه(حدود ۶۶ میلیون سال پیش) همزمان با وقوع رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن پایان می‌پذیرد. بیشتر ددپایان با پایان همان دوره از بین رفتند. با این‌حال یک تبار از آنها یعنی پرندگان توانستند پس از این دوره نیز به بقای خود ادامه دهند و امروزه شامل ۱۰ هزار و ۵۰۰ گونه مختلف می‌شوند. این نام از یونانی به معنای "جانور وحشی+پا" گرفته شده‌ است.

"بلال سالم" سرپرست این مطالعه می‌گوید عجیب‌ترین چیز در مورد این کشف جدید این است که بسیاری از دایناسورهای درنده گوشتخوار توانسته‌اند همزمان در یک مکان با هم زندگی کنند.

"سالم" که فارغ التحصیل رشته علوم زیستی در دانشگاه "اوهایو" است، گفت: در اواسط دوره کرتاسه، واحه بهاریا یکی از وحشتناک‌ترین مکان‌های روی کره زمین بوده است. این که چگونه همه این شکارچیان عظیم الجثه موفق به هم‌زیستی باهم شده‌اند، هنوز یک راز است، اگرچه احتمالاً به خوردن چیزهای مختلف و سازگاری آنها با شکار طعمه‌های مختلف مرتبط است.

اطلاعات بیشتری در راه است

محققان این تیم می‌گویند این تنها کشفی نیست که از سایت بحریه به دست آمده و اکتشافات زیادی در کاوش‌های گذشته انجام شده است.

"مت لامانا" یکی از نویسندگان این مطالعه می‌گوید: واحه بحریه به دلیل تولید اولین فسیل شناخته شده از برخی از شگفت‌انگیزترین دایناسورهای جهان، جایگاهی تقریباً افسانه‌ای در میان دیرینه شناسان پیدا کرده است، اما برای بیش از سه ربع قرن، این فسیل‌ها فقط به صورت تصویر در کتاب‌های قدیمی وجود داشته‌اند.

این فسیل تازه کشف شده، مهره‌ای متعلق به ناحیه تحتانی گردن این دایناسور است که به خوبی حفظ شده است و با قطعیت می‌توان آن را نوعی تروپودا(دِدپا) با صورتی شبیه به سگ‌های بولداگ، دندان‌های کوچک و دستان کوچک و ظریف توصیف کرد. همچنین تخمین زده می‌شود که اندازه این دایناسور تقریباً ۶ متر(۲۰ فوت) بوده است.

همراه با گونه‌های "تیغ‌سور"(Spinosaurus) و دو تروپودای غول پیکر دیگر به نام‌های "کارکارودونتوسور "(Carcharodontosaurus) و "بحریه‌سور"(Bahariasaurus)، این "آبل‌خزنده"(abelisaurid) جدید نشان می‌دهد که گونه دیگری از دایناسورهای شکارچی بزرگ زمانی در صحرای کنونی مصر پرسه می‌زدند.

اِسپینوسور یا تیغ‌سور یک سرده از دایناسورهای تروپود گوشت‌خوار متعلق به خانواده تیغه‌پشتان است که در میانه دوره کرتاسه و بین ۱۱۲ تا ۹۳.۵ میلیون سال پیش در شمال آفریقا زندگی می‌کرده است. اسپینوسور در ردیف بزرگ‌ترین دایناسورهای گوشت‌خوار تاریخ است. این دایناسور حتی از "جیگانوتوسور" و "تیرانوسور" نیز بزرگ‌تر بوده و طول آن حدود ۱۶ متر و وزن آن نیز ۹ تن بوده‌ است.

اسپینوسور، ماهی‌خوار بوده و این موضوع را می‌توان از پوزه بلند و تمساح‌مانند و همچنین دندان‌های مخروطی آن دریافت. این دایناسور در زیستگاه خود با دایناسور گوشت‌خوار بزرگ دیگری به نام "کارکارودونتوسور" هم‌زیستی داشته‌ است. البته این موضوع کمی عجیب است، زیرا در یک جامعه زیستی معمولاً تنها یک شکارچی رأس هرم غذایی وجود دارد و این دو دایناسور گوشت‌خوار بزرگ در یک زمان و در یک مکان می‌زیسته‌اند. این موضوع این‌ طور توجیه می‌شود که شکارهای اسپینوسور با شکارهای کارکارودونتوسور کاملاً متفاوت بوده و اسپینوسور بیشتر از ماهی‌ها و پتروسورها تغذیه می‌کرده در حالی که شکار کارکارودونتوسور معمولاً خزنده‌پایان بزرگ بوده ‌است.

با کشف استخوان‌هایی که در منطقه‌ای در مراکش که شبیه به "سازند بحریه" است و به طور کامل کاوش شده است، به دست آمد، بسیاری از سوالات و نقاط گمشده آن پیدا شد. این استخوان‌ها که یک حفار مراکشی به کلکسیونی می‌فروشد و بعد به دست پژوهشگران ایتالیایی می‌رسد، چهل درصد از پیکر جاندار را شامل می‌شده که امری نادر است و باعث شد تا شکل دقیق‌تری از دایناسور به دست دهد. 

"کارکارودونتوسور" به معنی سوسمار دندان کوسه‌ای، یک دایناسور ددپای گوشت‌خوار مربوط به دوره کرتاسه است. این دایناسور در ۱۱۰ تا ۹۱ میلیون سال پیش می‌زیسته‌ است و حدود ۱۲ تا ۱۳٫۶ متر طول و حدود ۵ تا ۸ تن وزن داشته ‌است. 

بحریه‌سور نیز به معنی سوسمار بحریه، یک دایناسور ددپا و گوشت‌خوار مربوط به دوره کرتاسه پسین است. این جانور ۹۵ تا ۱۰۹ میلیون سال پیش می‌زیسته که حدود ۶ تا ۱۲ متر طول و ۴ تن وزن داشته است. سنگواره بحریه‌سور در بحریه در مصر کشف شده‌ است.

تیم محققان می‌گویند، با وجود چشمگیر و منحصر به فرد بودن این کشف، باز هم دایناسورهای بیشتری در منطقه بحریه وجود دارند که در آینده کشف خواهند شد.

"هشام سلام" یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه گفت: از لحاظ کشف دایناسورها در مصر، ما واقعاً هنوز در سطح هستیم و هیچ کس نمی‌داند چه چیزهای شگفت انگیز دیگری ممکن است در این منطقه مدفون باشد.

"سازند بحریه" می‌تواند اسرار دایناسورهای آفریقایی اواسط دوره کرتاسه و اکوسیستم‌های قدیمی را که زمانی در آن زندگی می‌کردند و بر آن تسلط داشتند، آشکار کند. صخره‌های هم‌سن و سال با آن در مراکش که به ‌طور کامل کاوش شده‌اند، استخوان‌هایی را به دست داده‌اند، اما به نظر می‌رسد که "سازند بحریه" بخش‌هایی از اسکلت‌های دایناسورها را به خوبی حفظ کرده است.

هرچه دیرینه شناسان بتوانند به استخوان‌های بیشتری دسترسی پیدا کنند، بیشتر می‌توانند در مورد یک گونه شناخت پیدا کنند. "سازند بحریه" به دلیل تولید اسکلت‌های جزئی مرتبط که آن را به منبع خوبی برای اطلاعات دایناسورها تبدیل می‌کند، شهرت دارد.

این بسیار شگفت انگیز است که در سال ۲۰۲۲ هنوز می‌توانیم انواع جدیدی از دایناسورها را کشف کنیم. این که در ادامه چه چیزهایی آشکار خواهد شد، شاید کلید حل این مسئله باشد که چه چیزی باعث انقراض دایناسورها شده است.

این مطالعه در مجله Royal Society منتشر شده است.