رسانه‌های نوین در بستری از قدرت در حال گردش هستند

زهرا نژادبهرام در یادداشتی با عنوان «رسانه‌های نوین و سرعتی که قدرت می‌سازد» در روزنامه اعتماد نوشت: رسانه‌ها یکی از ویژگی اصلی‌شان در انتقال خبر و اطلاع‌رسانی که اهمیت جدی در رقابت خبری دارد سرعت است.  رسانه‌های جریان اصلی جدا از آنکه وظیفه خبر اولی را دارند سرعت انتشار را به عنوان اولویت جدی در نظر می‌گیرند و این در ادبیات رسانه‌ها به عنوان قدرت رسانه مطرح است که خبر در کسری از ثانیه حتی به صورت تیتر منتشر بشود همین رویکرد در رسانه‌های نوین نیز قابل پیگیری است.

رسانه‌هایی که در قالب شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند سرعت انتقال خبر را به معنای واقعی کاهش داده‌اند به ویژه آنکه امروز خبر تنها از کانال‌های رسمی خبر منتشر نمی‌شود و شهروند خبرنگاران در این عرصه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شده‌اند.  نکته قابل تامل در این مهم قدرتی است که رسانه از خبر اول هر چند کوتاه و ناقص از آن برخوردار می‌شود و قابلیت ارجاع را به خود از سوی مخاطبان به دست می‌گیرد!

رسانه‌های نوین در این زمینه در بستری از قدرت در حال گردش هستند. آنان با تکیه بر فناوری و ارتباط با مخاطب شبکه‌های قدرت را در دست گرفته‌اند و قدرت ساخته‌شده ناشی از اطلاعات که برمبنای سرعت است را بدون آنکه رقیبی داشته باشند ایجاد و بهره‌گیری می‌کنند. با این نگاه دو عامل اصلی در قدرت‌سازی آنها قابل تامل است نخست سرعت و دوم دسترسی به منابع مختلف اطلاعات که از سوی شبکه‌های غیررسمی شهروند- خبرنگار حاصل می‌کنند. آنها با اتکا به این دو منبع سرعت را به قدرت مبدل کرده‌اند و قدرت را ابزاری برای تاثیر گذاری و هدایت به‌ کار گرفته‌اند.

  ساختار سرعت در این رسانه‌ها به گونه‌ای است که با جذب مخاطب بیشتر و انتشار سریع قادرند در شکل‌گیری روایت و رخداد حتی اتفاقی عمل کنند. به بیان دکتر صدیقی رسانه‌ها در عملکرد اتفاقی از رسانه‌های نوین دور افتاده‌اند و برای پر کردن فاصله خود با آنها درصدد تقویت سخت‌افزاری هستند تا نرم‌افزاری به بیان او «درواقع هدف اصلی رسانه‌ها مخاطب نبوده است؛ درحالی که برای روزنامه‌نگار هدف اصلی مخاطب است تا چیزی که خلق و تولید می‌کند، خوانده و دیده شود و وقتی مطلب و خبر خوانده می‌شود که مخاطب خودش را در آن متن و محتوای تولیدشده ببیند. 

همواره خلایی که در تولید اخبار وجود دارد در اخبار گویا و واگویه حقیقت موجود نیست. درنتیجه مخاطبی وجود ندارد. وقتی هدف کمرنگ می‌شود و تولیدکننده خبر به دنبال این است که رسانه‌اش چیزهایی را تولید کند که پاسخ به نیازهای مدیرمسوول و صاحب‌امتیاز باشد؛ یعنی رسانه در خدمت آن سازمان یا رسانه است و تریبونی برای آن است نه برای مردم.»

این مهم به این معنا است که رسانه جریان اصلی همچنان در پر کردن این خلأ به مخاطب باز نمی‌گردد در حالی که رسانه‌های نوین ملاک حرکت‌شان مخاطب است! ازاین رو است که سرعت برای آنها اصل می‌شود و دایره‌ای از مخاطبان را با توجه به شبکه‌های ارتباطی در بر گرفته‌اند!در این میان نگاهی دوباره به حوزه عمومی از نگاه هابرماس شاید راهگشا باشد. 

هابرماس حوزه عمومی را یک عرصه اجتماعی شامل: 1- بحث‌ها باید براساس تبادل ایده‌ها و توجیه‌ها باشند. 2- مخاطبان بر شرایط خود تاثیر می‌گذارند و موضوعاتی را به صورت تعاملی بحث می‌کنند که مورد علاقه هر دو طرف باشد. 3- بحث برای هر کسی آزاد است (1991,Habermas) می‌د‌اند. نکته جالب اینجاست که او نیز نگران کمرنگ بودن حوزه عمومی در جوامع مدرن است اما ظاهرا با شکل‌گیری رسانه‌های نوین به نوعی به این هدف دست پیدا شده است و قدرت حوزه عمومی ارتقا یافته است.

رسانه‌های نوین با ایجاد شرایط لازم هابرماسی با تکیه بر سرعت، قدرت تعامل در این عرصه عمومی را فراهم کرده‌اند و سرعت به آنها قدرت داده است که فضای رسانه را به سوی مخاطب تغییر جهت دهند! شاید قدرت سرعت این مهم را برای مخاطب فراهم کرده برخلاف آنچه در جریان اصلی رسانه شاهد آن هستیم!

در تحقیقی در سال 92 شمسی به روی صفحات ایرانی فیس بوک پژوهشگران متوجه شده‌اند که هنوز حوزه عمومی به معنای واقعی در آنجا شکل نگرفته است اما شرایط لازم برای تحقق آن به وجود آمده است! 

با توجه به دیدگاه مک لوهان که تاریخ توسط رسانه‌های غالب در هر عصر و زمانی هدایت می‌شود (4) به نظر می‌رسد اکنون قدرت در اختیار رسانه‌های نوین است چراکه سرعت توانسته قدرت هماوردی رسانه‌های جریان اصلی را از آنها برباید.

در این میان توجه به این نکته نیز قابل تامل است که مردم در دنیای امروز به سرعت به دنبال به روز کردن اطلاعات هستند و این خواست مردم در سرعت بخشیدن به ارتقای اطلاعات توانسته سرعت موجود در رسانه‌های نوین را در قدرت‌مداری آنها افزون کند.