اگر امروز امام حضور داشتند، متناسب با شرایط روز تغییرات نوین و تجدیدنظرهای خاص مطرح می‌کردند

الیاس حضرتی در یادداشتی با عنوان «طرح نویی که امام درانداختند» نوشت: «ما همچنان در حسرت آن روزهاییم/ در آرزوی رجعت آن روزهاییم...» در تاریخ و ناخودآگاه جمعی هر جامعه‌ای، روزها و ایامی وجود دارند که الهام‌بخش و ماندگار هستند و برای نسل‌های مختلف به یادگار می‌مانند. 12بهمن روز بازگشت امام(ره) از یک تبعید 15ساله یکی از همین روزهای مهم و تاریخی ملت ایران است که پایه‌گذار تحولات بسیاری در ایران، منطقه و جهان شد. از چند جهت این روز برای بسیاری از ایرانیان مهم است که لازم است به آنها پرداخته شود. قبل از هر تحلیلی باید دید، چه دلیلی باعث تبعید 15ساله امام شد؟ ریشه ماجرا به تصویب قانونی به نام کاپیتولاسیون در مهرماه 42 بازمی‌گردد. قانونی که اوج ذلت برای ایران محسوب  و زمینه‌ساز تبدیل ایران به یک کشور مستعمره می‌شد.

اساسا شاه پس از 28مرداد 32 تاج و تخت خود را رهین محبت، تلاش و کودتای امریکاییان می‌دانست. بنابراین تلاش می‌کرد به اشکال گوناگون این لطف را جبران کرده و زمینه استفاده امریکا از مواهب و ظرفیت‌های کشور را فراهم سازد. امام (ره) با ایراد یک سخنرانی تاریخی در 4 آبان ماه 42 به تصویب قانون کاپیتولاسیون اعتراض کرد و خواستار لغو آن شد. امام در این سخنرانی اشاره کردند اگر یک آشپز یا راننده امریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، ایران قادر به پیگیری قضایی موضوع نخواهد بود، اما چنانچه شاه ایران با یک آشپز یا سگ امریکایی تصادف کند، باید در دادگاه‌های امریکایی پاسخگو باشد. محتوای کلی سخنرانی امام(ره) عزت ایران و ایرانی با هر دیدگاه و شأن و مرتبه‌ای بود.

به خاطر همین سخنرانی امام(ره) 15سال تبعید در ترکیه و عراق را تجربه کرد. ضمن اینکه بلافاصله پس از بهبود روابط عراق و ایران، امام(ره) حتی از عراق نیز خارج شد، در ادامه، متولیان کویت هم ایشان را نپذیرفتند و امام ناچار به حضور در پاریس شدند. روزها و ایام سپری شدند تا جایی که ملت ایران به اتفاق هم و در کنار هم از روستاییان و کارگران و کارمندان گرفته تا دانشجویان و اساتید و نویسندگان و هنرمندان و... البته روحانیون ابتدا شاه را از کشوری فراری داده و پس از آن هم زمینه ورود امام به کشور را در چنین روزی فراهم ساختند. 

1) امام(ره) اما چند کار مهم انجام دادند که نخستین آنها، برانداختن نظام سلطنتی موروثی 2500 ساله در ایران بود. سلطنتی که پسر را به جای پدر بر تخت سلطنت می‌نشاند، بدون اینکه مشخص باشد، آیا این وارث شایستگی نشستن بر چنین جایگاهی را دارد یا نه؟ امام (ره) این چرخه معیوب را برانداخته و طرح نویی درانداختند. اهمیت این دستاورد امام زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم، در تاریخ ایران هیچ فرد و جریانی حتی فکر تغییر دادن این ساختار را نیز در سر نمی‌پروراند. حتی مرحوم مصدق هم که نفت ایران را ملی کرده و جنبشی اجتماعی ساماندهی کرد، تلاشی برای تغییر ساختار سلطنت نداشت.

2) کار بزرگ دوم امام(ره) این بود که در زمانه‌ای که نظام‌های مادی و کاپیتالیستی بر دنیای غرب و شرق حاکمیت داشت و دین در شمایل افیون توده‌ها مطرح می‌شد، امام(ره) دین و اسلام را وارد صحنه جامعه ایرانی کرده و دین را بر اساس خواست ملت در مباحث مختلف حاکمیت نقش‌آفرین کردند. در درون این حاکمیت اسلامی امام کار مهم‌تری هم صورت دادند و آن اینکه فتاوای مراجع مختلف دینی را در قالب یک مفهوم متعالی که «قانون» است، معنا و مفهوم بخشیدند.به عبارت روشن‌تر، امام (ره) اعلام کردند ضمن احترام به همه مراجع و فتاوای ایشان، موضوع مهم و بنیادین در کشور، قانون است.

3) کار مهم بعدی امام(ره) این بود که پایه‌های استقلال که یکی از مهم‌ترین آرزوهای تاریخی ملت بود را محقق کردند. مقابله با استبداد و سلطه خارجی، مخرج مشترک همه طیف‌ها و گروه‌های ایرانی بود و امام این آرزو را محقق کردند. کشوری مستقل و غیرمتعهد که نه به شرق وابستگی دارد و نه به غرب از پس تلاش‌های امام(ره) و مردم شکل گرفت.

4) امام(ره) اعتماد به نفس بالایی به ملت ایران داد. زمانی که صدام با کمک کشورهای اروپایی، اتحاد جماهیر شوروی، اعراب حاشیه خلیج فارس و...به ایران حمله کرد، حتی یک ایرانی در کشور وجود نداشت که نسبت به پیروزی و حفاظت از تمامیت ارضی کشور، شکی به دل خود راه دهد. جوانان با یک ایمان و اعتماد به نفس بالا راهی جبهه‌ها می‌شدند و از کشور خود دفاع می‌کردند.

5) امام پایه‌گذار احزاب نیز شدند و به فعالیت‌های حزبی مشروعیت دادند. زمانی که مجموع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز جدا شد، امام بر این انشعاب صحه گذاشتند و اعلام کردند، نتیجه تفکرات مختلف جامعه، در فعالیت‌های حزبی متبلور می‌شود. در این فضا بود که مجمع روحانیون مبارز با تاییدات امام(ره) مجلس سوم را به دست گرفتند. از سوی دیگر، هنر امام در این بود که در یک زمان خاص، محدود نبودند و فتاوای جدیدی متناسب با شرایط نوین ارایه می‌کردند. 

6) امام همچنین میدان مدیریت کشور را در اختیار اشخاص صاحب تجربه و تخصص قرار دادند و خود راهی قم شدند. در واقع امام به ظرفیت‌های کشور اعتماد کرده و جوانان را باور کردند. کشوری که در بند یک دیکتاتوری بود با هدایت امام آزادی را تجربه ‌کرد و تاریخ جدیدی را از نو نوشت. متاسفانه از این فضا به درستی استفاده نشد و بروز برخی اختلاف جدی میان فعالان سیاسی در آن زمان باعث شد، امام(ره) در جماران ساکن شوند و هدایت امور کلان را به دست بگیرند.

حتی اگر همین امروز هم امام حضور داشتند، شک ندارم متناسب با شرایط روز و احوالات جدید نظریات جدید، تغییرات نوین، تجدیدنظرهای خاص و... مطرح می‌کردند. در همه این سال‌ها امام تکیه داشتند که باید زندگی محرومان، مستضعفان و حاشیه‌نشینان تغییرات مثبتی را تجربه کند. متاسفانه انقلاب فرصت یافت تا تنها یک دهه رهبری داهیانه امام(ره) را تجربه کند، هر چند بذری که امام(ره) و مردم سال‌ها قبل کاشته بودند به درخت تناوری بدل شده است. ملت هم همچنان به انقلاب وفادارند و مخالف انحرافات و تغییراتی هستند که هیچ تناسبی با گروه خون انقلاب ندارد و مخالف تصمیماتی که نفعی برای محرومان، استقلال و آزادی کشور ندارد، هستند.  

مردم امروز هم اگر گلایه‌ای دارند، ناشی از آن است که وضعیت حاضر شباهتی با شرایطی که امام آرزوی آن را داشت، ندارد. امید ما بازگشت به نظریات بلند امام(ره)، افکار و اندیشه‌های ایشان و محتوای غنی فکری و عملی است که می‌تواند آزادی، استقلال و جمهوری اسلامی را تثبیت و مردم را از شر مشکلات اقتصادی نجات دهد. بدون تردید باید زمینه حفظ و نشر آثار امام(ره) و ترویج دیدگاه‌های ایشان توسط بیت گرامی ایشان، نوه بزرگوارشان و موسسه حفظ و نشر آثار امام(ره) و تمامی عاشقان و علاقه‌مندان خالص‌شان فراهم شده و به‌روزآوری شود. مانند شاعر بیت ابتدایی این یادداشت ما هم همچنان در حسرت آن روزهاییم... و با یاد و عشق امام زنده‌ایم. امامی که در کنار مردمش بالید، در کنار آنها زیست و مبارزه کرد و نهایتا در آغوش عاشقانش به آسمان‌ها پر کشید...