توافقی کم‌سابقه در سازمان جهانی بهداشت: لغو حقوق مرتبط با مالکیت معنوی تولید واکسنِ کرونا

نگوزی اکنجو–ایوه‌آلا، اقتصاد‌دان نیجریه‌ای و مدیر کل سازمان تجارت جهانی در خصوص توافقنامه‌های به تصویب رسیده از سوی نمایندگان ۱۶۴ کشور عضو سازمان تجارت جهانی گفت: «نتایج به دست آمده در مجموع بی‌سابقه است. مدت‌ها بود که سازمان تجارت جهانی به این تعداد از نتایج و توافق‌های چند جانبه دست نیافته بود. خروجی این توافق‌ها نشان می‌دهند که سازمان تجارت جهانی قادر به پاسخگویی به نیازهای فوری در زمان کنونی است.»

به گزارش یورونیوز، تلاش اعضا در این نشست که در نهایت به نتیجه رسید نه تنها مصروف به مقابله با ناامنی غذاییِ حاصل از تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین و جلوگیری از گسترش بحران قحطی و گرسنگی در جهان بود بلکه وزرای کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی همچنین بر سر موضوع بحث برانگیز ماهیگیری و حقوق معنوی تولید کنندکان واکسن مبارزه با بیماری همه‌گیر کووید۱۹ به توافق‌های تاریخی دست یافتند.

توافق در خصوص حذف یارانه‌هایی که سبب تسهیل در ماهیگیری بی‌رویه و بهره‌بردای بیش از حد از ذخایر آبزیان و آسیب رساندن به منابع اقیانوس‌ها می‌شد از جمله مهم‌ترین دستاورهای این نشست محسوب می‌شود.

توافق‌های یاد شده پس از پنج روز بحث و مذاکره فشرده میان وزرای کشورهای عضو به دست آمد و در نهایت با ۳۶ ساعت تاخیر نسبت به موعد مقرر در ساعت ۳ بامداد به وقت گرینویچ رسمی و علنی شد.

حذف موقت یارانه‌های بخش ماهیگیری

مذاکرات بر سر موضوع ماهیگیری حدود بیست سال میان اعضا جریان داشت و از چالشی‌ترین بحث‌های نمایندگان عضو در این نشست پنج روزه به شمار می‌رفت.

توافق بر سر حذف یارانه‌های صنعت ماهیگیری اگر چه تا آخرین دقایق برپایی نشست قطعی به نظر نمی‌رسید اما در نهایت با حصول آن به ۲۰ سال بحث و مذاکره فشرده و چالش‌برانگیز پایان داده شد؛ بویژه آنکه در این توافق بر سر ممنوعیت اشکال خاصی از یارانه تاکید شده که می‌تواند به صورت بالقوه زمینه ساز تشویق بهره‌برداری‌های غیرقانونی از منابع دریایی شود.

دستیابی به این توافق پیش‌تر به عنوان بخشی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل اعلام شده بود. سازمان تجارت جهانی در این راستا بنا دارد برای کمک به کشورهای در حال توسعه صندوقی را به منظور تامین کمک‌های فنی و ایجاد ظرفیت‌های لازم جهت اجرای توافقنامه و نیز کمک به ماهیگیری پایدارتر در این کشورها تشکیل دهد.

لغو موقت مالکیت معنوی واکسنِ کووید

کشورهای عضو همچنین پس از دو سال و نیم مبارزه با همه‌گیری کووید-۱۹ روز جمعه موفق شدند بر سر تسهیل تجارت کالاهای پزشکی لازم و حیاتی برای مبارزه با همه‌گیری به توافق برسند؛ موضوع مهمی که از محدود شدن تجارت محصولات ضروری در زمانی که بیشترین نیاز به آنها وجود دارد، جلوگیری می‌کند.

لغو موقت حق ثبت مالکیت معنوی واکسن های ضد کووید در نظر گرفته شده برای کشورهای در حال توسعه نیز از جمله مصوبات تازه سازمان تجارت جهانی است. این موضوع پیش‌تر به محور اصلی جدل‌های سخت میان لابی داروسازی، کشورهای در حال توسعه و سازمان‌های متعدد غیردولتی تبدیل شده بود.

ایده اصلی این است که با برداشته شدن محدودیت‌های ناشی از ثبت حق مالکیت معنوی، تولید واکسن در جهان تسهیل شود و بیشتر در دسترس همگان قرار گیرد.

مقابله با ناامنی غذایی

متن مربوط به مبارزه با ناامنی غذایی در شرایط ناشی از جنگ اوکراین اگر چه تنها یک بیانیهِ جمعی از سوی وزرا تلقی می‌شود اما بدون چالش و بحث طولانی به تصویب رسید.

این توافق در حالی به دست آمد که تهاجم نظامی روسیه زمینه محدود شدن عرضه گندم، غلات،‌ دانه‌های روغنی و نیز کودهای گیاهی را در جهان فراهم کرده، سبب بالا رفتن قیمت‌ها شده و نیز میلیون‌ها نفر را در جهان در معرض قحطی و گرسنگی قرار داده است.

سند تصویب شده بر اهمیت «عدم اعمال ممنوعیت یا محدودیت صادرات» که مغایر با قوانین سازمان تجارت جهانی است، تاکید می کند.

سازمان تجارت جهانی خواستار هرگونه اقدام اضطراری و فوری برای پاسخگویی به نگرانی‌های موجود در زمینه امنیت غذایی، از جمله توقف صادرات، وضع محدودیت‌ها در این زمینه به صورت «موقت، هدفمند و شفاف» و در جریان قرار گرفتن این سازمان است.

این توافق‌ها در حالی به دست آمده است که موضوعاتی چون رقابت‌های تجاری چین و آمریکا، همه‌گیری ویروس کرونا و جنگ اوکراین از پیش تاکنون بر مذاکرات سایه افکنده بود.