سنبل آبی؛ گیاه مهاجمی که حیات رودخانه ها و تالاب‌های گیلان را نشانه گرفته و نفس آن را به شماره انداخته است

اعتمادآنلاین| برای عکاسی از سنبل آبی این اهریمن خوش خط و خال کناره آب ایستادم و بر پیکر نیمه جان تالاب که نحیف تر و رنجورتر از همیشه اسیر پنجه های این گیاه مهاجم شده نگریستم.

گیلان دارای 31 هزار هکتار پهنه تالابی است که افزون بر 24 هزار هکتار آن 80 درصد در قالب سه تالاب انزلی، امیرکلایه و بوجاق تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است؛ تالاب انزلی یکی از طعمه های گیاه مهاجمی است که حیات رودخانه ها و تالابهای استان را نشانه گرفته و نفس آن را به شماره انداخته است.

گیاهی به مراتب خطرناک تر از آزولا که با گسترش سریع و پوشش کامل سطح آب و مشکلات عدیده زیست‌محیطی، زمینه را برای مرگ تدریجی تالابها فراهم می‌کند.

سنبل آبی یکی از 10 گونه گیاهان مهاجم دنیاست؛ این گیاه وقتی وارد اکوسیستم آبی می‌شود ظرف مدت 2 هفته می‌تواند جمعیت خود را به میزان دو برابر افزایش داده و یک بوته با 20 گل می‌تواند سه هزار دانه تولید کند و هر دانه آن بین پنج تا 27 سال می‌تواند زنده بماند؛ گیاه مهاجم سنبل آبی به عنوان گونه زینتی وارد اکوسیستم آبی کشور شده و به دلیل تکثیر و رشد بالای این گیاه، به شدت سطح آب را پوشانده و مانع ورود نور و اکسیژن به داخل آب می‌شود و به دلیل تولید لجن آلی باعث خشک شدن پهنه‌های آبی می‌شود.

آلودگی شش هزار هکتار از منابع آبی گیلان به سنبل آبی

مدیر کل بحران استانداری گیلان در جلسه مدیریت بحرانی که در فرمانداری انزلی تشکیل شده بود از آلوده شدن حدود 6 هزار هکتار از تالابها و کانالهای استان گیلان به گیاه مهاجم سنبل آبی خبر داد و گفت : بیشترین نقاط درگیر با این گیاه تالاب بین المللی انزلی و شهر چاف است.

امیر مرادی تصریح کرد: بخشی از آب بندان ها و کانال های خشکبیجار و برخی نقاط دیگر استان که با این گیاه درگیر بودند با دستور استاندار، مدیریت بحران استانداری، هماهنگی فرمانداران و محیط زیست استان مورد پاکسازی قرار گرفته اند.

وی متذکر شد: در چاف و چمخاله 40 هکتار از رودخانه ها با استفاده از ظرفیت نیروهای مردمی، شهرداری و محیط زیست از این گیاه پاکسازی شد و تنها 20 درصد از کار باقی مانده است.

وی با بیان اینکه سنبل آبی متاسفانه اکوسیستم جانوری و گیاهی را از بین می برد و به شدت آب مصرف می کند، اظهار داشت : در تالاب انزلی این گیاه پهنه وسیعی از تالاب را اشغال کرده و صدمات بسیاری بر گونه های جانوری این منطقه وارد کرده است.

مرادی تاکید کرد: این گیاه در تمام رودخانه ها و تالابهایی که فاضلاب به آنها می ریزد، رشد چشمگیری دارد، تالاب انزلی نیز به جهت ورود فاضلاب های انسانی، پساب کشاورزی و فاضلاب صنایع متاسفانه در محاصره سنبل آبی قرار گرفته است.

وی به دستور فائو (سازمان خواروبار سازمان ملل متحد) در خصوص جمع آوری سنبل آبی به دلیل اثرات مخرب آن اشاره و خاطرنشان کرد : جذب بسیار بالای آب توسط این گیاه آنرا را به تهدیدی جدی برای حوزه کشاورزی تبدیل کرده است. به همین منظور همه دستگاههای ذیربط در استان گیلان امکانات خود را در این بخش بکار گرفته اند و بین دستگاهی بویژه محیط زیست و فرمانداران هماهنگی ایجاد شده است.

در راستای این همکاری های بین دستگاهی اتاق فکر فرمانداری انزلی در مرکز رشد واحدهای فناور عملکرد دستگاه جمع آوری سنبل آبی ساخته شده توسط یکی از صنعتگران اهل این شهر را مورد بررسی قرار داد. این دستگاه پس از شناور جمع‌آوری گیاه مهاجم سنبل آبی دانشگاه گیلان دومین دستگاه با کارکرد مشابه است.

مرادی در بازدید از این دستگاه اظهار داشت : دستگاه مذکور توسط یکی از صنعتگران این شهر طراحی و اجرا شد و عملکرد آن توسط کارشناسان متخصص دبیرخانه اتاق فکر فرمانداری انزلی در مرکز رشد واحدهای فناور به صورت کاربردی مورد بررسی قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه این دستگاه که برای ساخت آن بیش از نیم میلیارد تومان هزینه شده و ایراداتی نیز دارد، تاکید کرد :خوشبختانه با بهره گیری از توان فنی شرکت دانش بنیان گیل آزما که در ساخت این دستگاه همکاری داشته می توان ایرادات آن را برطرف کرد و در صدد عقد قراردادی با شرکت سازنده آن هستیم تا روزانه به جمع آوری این گیاه از سطح آب بپردازد.

وی خاطر نشان کرد : مهمترین چالش پس از جمع آوری سنبل آبی پایش آن است، رودخانه و تالابها باید مجدد مورد بررسی قرار گیرند و هرجا ریشه ای از این گیاه دیده شد جمع آوری شوند. آنچه از جمع آوری این گیاه مهمتر است معدوم کردن و دفن آن در مکانهایی که محیط زیست پیش بینی کرده است تا هیچگونه خطر آلودگی برای محیط ایجاد نکند.

مرادی افزود: دستگاه جمع آوری سنبل آبی ساخت صنعتگر اهل انزلی مزایا و معایبی دارد که امکان رفع آنها در نمونه های بعدی وجود دارد و در صورت تولید انبوه کمک خواهد کرد تالاب ها و رودخانه های گیلان از وجود گیاه های مهاجم پاک شوند.

بهمن پور مقدم سازنده این دستگاه معتقد است : برای جلوگیری از خسارت بیشتر باید جلوی پیشروی این گیاه گرفته شود و نباید آنرا به حال خود رها کرد.

وی این دستگاه را با استفاده از نیروی رانش ساخته که در مقابل با نمونه مشابه کانادایی آن کارکرد بهتری در جاهای کم عمق تالاب دارد.

با توجه به تحریم ها و عدم امکان خرید دستگاهها و تجهیزات به روز دنیا برای مقابله با این گونه مهاجم و همچنین کاهش عمق آب تالاب انزلی که متاسفانه این تالاب را در معرض خطر نابودی قرار داده، تکیه بر توان بومی می تواند در این زمینه راه گشا باشد.

تخصیص 120 میلیارد ریال اعتبار برای مقابله با سنبل آبی

در مبارزه با گونه مهاجم سنبل آبی سازمان محیط زیست کلیدی ترین نقش را در این زمینه برعهده دارد، مدیر کل این سازمان از ماهها نامه نگاری برای اختصاص بودجه پایداری از طریق ستاد بحران جهت مقابله با سنبل آبی گفت و افزود: هرساله باید با این گیاه مبارزه کرد و دوره پنج تا 10 ساله لازم است تا این گیاه به طور کامل ریشه کن شود.

ساسان کفایی تصریح کرد: خوشبختانه پس از رایزنی ها برای نخستین بار در کشور با تخصیص120 میلیارد ریال اعتبار به منظور مقابله با گونه مهاجم سنبل آبی از سوی وزارت کشور موافقت شد.

وی افزود: این اقدام با تلاش‌های مجدانه از سوی ادارات کل حفاظت محیط زیست و مدیریت بحران گیلان و مساعدت و پشتیبانی سازمان حفاظت محیط زیست کشور و استانداری با تخصیص مبلغ یادشده از محل اعتبارات بحران کشور به منظور مقابله با گونه مهاجم سنبل آبی در تالاب‌های استان توسط وزیر کشور اختصاص یافته است.

کفایی خاطر نشان کرد: استان گیلان با داشتن 31 هزار هکتار عرصه‌های آبی از مناطق حساس و مهم کشور به لحاظ وجود اکوسیستم‌های آبی تلقی می‌شود که در چند سال اخیر با رشد بی سابقه و تصاعدی گونه مهاجم سنبل آبی حیات تالاب‌های این استان با خطر جدی روبرو شده است.

وی افزود: از این رو جذب اعتبارات ویژه به منظور مقابله با سنبل آبی از اولویت‌های اساسی سازمان محیط زیست کشور محسوب شده که برای نخستین بار این امر محقق شده و می‌تواند کمک شایانی به حفظ حیات زیستمندان تالاب و احیای تالاب‌های استان نماید.

گیلان دارای 31 هزار هکتار پهنه تالابی است که افزون بر 24 هزار هکتار آن 80 درصد در قالب سه تالاب انزلی، امیرکلایه و بوجاق تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.

در این بین تالاب بین المللی انزلی با مساحتی حدود 20 هزار هکتار که از شمال به انزلی، از جنوب به صومعه‌سرا، از شرق خمام، از جنوب شرقی به رشت و از غرب به کپورچال و آبکنار انزلی محدود است به توجه بیشتری در زمینه مبارزه با گیاه مهاجم سنبل آبی دارد چرا که به معیشت بسیاری از مردم این مناطق گرده خورده است.

منبع: ایرنا