مسافران از دیدن خلبان زن خوشحال می‌شوند/ قرار گرفتن در شرایط سخت پرواز را دوست دارم

 

نیره خادمی- مریم تجری خلبان ۳۸ساله ایرانی است که از سال ۸۲ تاکنون سه بار برای پرواز اقدام کرده و در نهایت از حدود دو سال پیش در یک شرکت هواپیمایی به عنوان کمک‌خلبان پرواز می‌‌کند. او در گفت‌وگو با اعتماد از مشکلات و سختی‌های مضاعف حرفه خلبانی برای زنان به‌ویژه در زمینه اشتغال گفت و اینکه چطور در نهایت توانست به آرزوی ۲۰ساله خود برسد. رنج‌ها و مشکلات تجری در این سال‌های دوری از آسمان و تلاش برای رسیدن به آن، به قدری زیاد بوده که می‌گوید فعلاً حتی نمی‌تواند از آنها بگوید. «سال ۹۶ برای بار سوم احساس کردم دیگر نمی‌توانم به عنوان یک کارمند به کارم ادامه دهم و واقعاً این آرزو ۲۰ سال با من بود و بعد از ۲۰ سال تقریباً محقق شد. برای بار سوم اقدام کردم و آموزشگاه آزاد رفتم. طول دوره تقریباً یک سال و نیم بیشتر طول کشید بعد از آن هم وارد بازار کار شدم، منتها کرونا پیش آمد و تعدادی از پروازها متوقف شد ولی دوباره بعد از آن شروع کردم.»

***

وقت به‌خیر خانم‌ها و آقایان، مسافرین گرامی با درود فراوان تجری هستم کمک‌خلبان پرواز. از طرف شرکت هواپیمایی و خلبان یکم پرواز ورود شما را به پرواز ۶۲۵۱ خوشامد عرض می‌کنم. تا لحظاتی دیگر فرودگاه مشهد را به مقصد فرودگاه مهرآباد ترک خواهیم کرد. بعد از برخاستن تا ارتفاع ۳۲۰۰۰ پا از سطح دریای آزاد اوج خواهیم گرفت و مدت‌زمان پرواز یک ساعت و ۲۰ دقیقه خواهد بود. پرواز و اقامت لذت‌بخشی را برای شما عزیزان آرزو می‌کنم.

this is your first officer speaking .my name is tajari on behalf of an lines and piloting command welcome we are ready for departure after few minutes. after takeoff Cruiser altitude will be 32,000 feet and flight time is 1 hour 20 minutes thank you for your attention and have a nice flight.

سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همه همکاران شما در روزنامه اعتماد. مریم تجری هستم، ۳۸ سال دارم، اصالتاً اهل استان گلستان شهر گرگان هستم، تقریباً 15 سال است که وارد اَوییشن شده‌ام و حدوداً دو سال است که به عنوان کمک‌خلبان پرواز می‌کنم.

***

از زمان کودکی نگاهم به آسمان بود

*پیش از آنکه خلبان شوید، چه نگاهی نسبت به خلبان‌ها و حرفه خلبانی داشتید؟

آشنایی مختصری با این رشته داشتم. از زمان کودکی نگاهم به آسمان بود، کلاس‌های نجوم رفتم و آن را رصد کردم. فکر می‌کردم در درجه اول این رشته شجاعت زیادی می‌خواهد چون بعضی افراد از ارتفاع می‌ترسند. فکر می‌کردم رشته‌ خیلی جالبی باشد و تکراری نباشد، برای همین تصمیم گرفتم وارد این رشته شوم.

انگیزه اصلی من برای خلبانی چیزی بود که از بچگی هم در من وجود داشت؛ اینکه همیشه با خودم می‌گفتم زمین برایم کوچک است و آن را دوست ندارم

*تصور بسیاری از افراد همیشه این بوده که خلبانی حرفه‌ای مردانه است و هنوز هم البته این تصور وجود دارد و شاید بسیاری نمی‌دانند که یک خانم هم می‌تواند خلبان شود. به طور کلی چرا تصمیم گرفتید وارد حرفه‌ای شوید که مردانه به نظر می‌رسد؟

انگیزه اصلی من چیزی بود که از بچگی هم در من وجود داشت؛ اینکه همیشه با خودم می‌گفتم زمین برایم کوچک است و زمین را دوست ندارم. لحظه‌ای که شما در آسمان به پرواز درمی‌آیید، انگار از هر چیزی که شما را محدود می‌کند جدا می‌شوید و این در واقع انگیره اصلی من بود. شما درست می‌فرمایید و در حال حاضر رشته خلبانی در کل دنیا رشته‌ای مردانه است. بر اساس آمارها، شاید پنج درصد خلبان‌های کل دنیا خانم باشند بنابراین از هر ۲۰ پرواز احتمالاً خلبان یک پرواز خانم است. تعداد کم است و فکر می‌کنم علاقه باعث انتخاب این رشته برای هر کسی باشد.

*و چه مراحلی را برای رسیدن به این رشته طی کردید؟

در حال حاضر از طریق دانشگاه علمی-کاربردی یا آموزشگاه آزاد می‌توانید برای تحصیل در این رشته اقدام کنید. آموزشگاه‌هایی در سطح تهران، مشهد، اصفهان و شهرهای بزرگ وجود دارند که خلبانی را آموزش می‌دهند. شرکت هواپیمایی ما هم مدرسه‌ای برای آموزش دارد و پس از مراجعه همان ابتدا از شما تست‌های پزشکی گرفته می‌شود که از نظر سلامت حد نصاب‌های آنها را داشته باشید. بعد شروع به تحصیل می‌کنید و سه گواهینامه بین‌المللی هم وجود دارد که بعد از اخذ آن می‌توانید جذب بازار کار شوید.

آرزوی پرواز ۲۰ سال با من بود و بعد از ۲۰ سال تقریباً محقق شد

*شما چطور شروع کردید؟

سال ۸۲ اولین بار بود که از طریق دانشگاه علمی-کاربردی امتحان دادم و انتخاب اولم را هم تهران قبول شدم. متاسفانه آن زمان نتوانستم ادامه بدهم؛ تقریباً ۲۰ سال پیش بود. دوباره سال ۸۵ از طریق یکی از شرکت‌های هواپیمایی که برای آموزش خلبانی فراخوان داده بودند اقدام کردم و آن هم موفق نبود. سال ۹۶ برای بار سوم احساس کردم دیگر نمی‌توانم به عنوان یک کارمند به کارم ادامه دهم و واقعاً این آرزو ۲۰ سال با من بود و بعد از ۲۰ سال تقریباً محقق شد. برای بار سوم اقدام کردم و آموزشگاه آزاد رفتم. طول دوره تقریباً یک سال و نیم بیشتر طول کشید بعد از آن هم وارد بازار کار شدم منتها کرونا پیش آمد و تعدادی از پروازها متوقف شد ولی دوباره بعد از آن شروع کردم.

رفتن به سمت خلبانی از نظر مالی هزینه‌بردار است

*به لحاظ مالی رفتن به سمت خلبانی باید خیلی هزینه‌بردار باشد نه؟

بله.

شهریه یک ساعت پرواز سه تا چهار میلیون تومان است

*هزینه آن چقدر است؟

ما برای خلبانی هم کلاس‌های گراند- که شما در مدارس درس می‌خوانید- داریم و هم پرواز. هزینه کلاس‌های گراند حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است ولی پروازها و ساعت پروازی این‌طور است که شما باید حدود ۱۵۰ ساعت پر کنید، مقداری گران است و حدود سه تا چهار میلیون تومان شهریه یک ساعت پرواز است.

آن زمان که درس می‌خواندم در کلاس فقط من یک نفر خانم بودم

*وقتی وارد مرحله آموزش شدید، نگاه و رفتار اطرافیان، همکلاسی‌ها و استادان به شما به عنوان یک زن چطور بود؟

آن زمان که درس می‌خواندم در کلاس فقط من یک نفر خانم بودم. برخورد آنها خیلی خوب بود، مخصوصاً که یک خانم بودم، کمک می‌کردند و هیچ فرقی بین من و آقایان نمی‌گذاشتند. بچه‌های کلاس، اساتید و همه مسئولان؛ واقعاً همه در کنار هم بودیم و به هم کمک می‌کردیم. مخصوصاً اگر یک نفر خانم بود بیشتر.

*در پروسه آموزش و فضای آموزشی با چه مشکلاتی روبه‌رو بودید؟

آن زمان فرودگاه پیام که برای آموزش بود و ما در آن پرواز می‌کردیم برای هواپیماهای کوچک- البته نه مسافربری- محدودیت داشت؛ مثلاً اگر برف می‌آمد یا دمای هوا خیلی زیاد بود، نمی‌توانستیم پرواز انجام بدهیم. محدودیت‌ها به این صورت بود.

استخدام در رشته خلبانی خیلی سخت است/ تعداد هواپیماهای فعال در ایران خیلی محدود است و با این محدودیت رقابت زیاد است

*و در پروسه اشتغال چطور وارد این حرفه شدید؟

برای ورود به رشته خلبانی، استخدام در این رشته خیلی سخت است چراکه تعداد هواپیماهای فعال در ایران خیلی محدود است و وقتی محدود باشد، رقابت زیاد و تعداد دانشجوها زیاد است و انتخاب بین آنها خیلی سخت می‌شود. خانم و آقا خیلی فرق ندارد ولی اگر فرد، خانم باشد این انتخاب خیلی سخت‌تر می‌شود. زمانی که من برای استخدام خلبانی اقدام کردم از حدود ۹ سال قبل از آن در هواپیمایی کار می‌کردم. این باعث شد که همه مرا بشناسند و پروسه استخدامم خیلی راحت‌تر باشد تا اینکه بخواهم از بیرون به شرکت هواپیمایی مراجعه کنم. معمولاً شرکت‌های هواپیمایی برای استخدام خلبان فراخوان می‌دهند و نحوه استخدام به همین صورت است که باید در آزمون‌های کتبی، شفاهی و حتی عملی شرکت کنید که اگر خوب باشید، احتمال جذب‌تان زیاد است.

*دقیقاً در کدام بخش اداری کار می‌کردید؟

به مدت ۹ سال دیسپچر هواپیمایی بودم.

*و دیسپچر هم به‌نوعی کار راهنمایی خلبان را انجام می‌دهد؟

بله. دیسپچر درس‌های خلبانی را می‌خواند. دیسپچ یک واحد مرکزی است که اطلاعات مورد نیاز پرواز را برای خلبان تهیه، بررسی و ارائه می‌کند. در حقیقت دیسپچ حلقه‌های یک پرواز ایمن را به هم وصل می‌کند.

*کلاً چند ساعت پرواز کرده‌اید؟

۷۵۰ ساعت.

*و برای اینکه خلبان یک و کاپیتان شوید، باید چند ساعت پرواز کنید؟

هر شرکتی دستورالعمل مخصوص به خود را دارد ولی در شرکت هواپیمایی ما بالای سه هزار ساعت است.

*بیشتر مسیرهای پروازی شما کجاست؟ خارجی هم دارید؟

هم خارجی و هم داخلی است. داخلی بیشتر مشهد و اصفهان و به صورت فصلی هم کیش، قشم، چابهار، کرمان و شهرهای مختلف ایران رفته‌ایم. خارجی هم به نجف، بغداد، مسقط، لاهور و... رفته‌ایم.

مردم بعد از پرواز وقتی می‌خواهند پیاده شوند می‌گویند آیا می‌توانیم عکس بگیریم

*برخورد مسافران در طول پرواز و وقتی می‌فهمند خلبان خانم است، چگونه است؟

مردم خیلی دوست دارند. بعد از پرواز وقتی می‌خواهند پیاده شوند می‌گویند آیا می‌توانیم عکس بگیریم. وقتی می‌آیند و از پنجره کاکپیت نگاه می‌کنند و می‌بینند خوشحال می‌شوند ولی بعضی اوقات هم می‌ترسند. مثلاً یادم است در پرواز بوشهر مسافر آقایی داشتیم که از سمت من در حال سوار شدن به هواپیما بود. یک لحظه نگاه کردم و آن آقا به من اشاره کرد که شما [خلبان هستید؟] گفتم، بله و گفت، نو نو. بعد سوار شد.

از اینکه می‌بینند خلبان خانم است، خوشحال می‌شوند

*پس در نهایت هم سوار شد.

بله دوست دارند و از اینکه می‌بینند خلبان خانم است، خوشحال می‌شوند.

*آیا در مسیرهای هوایی هم مسیر سخت و آسان وجود دارد که مثلاً مسیری تله هوایی زیاد داشته باشد؟

نه، مسیرهای هواپیمایی از قبل تعریف شده است؛ مثلاً اگر نجف یا مشهد می‌روید، مسیر تعریف‌شده‌ای دارد. منتها بسته به شرایط جوی این مسیر می‌تواند همراه با توربولانس بسیار زیاد باشد یا اینکه نه، مسیر آرامی باشد. یعنی به این بستگی دارد که توده هوا کجای کشور یا کجای مسیر قرار گرفته است و از این نظر می‌تواند متفاوت باشد.

*تا به حال پیش آمده است که در شرایط جوی سختی هم قرار گرفته باشید؟

خیلی زیاد.

*بیشتر توضیح می‌دهید؟

وقتی با توجه به شرایط جوی، توربولانس زیاد باشد، تکان‌های خیلی سختی داریم. برای ما که در کاکپیت هستیم، عادی است ولی برای مسافرها مقداری سخت است، می‌ترسند یا حتی درخواست می‌کنند کسی کنارشان بنشیند یا برای آنها توضیح داده شود. در چنین شرایطی خلبان یک پرواز، حتماً برای آنها آنونس می‌کند و به آنها اطلاع می‌دهد که به دلیل شرایط جوی این مشکل را داریم و جای نگرانی نیست ولی بعضی‌ها خیلی می‌ترسند.

حتی رعد و برق و هوای بارانی هم در زمان پرواز قشنگی‌های خود را دارد و من با این مساله مشکلی ندارم

*خاطره‌ای هم در مواجهه با چنین شرایطی دارید؟ چون به هر حال در پروسه جدی‌تری قرار می‌گیرید.

زیاد پیش آمده است که حتی مجبور شده‌ایم مسیر پروازی‌مان را به خاطر توده هوایی که برای پرواز خطرناک است، تغییر دهیم ولی اینکه بخواهد اتفاق جدی بیفتد خداراشکر نه. حتی آن رعد و برق و هوای بارانی هم قشنگی‌های خود را دارد و من با این مساله مشکلی ندارم.

قرار گرفتن در شرایط سخت و چالش آن را دوست دارم

*علاقه دارید که در آن چالش قرار بگیرید؟

شرایط سخت و این چالش را دوست دارم.

پدر و مادرم به عنوان دو فردی که همیشه تلاش کردند الگوی من بودند/ در خانواده ما از همان اول همه انتخاب‌ها بر عهده خودمان بود

*در چه خانواده‌ای به دنیا آمدید و نظر خانواده درباره اینکه وارد حرفه‌ای سخت شدید چه بود؟

من اصالتاً از گرگان هستم و تمام خانواده و اقوام و آشنایان من در گرگان زندگی می‌کنند. پدرم شغل آزاد داشت و مادرم مربی بچه‌های بهزیستی بود. در واقع پدر و مادرم به عنوان دو فردی که همیشه تلاش کردند، الگوی من بودند. آنها را می‌دیدم و برایم الگو بودند. در خانواده ما از همان اول همه انتخاب‌ها بر عهده خودمان بود؛ اینکه شما هر انتخابی که دوست دارید انجام دهید و ما در کنارتان هستیم.

وقتی تصمیم گرفتم خلبان شوم، پدر، مادر، خواهران و بردارانم همه استقبال کردند/ پدرم همیشه می‌گوید تو باعث افتخار من هستی و هیچ آرزویی جز اینکه تو خلبان شوی نداشتم

*دموکرات بودند.

دقیقاً بله همین‌طور است. وقتی من تصمیم گرفتم خلبان شوم، پدر، مادر، خواهران و بردارانم همه استقبال کردند و در تمام این سال‌ها و تمام سختی‌ها کنارم بودند و خیلی هم از این بابت خوشحالم که هیچ وقت تنها نبودم. همه تشویقم کردند، پدرم همیشه به من می‌گوید تو باعث افتخار من هستی و هیچ آرزویی جز اینکه تو خلبان شوی نداشتم.

از پروازها و اتفاقاتی که در پرواز می‌افتد هیچ چیزی به خانواده‌ام نمی‌گویم

*درباره پروازها نگرانی نداشتند؟

من از پروازها و اتفاقاتی که در پرواز می‌افتد هیچ چیزی به خانواده‌ام نمی‌گویم.

*و آنها هم استرسی ندارند و به شما نگرانی منتقل نمی‌کنند؟

نه اصلاً. چون نمی‌دانند و مسائلی مانند توربولانس و نقص‌های فنی که در پرواز به وجود می‌آید را برای آنها بازگو نمی‌کنم و ترجیح می‌دهم درباره اینها صحبت نکنم و آنها فکر کنند که من همیشه پرواز خیلی آرام و زیبایی دارم؛ می‌روم و برمی‌گردم.

*مخصوصاً که چالش هم دوست دارید.

بله دقیقاً.

*و اینکه ازدواج کردید؟

خیر.

هیچ‌وقت در زندگی‌ام به صورت جدی به ازدواج فکر نکرده‌ام چون همیشه درگیر بودم

*فکر می‌کنید واکنش همسر آینده به این موضوع چه خواهد بود و تا به حال موردی در این زمینه داشته‌اید؟

هیچ‌وقت در زندگی‌ام به صورت جدی به ازدواج فکر نکرده‌ام چون همیشه درگیر بودم؛ درس می‌خواندم یا کار می‌کردم و از اینجا به بعد را هم واقعاً نمی‌دانم چه اتفاقی خواهد افتاد.

از بچگی نگاهم به آسمان بود و همیشه احساس می‌کردم زمین برایم خیلی کوچک و محدود است/ سال ۸۲ به صورت اتفاقی متوجه شدم رشته خلبانی برای خانم‌ها هم هست

*در کودکی و نوجوانی خاطره یا نشانه‌ای از علاقه به پرواز در شما وجود داشت؟ البته ابتدا توضیح مختصری دادید اما لطفاً کمی بیشتر درباره بازی و سرگرمی‌هایتان بگویید.

همان‌طور که گفتم، از بچگی نگاه من به آسمان بود و همیشه احساس می‌کردم زمین برایم خیلی کوچک و محدود است. شروع آن با کلاس‌های نجوم در دوره راهنمایی و دبیرستان بود. من هم مانند خیلی‌های دیگر که الان نمی‌دانند خانم‌ها هم می‌توانند به عنوان خلبان پرواز کنند، این موضوع را نمی‌دانستم. در سال ۸۲ خیلی به صورت اتفاقی متوجه شدم این رشته برای خانم‌ها هم هست. شاید اطلاعات و آگاهی در این زمینه خیلی کم است و شاید باید به همه گفته شود. و واقعیت این است که بسیاری مواقع نمی‌توانم بگویم و نمی‌گویم خلبان هستم چون احساس می‌کنم شاید آن طرف نتواند این مساله را بپذیرد. خیلی مواقع سوال می‌کنند که مگر می‌شود؟ و برخی می‌گویند شما مهماندار هستید، خلبان نیستید و باور نمی‌کنند. به همین دلیل معمولاً نمی‌گویم خلبان هستم چون درباره این رشته به قدری آگاهی کم است که ترجیح می‌دهم چیزی راجع به خودم نگویم.

*قبل از ورود به کلاس‌های نجوم، سرگرمی‌ها و بازی‌های شما چه بوده است؟ احتمالاً خلبان‌بازی می‌کردید؟

قبل از کلاس‌های نجوم، خیلی بازی می‌کردم و خیلی هم بازیگوش بودم. سرگرمی‌های ما بیشتر درست کردن کاردستی، موشک یا به پرواز درآوردن آن بود که ببینیم موشک کدام یک از ما، مسافت و ارتفاع بیشتری را طی می‌کند. از این بازی‌ها زیاد انجام می‌دادیم ولی آن زمان هم نمی‌دانستم که خانم‌ها می‌توانند به عنوان خلبان کار کنند.

*و احتمالاً هنگام بازی مسافت یا ارتفاعی که شما موشک را پرتاب می‌کردید بیشتر نبود؟

متاسفانه نه.

در حالت‌های آن‌یوژوآل قرار گرفتن برای من خیلی لذت‌بخش بود

*قبل از اینکه پرواز مستقل داشته باشید، چه حسی داشتید و  بعد در اولین پرواز مستقل چه اتفاقی افتاد؟

قبل از ورود به پروازهای آموزشی، سوار هواپیما که شده بودم، زمان قرار گرفتن هواپیما در حالت ترن و گردش به سمت راست یا چپ، خیلی می‌ترسیدم و برایم سخت بود. وقتی اولین پروازم را شروع کردم با استاد خلبانم مسیر مستقیم می‌رفتیم و به او هم نگفتم که از گردش می‌ترسم. داشتیم مستقیم می‌رفتیم که شروع به گردش کرد تا برگردد که من گفتم: «می‌شه همه‌ش مستقیم بریم و گردش نکنیم؟» او هم فهمید که من می‌ترسم و شروع به گردش کرد. به قدری این کار برای ما تکرار شد که در دوره آموزشی مانوری داریم که طی آن هواپیما را در حالت‌های بنگ‌ها، ترن‌ها و گردش‌های زیاد قرار ‌می‌دهیم و باید آن را ریکاوری کنیم؛ من همیشه از استادم می‌خواستم که این تمرین را انجام دهیم. در حالت‌های آن‌یوژوآل قرار گرفتن برای من خیلی لذت‌بخش بود تا بخواهیم ریکاوری را انجام دهیم. این کار جزو تمرین‌هایی بود که من خیلی دوست داشتم.

خلبانی واقعاً عشق است و من این را به همه کسانی که دوست دارند خلبان شوند می‌گویم/ متاسفانه به دلیل اینکه ناوگان هواپیمایی ایران محدود است رقابت زیاد است و اگر خانم باشید بدتر/ اگر پشتوانه‌ای نداشته باشید، ممکن است سال‌های سال بیکار بمانید

*آن زمان چه فکری درباره آینده کاری خود می‌کردید؟

خلبانی واقعاً عشق است و من این را به همه کسانی که دوست دارند خلبان شوند می‌گویم و فقط صرف دوست داشتن نمی‌توانید خلبان شوید. من سه بار اقدام کردم و ۲۰ سال طول کشید. ۲۰ سال زمان کمی نیست، اگر درختی را بکارید بعد از ۲۰ سال می‌توانید ببینید که چقدر بزرگ شده است. من تمام ۲۰ سال به این آرزو فکر کردم که چطور می‌توانم به سمت آن بروم. هیچ‌وقت آن را فراموش نکردم و زمان‌هایی که در آسمان هواپیما می‌دیدم، بغض می‌کردم.

خلبانی عشق است ولی متاسفانه به دلیل اینکه ناوگان هواپیمایی ایران محدود است رقابت زیاد است و اگر خانم باشید بدتر. اگر پشتوانه‌ای نداشته باشید، ممکن است سال‌های سال بیکار بمانید. بوده و کسانی بوده‌اند که سال‌های سال بیکار بوده‌اند و به دنبال مشاغل دیگری رفته‌اند و نتوانسته‌اند موفق شوند. من با دانستن تمام این مطالب سمت آن رفتم و وقتی برای سومین بار شروع به درس خواندن کردم، می‌دانستم که شاید چنین اتفاقی برای من هم بیفتد و ممکن است هیچ‌وقت در این رشته پرواز نکنم. کمااینکه ویروسی به نام کرونا داشتیم که بعد از این همه سال در این قرن ما را زمین‌گیر کرد و یکی از صنایعی که خیلی صدمه دید، گردشگری، هواپیمایی و هوانوردی بود که واقعاً صدمه دید و ما هم صدمه دیدیم و زمین‌گیر شدیم. می‌دانستم ممکن است یک روز این اتفاق بیفتد و من هیچ‌جا استخدام نشوم ولی چون خیلی دوست داشتم و عاشق آن بودم فقط برایم کافی بود که آن را به نتیجه برسانم و خوشبختانه این اتفاق افتاد.

وقتی می‌بینم مسافران با خوشحالی پیاده و سوار می‌شوند برایم خیلی لذت‌بخش است/ اغلب مسافران وقتی خلبان خانم باشد دوست دارند، فرقی هم نمی‌کند خلبان یکم یا دوم باشد

*درباره خاطرات بامزه‌ای که در پروازتان داشتید مقداری برای ما توضیح دهید.

خاطره‌ها، اگر حضور ذهن داشته باشم، بیشتر به مدرسه خلبانی مربوط می‌شود که همه بچه‌ها با هم بودیم، پرواز می‌رفتیم و از آن برای هم تعریف می‌کردیم و هنوز هم با هم در ارتباط هستیم و از موفقیت‌های هم خوشحال می‌شویم. در پرواز هم که مسافران مختلفی داریم و من خیلی مسافران‌مان را دوست دارم و خیلی خوشحالم وقتی می‌بینم با خوشحالی پیاده و سوار می‌شوند و این برای من خیلی لذت‌بخش است. مخصوصاً وقتی می‌فهمند کمک‌خلبان‌شان خانم است داخل کاکپیت می‌آیند و عکس می‌گیرند. اخیراً هم آقای رئیس‌جمهور، آقای رئیسی، در پرواز ما مهمان بود. وقتی آنونس کردم و متوجه شد که کمک‌خلبان خانم است بعد از پرواز و زمانی که پرواز لندینگ کرد داخل کاکپیت آمد و احوالپرسی کرد و به ایشان هم خوشامد گفتیم. اغلب مسافران وقتی خلبان خانم باشد، دوست دارند، فرقی هم نمی‌کند خلبان یکم یا دوم باشد.

*از پروسه ۲۰ ساله گفتید. در آن پروسه زمانی چه می‌کردید؟

دانشگاه رفتم و رشته ریاضی محض خواندم. بعد هم شروع به گذراندن دوره دیسپچری کردم و پروسه استخدامم تقریباً دو سال طول کشید. بعد از آن به عنوان دیسپچر، جذب شرکت هواپیمایی شدم، کار کردم و گفتم درست است که نمی‌توانم به عنوان خلبان کار کنم اما حداقل جایی باشم که بتوانم هواپیما را ببینم. این آرزو همیشه با من بود ولی گاهی یکسری چیزها زمان خاص خود را دارد و باید وقت آن برسد. وقتی که موقع آن شد در فرصت خیلی کوتاهی حدود یک سال و نیم دوره آموزشی‌ام تمام شد و استخدام هم آن‌قدر طول نکشید چون در شرکتی که کار می‌کنم، شناخته‌شده بودم.

*خارج از ایران هم دوره‌ای را گذرانده‌اید؟

برای دوره‌های تایپ (تایپ من ام‌دی است) چون در ایران نیست اوایل به صوفیه، بلغارستان، می‌رفتیم و الان به فرانسه می‌رویم.

الان تقریباً در هر شرکت هواپیمایی خانم‌های خلبان هم در حال فعالیت هستند

*دیدگاه شرکت‌های هواپیمایی درباره به‌کارگیری زنان در این شغل نسبت به گذشته چقدر تغییر کرده است؟

خیلی بهتر شده است. من سال ۸۲ که در امتحان شرکت کردم، خیلی محدود بود و فکر می‌کنم در آن زمان فقط خانم‌ها ده‌بزرگی و شمس فعال بودند ولی الان تقریباً در هر شرکت هواپیمایی، خانم‌های خلبان هم در حال فعالیت هستند. در شرکت هواپیمایی ما سه نفر از خلبان‌ها خانم هستند و در شرکت‌های دیگر هم زنان دیگری حضور دارند.

*با خلبان‌های زن سایر کشورها هم روبه‌رو شده‌اید؟

بله در سیمیلیتور (شبیه‌ساز پرواز) که می‌رویم، در فرانسه یا بلغارستان همدیگر را می‌بینیم. در ایران هم قبلاً با خلبان‌های خانم زیادی صحبت کردم.

خلبانان زن غیرایرانی نسبت به ما راحت‌تر هستند، چون از زمان‌های قدیم‌تری شروع کرده‌اند/ هواپیمایی هند بیشترین تعداد خلبان‌های زن را در دنیا دارد و ۱۳ درصد خلبان‌هایشان خانم هستند

*نوع نگاه به خلبانی زنان در دنیا از نظر این زنانِ خلبانِ غیرایرانی چگونه است؟

چیزی که بوده و من دیدم و با آنها صحبت کردم این است که آنها نسبت به ما، راحت‌تر هستند، چون از زمان‌های قدیم‌تری شروع کرده‌اند و وارد اوییشن شده‌اند، پذیرش آنها راحت‌تر بوده است. البته در ایران هم فکر می‌کنم قبل از انقلاب یکی دو نفر بوده‌اند ولی به طور کلی و شاید بعد از انقلاب، در ایران تازه و جدید است و تا برای مردم جا بیفتد و عادی شود زمان می‌برد ولی مسلماً این مساله برای آنها تازگی ندارد. مثلاً هواپیمایی هند بیشترین تعداد خلبان‌های زن را در دنیا دارد و ۱۳ درصد خلبان‌هایشان خانم هستند و این رقم در حال افزایش است.

اگر واقعاً به خلبانی علاقه دارید و سختی‌ها را می‌توانید بپذیرید، بسم‌الله وگرنه واقعاً برایتان سخت می‌شود

*توصیه‌تان به جوان‌ترهایی که قصد ورود به این حرفه را دارند چیست؟ مثلاً آن چیزی که همیشه دوست داشتید کسی قبل از ورود به این حرفه به شما می‌گفت.

قبلاً هم خدمت شما عرض کردم که خلبانی عشق است؛ با دانستن این مطلب خیلی باید تلاش کنید و چون ما خانم هستیم بیشتر از آقایان باید تلاش کنیم. من در همه قسمت‌های آموزش هم دیده‌ام که برای دیده و شناخته شدن باید بیشتر از یک آقا تلاش کنید. این را هم بدانید که به علت محدود بودن ناوگان هواپیمایی ایران شاید شما هم خیلی دیر کار پیدا کنید- متاسفانه بوده‌اند افرادی مانند دوستان خودم که هنوز نتوانسته‌اند کار پیدا کنند. اگر واقعاً علاقه دارید و این سختی‌ها را می‌توانید بپذیرید، بسم‌الله وگرنه واقعاً برایتان سخت می‌شود.

شرکت‌های هواپیمایی ترجیح می‌دهند با آقایان کار کنند تا با خانم‌ها

*جنسیت چه سختی‌هایی به شغل خلبانی تحمیل می‌کند؟ اساساً آیا اصلاً جنسیت، سختی‌ای به این شغل تحمیل می‌کند؟

چیزی که من خیلی شنیده‌ام، آقایان به دلیل فیزیکی که دارند در حالت‌های اِمِرجنسی خیلی سریع‌تر از خانم‌ها واکنش نشان می‌دهند. شاید خانم‌ها در آن موقعیت بترسند یا اینکه دیر واکنش نشان دهند. این می‌تواند تفاوت بین خانم و آقا باشد و شرکت‌های هواپیمایی هم ترجیح می‌دهند با آقایان کار کنند تا با خانم‌ها.

*البته فکر می‌کنم این ترس به دلیل این است که زن‌ها در مواجهه با این موقعیت قرار نگرفته‌اند. قطعاً شما که در مواجهه با موارد این‌چنینی قرار گرفته‌اید در آینده ترس‌هایتان کمتر خواهد شد. به هر حال زن‌ها کمتر در مواجهه قرار می‌گیرند.

بله دقیقاً همین‌طور است.

خلبان باید در درجه اول شجاعت داشته باشد/ خلبانی جزو رشته‌هایی است که دقت و تمرکز خیلی بالایی می‌خواهد

*به طور کلی یک خلبان باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد که او را از بقیه افراد متمایز کند؟

در درجه اول باید شجاعت داشته باشد. ما افرادی داریم که از ارتفاع می‌ترسند، چون هواپیما چه از نظر آب‌وهوایی و چه از نظر سیستم‌های هواپیمایی- که ممکن است نقص پیدا کند- در موقعیت‌های مختلفی قرار می‌گیرد. در درجه اول شجاعت است و در درجه دوم دقت خیلی مهم است. خلبانی جزو رشته‌هایی است که دقت و تمرکز خیلی بالایی می‌خواهد و خیلی حساس است.

خلبانی رشته سخت و حساسی است و خیلی از نظر ذهنی از شما کار می‌کشد

*رانندگی، موتورسواری و خلبانی چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟

اصلاً قابل مقایسه نیستند و خلبانی رشته بسیار سختی است. خودم همیشه عاشق کارهای سخت بوده‌ام و کارهای سخت انجام داده‌ام ولی خلبانی رشته سخت و حساسی است و خیلی از نظر ذهنی از شما کار می‌کشد. رانندگی و موتورسواری اصلاً قابل مقایسه با آن نیست.

*با توجه به علاقه شما به خطر کردن، آیا موتورسواری هم دوست دارید؟

نه. ما چون از نظر پزشکی هر سال چک می‌شویم موتورسواری برای خلبان می‌تواند خطرناک باشد به همین دلیل به آن خیلی فکر نمی‌کنم.

*از میان شخصیت‌های تاریخی که در حوزه خلبانی ایران قبل و بعد از انقلاب کار کرده‌اند کدام یک برای شما جذابیت دارند؟

خانم ده‌بزرگی که فکر می‌کنم بازنشست شده باشند و سن بالایی دارند، خانم شمس که جزو قدیمی‌ترین خلبان‌های ایران هستند و خانم دستجردی. این افراد را خیلی دوست دارم.

برایم فرقی نمی‌کند که هواپیما مسافربری، جنگنده یا حتی کوچک باشد؛ من فقط می‌خواهم از زمین جدا شوم

*در دنیا چند خلبان زن جنگنده داریم که اتفاقاً دو تن از آنها از خاورمیانه هستند، آیا شما دوست نداشتید خلبان جنگنده شوید؟

من همیشه دوست داشتم پرواز کنم و برای این پرواز هم نیاز به دو بال دارم. برای من فرقی نمی‌کند که حالا هواپیما مسافربری، جنگنده یا حتی کوچک باشد. من فقط می‌خواهم از زمین جدا شوم و آن هم می‌تواند تجربه جالبی باشد ولی در ایران این رشته فقط برای خانم‌هاست، نه ببخشید! برای آقایان است و برای خانم‌ها نیست.

*درباره مشکلات و سختی‌ها صحبت کردید ولی آیا توضیح بیشتری درباره مشکلاتی که در پروسه آموزش و خلبانی برایتان پیش می‌آید دارید؟

درس‌های خلبانی سخت است و در آن محاسبات زیاد دارد. یعنی باید برای این درس‌ها اکتیو باشید. برای پرواز هم همین‌طور است؛ پروازهای آموزشی که می‌رفتیم سختی‌ها و پروسیجرهایی دارند. بعد هم که وارد لاین می‌شوید، هر قدر جلوتر می‌روید سخت‌تر می‌شود و در لاین، هر هواپیما و تایپی که شما به عنوان پرواز انتخاب می‌کنید، باید با تمام سیستم‌های آن آشنایی داشته باشید و بتوانید آن را به پرواز دربیاورید و کلاً رشته سختی است.

*و این رشته چه امتیازی از نظر وجهه اجتماعی یا سایر وجوه دارد؟

قبلاً هم گفتم، خودم را خیلی خلبان معرفی نمی‌کنم ولی مردم دوست دارند و ما وقتی از پرواز پیاده می‌شویم و وارد سالن می‌شویم، بیشتر از آنکه اقوام و آشنایان مخصوصاً در پروازهای زیارتی آمده باشند به استقبال مسافرشان، وقتی ما را می‌بینند خوشحال می‌شوند و خسته نباشید می‌گویند.

*در خانواده و بین دوستان؟

در خانواده سوای اینکه خلبان هستم مخصوصاً برای پدر جایگاه دیگری داشتم و همیشه به من می‌گوید باعث افتخار هستی. و این موضوع را دوست دارد و از آن صحبت می‌کند و دوستانم هم همین‌طور.

اتفاقات بد کاری در طول این سال‌ها آن‌قدر زیاد بوده که دوست ندارم حتی خیلی کم هم درباره آن صحبت کنم

*بدترین اتفاقی که در این چند سال در حوزه خلبانی برای شما افتاد چه بود؟

اتفاقات بد خیلی زیاد بود. آن‌قدر زیاد که دوست ندارم حتی خیلی کم هم درباره آن صحبت کنم.

بدترین اتفاق برای یک خلبان از نظر مدیکال است که نتواند پرواز کند

*و بدترین اتفاقی که می‌تواند برای خلبان بیفتد؟

فکر می‌کنم از نظر مدیکال باشد که اتفاقی برای او بیفتد و نتواند پرواز کند. کسانی که معمولاً پرواز می‌کنند آن را خیلی دوست دارند و به‌نوعی معتاد به پرواز می‌شوند و اگر از نظر مدیکال مثل سکته قلبی یا غیره، مشکلی پیدا شود و نتوانند پرواز کنند، خیلی برای آنها بد است.

خلبانانی بوده‌اند که بنا بر هر دلیلی از نظر پزشکی دچار مشکل شده‌اند و نتوانسته‌اند به پروازهای خود ادامه دهند

*چنین موردی هم داشته‌ایم؟

بله. خلبان‌ها می‌توانند تا ۶۵ سالگی پرواز کنند و ما هر سال، باید برای دریافت گواهی سلامت اقدام کنیم. کسانی بوده‌اند که بنا بر هر دلیلی از نظر پزشکی دچار مشکل شده‌اند و نتوانسته‌اند به پروازهای خود ادامه دهند و متاسفانه در این شرایط لایسنس آنها باطل می‌شود.

*از هم‌دوره‌ای‌های شما کسی دچار این مشکل شده؟

بله. هم‌دوره‌ای خودم نه ولی از آشنایان بود.

*خانم بود یا آقا؟

آقا.

*در صنعت سینما فیلم‌های زیادی در زمینه پرواز و سقوط و مشکلات پرواز و خلبان‌ها ساخته شده است، آیا فیلمی در این زمینه وجود دارد که آن را دوست داشته باشید؟

فیلم سالی را که فکر می‌کنم خیلی‌ها آن را دوست داشته باشند. در این فیلم روی رودخانه هادسون لندینگ می‌کنند. این فیلم را چند بار دیده‌ام و آخرین بار سال گذشته آن را دیدم.

*چه چیزی از این فیلم برای شما جالب بود؟

اینکه کاپیتان سالی در آخرین لحظه پرواز تصمیمی می‌گیرد و بعد چون سلامت مسافران به خطر می‌افتد، دادگاهی تشکیل می‌دهند و دوتا از خلبان‌ها را به سیمیلیتور می‌برند و آن صحنه را شبیه‌سازی می‌کنند و می‌گویند اگر این کار را می‌کردید شاید بهتر بود و سلامت مسافران بیشتر تضمین می‌شد اما کاپیتان سالی حرف قشنگی می‌زند و می‌گوید، شما رفتید داخل سیمیلیتوری که می‌دانستید چه اتفاقی قرار است بیفتد و با آمادگی ذهنی به آنجا رفتید اما جای من در پرواز نبودید. من در آن لحظه با آن شرایط و استرسی که داشتم و با آن همه مسافر، آن تصمیم را گرفتم اما شما رفتید در سیمیلیتوری که می‌دانستید قرار است چه اتفاقی بیفتد و آن تصمیم را گرفتید. خلبان در چنین مواردی که کرش یا امرجنسی لندینگ وجود دارد طبق قوانین، همیشه آخرین نفر پیاده می‌شود و سالی هم دقیقاً تا آخرین صندلی چک کرد که همه مسافرانش پیاده شده باشند.

*فکر می‌کنم جز گزینه شجاعت، خلبان باید گذشت بیش از اندازه‌ای هم داشته باشد.

بله دقیقاً مسئولیت بزرگی دارد، مخصوصاً خلبان یکم پرواز.

*در این مسیر چه کسانی شما را پشتیبانی کردند؟

با وجود اینکه مسیر سختی‌هایی داشت اما خوشبختانه کسانی هم بودند که صادقانه به من کمک کردند. اولین نفر استاد من کاپیتان جلالی که پرواز را از او یاد گرفتم و خیلی به من کمک کرد اما کسی که خیلی صادقانه مثل یک انسان و پدر به من کمک کرد و باعث شد بعد از ۲۰ سال به آرزویم برسم جناب سرهنگ عبدالله‌پور مدیرعامل محترم شرکت هواپیمایی ما بود که نه تنها برای من که برای همه کارمندهای این شرکت مثل یک پدر زحمت کشید. به خانم‌ها بها می‌دهند و ما اولین ریلزمن خانم را در میان شرکت‌های هواپیمایی داشتیم و هیچ تفاوتی بین خانم و آقا در شرکت‌شان قائل نمی‌شوند و چه بسا خانم‌ها را خیلی حمایت می‌کنند. در پروسه آموزش همیشه می‌رفتم خدمت ایشان و می‌گفتم خیلی دوست دارم به عنوان خلبان استخدام شوم. او هم مردانگی کرد... به عنوان یک خانم در زمانی که خیلی تابو بود که شما هواپیمای شرکت را برای پرواز به خانم بدهید. همیشه با لبخند پذیرای ما بود و به من خیلی کمک کرد و امیدارم بتوانم زحمت‌های او را جبران کنم.

همیشه آن بالا که هستم با خود می‌گویم من که به آرزویم رسیدم، کاش آنهایی هم که آرزو دارند بتوانند بیایند و ببینند

نمی‌دانم آن روز می‌رسد یا نه ولی می‌خواهم از او قلباً تشکر کنم و برای او و خانواده‌اش آرزوی سلامت دارم. اگر نبود شاید نمی‌توانستم پرواز کنم و از زمین جدا شوم و او این دو بال را به من داد. نمی‌توانید تصور کنید که در پرواز چقدر خوشحال هستم و چقدر لذت می‌برم. همیشه که آن بالا هستم با خود می‌گویم من که به آرزویم رسیدم. آنهایی هم که آرزو دارند بتوانند بیایند و ببینند. امیدوارم صنعت هواپیمایی ایران آن‌قدر پیشرفت کند که ما با کمبود خلبان مواجه شویم و مجبور شویم آگهی بزنیم و از کشورهای همسایه درخواست نیرو کنیم. امیدوارم همه آنها که دوست دارند لحظه‌های خوب پرواز و تصاویر قشنگ را ببینند و برای همه اتفاق بیفتد.

متاسفانه در صنعت هواپیمایی معرف یا پارتی نقش خیلی مهمی ایفا می‌کند اما امیدوارم این صنعت به قدری رشد کند که نیازی به این مسائل نباشد

*از داشتن پشتوانه صحبت کردید. فکر می‌کنم در صنعت هواپیمایی هم به‌نوعی خلبانی از پدر به پسر منتقل می‌شود، این‌طور نیست؟

بله متاسفانه معرف یا پارتی نقش خیلی مهمی ایفا می‌کند اما امیدوارم این صنعت به قدری رشد کند که نیازی به این مسائل نباشد.

همکاران مرد ما خیلی دوستانه برخورد می‌کنند و هوای ما را دارند

*درباره همکاران مرد هم توضیح دهید؛ اینکه چقدر کمک‌کننده و همراه هستند؟

فکر می‌کنم نزدیک به هفت سال است شرکت ما شروع به استخدام خانم کرده؛ تا قبل از آن خیلی راحت بودند و کاکپیت آنها مردانه بود که ما اضافه شدیم. حس می‌کنم شاید برای آنها سخت بوده باشد اما خوشبختانه همکاران در شرکت هواپیمایی ما خیلی دوستانه برخورد می‌کنند و هوای ما را دارند.

همکاران مرد می‌دانند ما با سختی آمده‌ایم و بیشتر از آقایان باید تلاش کنیم و چون این موضوع را می‌دانند همیشه کنار ما بوده‌اند و کمک کرده‌اند

*اصلاً سنگ‌اندازی نمی‌کنند؟

اصلاً، فکر می‌کنم می‌دانند ما با سختی آمده‌ایم و بیشتر از آقایان باید تلاش کنیم و چون این موضوع را می‌دانند همیشه کنار ما بوده‌اند و کمک کرده‌اند.

هیچ تفاوتی بین ایرلاین‌های ایرانی و خارجی وجود ندارد و اتفاقاً ناوگان هوایی ایران به خاطر فرسوده بودن کاپیتان‌های بسیار خوبی دارد/ اغلب سوانح هوایی به خاطر خطای انسانی بوده است اما خوشبختانه ما در ایران خلبان‌های خوب زیادی داریم

*پرواز با این ناوگان فرسوده هواپیمایی، ریسک بالایی دارد. چطور با این موضوع کنار می‌آیید؟

من با این موضوع موافق نیستم. خانواده خودم که می‌خواهند سفر کنند ترجیح می‌دهند با ایرلاین‌های خارجی پرواز کنند ولی من می‌گویم هیچ تفاوتی بین ایرلاین‌های ایرانی و خارجی وجود ندارد و اتفاقاً ناوگان هوایی ایران به خاطر فرسوده بودن کاپیتان‌های بسیار خوبی دارد. در طول سال از هواپیماهایی (در جهان) می‌شنویم که سقوط می‌کنند با وجود اینکه سن کاری آنها زیاد نیست و شاید چهار یا پنج سال داشته باشند ولی ما با هواپیماهایی که سن بعضی از آنها بالای ۳۰ سال است پرواز می‌کنیم. از نظر من هیچ فرقی ندارد ضمن اینکه اغلب سوانح هوایی به خاطر خطای انسانی بوده است و خوشبختانه ما در ایران خلبان‌های خوب زیادی داریم.

*ممنونم از شما که به برنامه ما تشریف آوردید، سوال‌های من هم تمام شد.

از شما و سردبیر محترم و همکاران محترم‌تان تشکر می‌کنم از اینکه این فرصت را در اختیار من قرار دادید و از اینکه باعث می‌شوید خانم‌ها دیده شوند. نمی‌دانم شاید من انگیزه‌ای شوم برای عده‌ای از خانم‌ها که یا نمی‌دانند یا می‌دانند و دوست دارند این رشته را ادامه دهند. خیلی ممنونم از اینکه من را دعوت کردید و به خانم‌ها بها می‌دهید.

 

تصویر: مهرداد آلادین، بهنام افشاری

تدوین: مهرداد آلادین