به‌جای پذیرش واقعیت‌های نسل جدید، می‌گویند این‌ها اهل مشروب خوردن و گل کشیدن‌اند

مصطفی مهرآیین، جامعه شناس می گوید: تاریخ به شکل اپیزودیک جلو می رود و هیچ وقت خطی نیست، ما با گسست ها در جامعه مواجه هستیم و می توانیم جامعه را براساس آن برش بزنیم، حتی می توانیم این برش را مبتنی بر اتفاقات سیاسی رقم بزنیم، مثلاً مشروطه، ملی شدن نفت، انقلاب سال ۵۷، دوم خرداد، جنبش ۱۳۸۸ و اخیراً زن، زندگی، آزادی می تواند برش های این جامعه باشد.

به گزارش خبرآنلاین، بخش هایی از گفت و گوی مهرآیین را در ادامه می خوانید:

• می توانیم تاریخ جامعه را براساس اتفاقات تاریخی طبیعی مانند سیل و زلزله برش بزنیم، یا مثلاً براساس اتفاقات اقتصادی نظیر دوره های شکوفایی یا قحطی برش بزنیم؛ برش مبتنی بر تحولات تکنولوژی هم وجود دارد، و یکی از انواع برش ها، برش های نسلی است؛ اما یادمان نرود جامعه درعین اینکه دنیای گسست است، دنیای استمرار هم است.
• متاسفانه این جزو همان اشتباهات ایدئولوژیکی است که نظام سیاسی و البته برخی تحلیل گران انجام دادند، آن ها گمان کردند ما با نسل دهه هفتادی و هشتادی مواجه هستیم که به زندگی اجتماعی پیش از خودش متفاوت است و دنبال جهان دیگری است.
• اپیزودهای تاریخی منقطع نیستند، بلکه با قبل و بعد از خودشان متفاوت هستند، بنابراین جامعه دائماً به قبل از خودش رجوع می کند، با آن به مخالفت می پردازد، گاهی آن را می پذیرد یا نقد می کند، به لحاظ زمانی ما دائماً در گذشته، حال و آینده زندگی می کنیم.
• درخصوص توئیت آقای ضرغامی باید بگویم که یا ایشان نقل ماجرا را به شکل نصفه و نیمه گفتند، یا آن آقای بازجو دروغ گفته است. اتفاقاً کاملاً معلوم است این نسل چه چیزی می خواهد، خودتان اشاره کردید، گفتید یکی از بچه ها گفت اگر آقایان حرف های زشت می زنند چرا خانم ها نتوانند حرف زشت بزنند؟ یعنی به وضوح گفته که ما دوتا جنس برابر هستیم.
• اجازه بدید کمی به عقب برگردم؛ ما با نسلی روبه رو هستیم که از حیث فرهنگی در بستر نسل قبل از خودش تربیت می شود، نسل قبلی ای که دانشی داشته است، انباشته و سرمایه فرهنگی و اجتماعی دارد که به نسل جدید منتقل می کند، ما پدران دهه پنجا و شصتی هستیم که بچه های دهه هفتاد و هشتاد را تربیت می کنیم.
• این بستر قطع نشده و ادامه دارد، اما شکل انتقال آن لزوماً خطی نیست، گفت وگویی، انتقادی، همراه با پذیرفتن و رد کردن است. والدین با فرزندان خودشان به اشکال متفاوت گفت وگو می کنند، مثال ساده ای بزنم؛ ما به عنوان پدر و مادر نسل جدید به آن ها یاد دادیم فهم متفاوتی از بدن خود داشته باشند، به کودک هفت ساله یاد دادیم که فقط پدر و مادر اجازه دارند که بدنش را ببینند، خود بچه اجازه نمی دهد حتی مادربزرگ اش بدنش را ببیند، این مثال را گفتم که ادامه بدهم ما داریم به این نسل آموزش می دهیم و او هم دارد می پذیرد، اما این که این نیاز بوجود آمده که برای بدن چه قواعدی وجود دارد و بچه ها باید یاد بگیرند نیاز دوران جدید است.
• ممکن است بگویید ما با یک بستر تکنولوژی روبه رو هستیم که گسست تاریخی ایجاد کرده و متولدین دهه ۴۰ و ۵۰ آن را تجربه نکرده بودند، اما تجربه مواجهه با تکنولوژی که فقط برای متولدین دهه هفتاد و هشتاد نیست، همزمان با آن ها پدر و مادرهای این نسل هم دارند همین تجربه را از سر می گذرانند، ضمن این که درخصوص تحولات تکنولوژیک گفت وگویی میان این دو نسل شکل می گیرد، براساس همین تجربه است که امروز به والدین آموزش داده می شود فرزندان به کدام شکل از تکنولوژی استفاده کنند. اما عمیق ترین اتفاق جایی دیگر رخ داده است، عمیق ترین اتفاق در هسته فرهنگی است که در جامعه وجود دارد و خودش را به ایدئولوژی ها و مناسک می ریزد.
•  
• در آن سه دوگانه وجود دارد، یک: هدف و وسیله، دو: انسان مطلوب و انسان موجود، سه: امور اجتناب پذیر یا عقلانی و امور اجتناب ناپذیر یا غیر عقلانی. این سه دوگانه به ایدئولوژی ها و مناسک منتقل می شود و ایدئولوژی ها خودشان را در کتب درسی، سینما، تئاتر و موارد مانند این می ریزند.
• اگر بخواهم آن هسته فرهنگی را ترسیم کنم، باید بگویم در عصر انقلاب هدف احیای اسلام به وسیله تحقق نظام جمهوری اسلامی بود. انسان موجود، همان انسان ایرانی انقلاب کرده بود، انسان مطلوب همان انسان انقلابی که توبه کرده بود. امور اجتناب ناپذیر بی نهایت بودند، درحدی که گفته می شد خرمشهر را خدا آزاد کرد.
• در دوران آقای هاشمی [آیت الله هاشمی رفسنجانی] هدف توسعه اقتصادی و وسیله آن ایجاد فرآیند سازندگی بود. انسان موجود رزمنده ی از جبهه برگشته بود، اما انسان مطلوب تکنوکرات بود. در این دوره حدود امور اجتناب ناپذیر کم می شود.
• هدفِ بچه های امروز زندگی کردن است. بوسیله خلق وجود یک جامعه حیات بخش. انسان موجود هم همین بچه ها و پددرومادرها هستند، اما انسان مطلوب شان انسانی است که بتواند رفاه را تجربه کند و آزاد باشد، صلح و عشق را تجربه کند، روابط باز انسانی را تجربه کند، برابری جنسی را تجربه کند. در این دوره حدود امور اجتناب ناپذیر محدودتر شده است. یعنی دامنه امور عقلانی بالا رفته و دامنه امور غیرعقلانی به معنای عام پایین آمده است.
• این سه دوگانه خودش را به مناسک منتقل می کند، مناسک چیست؟، همین جشن هایی که بچه های این دهه با یکدیگر می گیرند، کافی شاپ هایی که می روند، دوستی هایی که می کنند، ایدئولوژی آن ها برابری جنسیتی است.
• ما هم متفاوت شدیم، این ارزش ها به ما هم برگشته، فقط نسل جدید نیست که دارد در این هسته فرهنگی زندگی می کند، من هم دیگر در این هسته فرهنگی هستم و دیگر آن آدم دهه شصت و هفتاد نیستم، ما دائماً توسط گفتمان ها داریم آفریده می شویم. بنابراین نه تنها فرزندان ما، بلکه ماهم در این دوران جدید مجدد بازآفریده می شویم.
• دلیل عدم فهم آن ها گرفتار بودن در ایدئولوژی است. مهم ترین صفت ایدئولوژی هم این است که ارتباط خودش را با واقعیت قطع می کند. فرد به جای این که ایدئولوژی را با توجه به واقعیت ها تغییر بدهد و تغییر را امر قابل ستایشی بداند، می خواهد جهان را در درون ایدئولوژی خودش متوقف کند.
• این جاست که تناقض ایجاد می شود و به جای پذیرش واقعیت به آن توهین می شود، یا می خواهند آن را له کنند. همین حرف هایی که درباره نسل معترض امروز زده می شود که می گویند این ها اهل مشروب خوردن و گل کشیدن هستند، این موارد که نباید مبنای قضاوت باشد و بیشتر شبیه سخیف کردن ماجرا است؛ وگرنه اگر این نسل را می فهمیدید و با آن ها همراهی می کردید، می دانستید این نسل بزرگ ترین سرمایه های کشور هستند که می توانند کشور را وارد جهش بزرگ اقتصادی، سیاسی، فکری و حتی به معنای واقعی تمدنی کنند، ولی متاسفانه به چنین روزی گرفتار شدیم.
• این نسل، نسل ادبیات، فلسفه و اندیشه است. توجه کنید، امروز مترجمانی داریم که متولد دهه هفتاد هستند و کتاب های فلسفی ترجمه می کنند، بخش زیادی از مترجمان متولدین نیمه دوم دهه شصت هستند.
• اگر به قاعده برگردیم، ممکن است این نسل اهل کتاب های فلسفی عمیق به خصوص فلسفه تحلیلی نباشند، اما کتاب می خوانند، قبول دارم که به روانشناسی زرد نقدهای زیادی وجود دارد اما اگر به تیراژ این کتاب ها توجه کنیم متوجه می شویم این کتاب ها در جامعه خریده و خوانده می شود، از همین طریق یک خودفهمی از انسان اتفاق می افتد، البته همان طورکه گفتم این خود فهمی می تواند زرد و ساده باشد، اما به هر حال دارد مطالعه می شود.
• نکته بعدی این که ترویج علم گسترده شده است. یعنی بچه هایی هستند که فیزیک کوآنتوم را به زبان ساده می دانند، انیشتین را به زبان ساده می شناسد، بچه های جدید به متون جغرافیایی جهان آشنا هستند، پرچم های کشورها را می دانند، کتاب های متفاوت درباره حیوانات و گیاهان خوانده اند و هر شب با قصه به خواب می روند.
• درکنار این ها ما با اقبال بزرگ جامعه به ادبیات مواجه هستیم، ممکن است فلسفه جایی نداشته باشد اما ادبیات به طور جدی مطالعه می شود، بسیاری از رمان هایی که من خواندم دانشجویان من به من هدیه دادند، آن ها هستند که من را با ادبیات روز جهان آشنا می کنند. اتفاقاً این نسل اهل چت نیستند، دانش را از طریق اینترنت و ویکی پدیا یاد نگرفته اند، دانشجوها کتاب می خوانند.
• آن ها را هم می گویم، ما با نسلی طرف هستیم که از حیث هیجان، شور و انرژی طوری نیستند که پدر و مادرها نتوانند با آن ها همراهی کنند، گاهی پدر و مادرها برای کنترل انرژی فرزندان دنبال سرگرم کردن و مدیریت آن ها هستند، بنابراین می خواهند بیشترین وقت را با همین گوشی و تبلت بگذرانند تا اصطلاحاً دست از سرمان بردارند، ابنابراین ین مسئله وجود دارد و ممکن است به غلط در جامعه گسترش هم پیدا کرده باشد، ولیکن همین نسل حتی اگر در تبلت باشد باز هم دارد یاد می گیرد، نمی شود ارزش گذاری کرد که دانش موجود در یک تبلت از کتاب پایین تر است.
• ما همیشه با چهار مسئله روبه رو هستیم، اتفاقات اجتماعی، مکانیسم واسط، منطق درونی آن پدیده که تحول پیدا کرده و تاثیر آن پدیده بر جامعه. بنابراین این چهار فرآیند با یکدیگر پیش می روند، لذا همان قدر که نسل جدید ، نسل متفاوتی هستند و متناسب با منطق درونی خودشان ویژگی هایی دارند و تاثیرگذار بر جامعه بودند طوری که پدر و مادران را عوض کردند، به همان میزان جامعه آن نسل را در دامنه خودش کنترل کرده، لذا این یک تعامل دوسویه است میان بستر اجتماعی و پدیده ای که تحول پیدا کرده است.
• این نسل منطق درونی خودش را دارد، بر جامعه هم تاثیرگذار بوده؛ اما جامعه هم منطق درونی خاص خودش را دارد و بر این نسل تاثیرگذار بوده است.
• من این نسل را نسل عشق و اهل دوستی می دانم، آن ها را اهل اخلاق و صداقت می دانم، معتقدم اهل صلح هستند. این نسل نسلی است که فهم عمیقی از انسان دارد، این نسل جهان را برای آشتی می خواهد، درک درست تری از زندگی دارد، به معنای دیگر قبل از این که فلسفه بخواند خودش فیلسوف است.