با رسانه‌های نوین آزادی در تولید خبر به حقیقت آزادی بیان نزدیک شده است

زهرا نژادبهرام در یادداشتی با عنوان «رسانه‌های نوین و آشکار کردن امر پنهان» برای روزنامه اعتماد نوشت: رسانه‌های جریان اصلی در پوشش خبری معمولا به وقایع مهم یا آنچه از نظر آنها با اهمیت است می‌پردازند درحالی که رسانه‌های نوین با کارکردی متفاوت همه اخبار را منتشر می‌کنند و برخی خبرهای دور مانده از چشمان تیزبین رسانه‌های جریان اصلی را به عرصه عمومی وارد می‌کنند و آنان را وادار می‌کنند که در بستر اخبار جدید غوطه‌ور شوند.

در تحقیقی در سال 2011پژوهشگران با مطالعه نیویورک تایمز و توییتر به این نتیجه رسیدند که احتمالا به‌رغم عدم تمایل کاربران توییتر به اخبار اما آنان در انتشار آنها دست بالا را دارند. از نگاه آنان توییتر می‌تواند منبع خوبی برای موضوعاتی با جهت‌گیری‌های متفاوت که به وقوع می‌پیوندند، باشد که در رسانه‌های خبری سنتی پوشش کمی دارند. 

این مهم حتی در یکی از مقالات فوربس نیز آمده است که سرعت انتشار اخبار در توییتر قابل مقایسه با رسانه‌های جریان اصلی نیست، اما این تنها وجهی از فضای رسانه‌های نوین است؛ قابلیت گسترده این رسانه و دسترسی آسان و سریع در کنار مخاطبان فعال خبر را از حالت انحصاری خارج کرده و فرصت نگاهی دوباره به وقایع جهان فارغ از آنچه رویکردهای رسانه‌های نوین دارند وسعت بخشیده است امروزه در قالب رسانه‌های نوین کوچک‌ترین اتفاقات قابلیت خبر شدن و انتشار دارند.

در تحقیقی توسط موسسه پیو که در سال 2020 منتشرشده تقریبا یک‌چهارم (23٪) از کاربران بزرگسال رسانه‌های اجتماعی در ایالات‌متحده- و 17٪ از بزرگسالان در کل- می‌گویند که دیدگاه خود را در مورد یک موضوع سیاسی یا اجتماعی به دلیل چیزی که در سال گذشته در رسانه‌های اجتماعی دیده‌اند، تغییر داده‌اند.

این مهم موید آن است که تحولی در حال وقوع است. تحولی که منشا آن انتشار خبر بدون دروازه‌بانی یا گزینشگری رایج در جریان اصلی رسانه، تحولی که منشا آگاهی شده و بستری تازه برای درک مفاهیم و نقاط تاریکی که کمتر یا اصلا به آن توجه نمی‌شد ایجاد کرده است! در فرآیند اجتماعی شدن اخبار، مُهر تاییدی بر حق دسترسی کاربران به رسانه زده شده و شهروندان به خودمختاری رسانه‌ای دست یافته‌اند، ولی تا دستیابی کاربران عام به مهارت روزنامه‌نگاری سال‌های طولانی زمان لازم است.

انقلاب فناوری اطلاعات «دیوار‌های بی‌ارتباطی» را فرو ریخته، ولی به جای آن «دیوارهای بی‌اعتمادی» را برافراشته است. شهروندان کنشگر و ارتباط‌گر شده‌اند، ولی میزان اعتماد به اخبار و اعتبار منابع کاهش یافته است. هر چند تولید و انتشار اخبار، دموکراتیک شده است، ولی مهارت‌آموزی روزنامه‌نگاری به سرعت، اجتماعی نشده است.

از زاویه دیگر از آنجا که از نگاه مکتب گلاسکو خبر محصول اجتماعی و ایدئولوژیک است که توسط رسانه‌های جریان اصلی ارایه می‌شود اما به واقع رسانه‌های نوین از این میان عبور کردن و فضای نادیده‌های خبر را در معرض مخاطب قرار می‌دهند و خبر را فارغ از تعلقات رسانه‌های جریان اصلی که به مالکین، سیاست‌گذاری‌ها و... متکی هستند ارایه می‌کنند. آنها خبر را از منظر خود تعریف می‌کنند و هر آنچه که می‌تواند گزارشی از یک واقعه باشد فارغ از تعلقات مالکیت و ایدئولوژی رسانه که به این حوزه تعلق نمی‌گیرد بنا بر ذوق و سلیقه خود انتشار می‌دهند. 

در اینجا نکته‌ای پنهان است و آن اینکه به نوعی خبر آزاد شده است و توانسته معنا و مفهوم واقعی خود را در بستر رسانه‌های نوین جای دهد و دغدغه‌های ناشی از دور ماندن خبر از حقیقت و پوشش تعلقات وابسته به رسانه از آن کنار رفته است.  خبر امروز در رسانه‌های نوین تنها در دو تنگنا قرار دارد، تنگنای ارسال‌کننده و زوایایی از خبر که از نگاه ارسال‌کننده ناپیدا است.

این رویکرد رسانه‌های نوین را به نوعی میدان نگرش‌ها به یک واقعه مبدل کرده که هر کس از نگاه خودش به آن می‌پردازد و آن را تعریف می‌کند البته شاید خبر ارسالی در این رسانه‌ها به دلیل ناکافی بودن اطلاعات نواقصی داشته باشد اما خبری بکر است، چون مخاطب آن را با نگاه خود تعریف کرده و ممکن است کسی آن را ندیده باشد و نه نگاه مخاطب ارسال‌کننده خبر را به آن واقعه داشته باشد. 

فضای بازی که برای تولید خبر و انتشار آن در رسانه‌های نوین ایجاد شده فرصتی است که شاید پیش از آن فقط در قالب نقل‌ها و گفت‌وگوهای دوطرفه یا دوستانه خصوصی قابل دسترسی بود اما اکنون با رسانه‌های نوین صحبت‌های خصوصی و دوستانه و اخبار شنیده شده در این محافل در معرض عمومی قرار گرفته و ماهیت خبر را با تحولی جدی روبه‌رو ساخته است و به نوعی آزادی در تولید خبر و انتشار آن به حقیقت آزادی بیان که از پایه‌ای‌ترین مفاهیم حقوق رسانه است نزدیک شده است.

در این میان کارکرد شبکه در نشر نادیده‌ها از سوی جریان اصلی رسانه به فرصتی برای آشکار‌سازی مبدل شده است و رسانه‌های نوین با اتصال به این شبکه‌ها فضاهای تازه‌ای برای انتشار آنچه از چشم‌ها پنهان مانده را منتشر می‌کنند. شبکه‌ها آن فرصت یگانه برای رسانه‌های نوین است که تصویر واقعیت و حقیقت را در بستری از تعامل با مخاطب به صورت عینی معنا می‌کنند. آنها با تولید و انتشار خبر از زوایای مختلف واقعیت بستر تولید حقیقت را از انحصار خارج می‌کنند و فرآیند شکل‌گیری حقیقت را عینی‌تر می‌سازند. 

شبکه‌ها و مخاطبان و خبرهای نادیده شده عینیت حقیقت امروز است که به دست رسانه‌های نوین شکل گرفته چیزی که رسانه‌های جریان اصلی دور از انتظار است که به آن دست پیدا کنند! این مهم باتوجه به تحقیقات موسسه پیو که مصرف‌کنندگان خبر معمولا آنها را از شبکه‌های اجتماعی و به نوعی رسانه‌های نوین دریافت می‌کنند قابل تامل است. در این تحقیق که به روی امریکایی‌های جوان و میانسال صورت گرفته منبع خبری مردم از جریان اصلی به سوی شبکه‌های اجتماعی سوق پیدا کرده است؛ که شاید بخشی از دلایل این مهم بخش نادیده شده خبر است که از چشم رسانه‌های جریان اصلی دورمانده اما در شبکه‌های اجتماعی قابل دسترس است.