70 درصد ظرفیت سد دوستی مشهد «خالی» است

اعتمادآنلاین| احداث سد دوستی در مرز ایران و ترکمنستان با همکاری دو کشور از سال 1379 آغاز و در سال 1384 با هزینه بالغ بر 170 میلیون دلار رسماً افتتاح شد. این سد ‌روی رودخانه هریرود احداث شده و از نوع خاکی با هسته رسی به ارتفاع 78 متر و طول تاج 650 متر است. فاصله این سد تا شهرستان سرخس 75 کیلومتر است. طبق گفته کارشناسان این سد دارای گنجایشی در حدود این 1250 میلیون مترمکعب آب است.

سد دوستی را باید مهمترین منبع تامین آب شرب کلان شهر مشهد دانست. در زمانی که بحران تامین آب مشهد جدی شده بود، احداث این سد بسیاری از مشکلات تامین آب شهر مشهد را در آن زمان حل کرد. این سد همچنین تامین‌کننده اصلی آب کشاورزی مربوط به روستاهای واقع در منطقه ایران و نیز منطقه ترکمنستان است.

افغانستان که در سال‌های اخیر شاهد موفقیت این پروژه بود، تصمیم به احداث سد سلما بر روی هریرود بالاتر از سد دوستی گرفت. احداث سد سلما توسط افغانستان بر روی هریرود به میزان زیادی از سرریز آب به سد دوستی جلوگیری کرده است؛ هرچند بسیاری کارشناسان حوزه آب به دلیل تعدد سرشاخه‌های هریرود در افغانستان، سد سلما را تهدید برای آبگیری سد دوستی نمی‌بینند.این در حالی است که ظرفیت کل مخازن سدهای استان خراسان‌رضوی در مجموع یک میلیارد و 550 میلیون متر مکعب است که از این میزان یک میلیارد و 125 میلیون متر مکعب مربوط به سد‌دوستی است که این موضوع اهمیت بیش از پیش این سد را نشان می‌دهد.

در همین حال محمد علایی مدیرعامل آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی تیرماه امسال در مصاحبه‌ای از خالی‌بودن 79 درصد از ظرفیت سدهای خراسان‌رضوی خبر داده بود. علایی عواملی مانند کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی در پی را مهمترین عامل این کاهش دانسته و همچنین از کاهش ذخیره سدهای استان به میزان 15 درصد نسبت به سال گذشته خبر داده است.

تامین 30 درصدی آب شرب مشهد

امیر سالکی رییس اداره منابع آب شهرستان سرخس درباره آخرین وضعیت سد دوستی می‌گوید: سد دوستی با توجه به موقعیت مرزی و ویژه خاص جغرافیایی، توانایی کنترل سیلاب‌های رودخانه هریرود را داراست. این سد از خروج سیلاب‌های فصلی از ایران جلوگیری می‌کند. تا قبل از احداث این سد تمامی این آب‌ها از داخل هریرود از مرز ایران خارج می‌شد و امکان استفاده از آن برای کشاورزی میسر نبود. متوسط آورد بلندمدت سالانه یک میلیارد لیتر آب بود که با توجه به خشکسالی این میزان در هریرود کاهش یافته است.

رئیس اداره منابع آب شهرستان سرخس پیرامون حجم آب سد دوستی اظهار داشت: حجم مفید سد دوستی یک میلیارد و 250 میلیون متر مکعب است. در حال حاضر بین 200 تا 250 میلیون متر مکعب آب در این سد ذخیره شده ‌که همین میزان هم به‌طور تقریبی معادل دو برابر مجموع سایر ذخایر استان است. البته نباید فراموش کرد تنها نیمی از این حجم آب متعلق به ما بوده و الباقی متعلق به کشور همسایه ترکمنستان است.

سالکی با اشاره به حجم کمتر از 30 درصدی ذخیره آب موجود در سد دوستی می‌گوید: تنها نیمی از آب این سد متعلق به ماست لذا باید با توجه به شرایط خشکسالی صرفه جویی و مدیریت مصرف جدی در دستور کار خود قرار دهیم تا بتوانیم میزان موجودی داخل مخزن را مدیریت و از آن بهره‌برداری مفید کنیم. امسال ما حتی نتوانستیم آب کشاورزی سرخس را از سد دوستی تامین کنیم و تنها آب سد به مشهد اختصاص داده شد.

سالکی ادامه می‌دهد: در حال حاضر 30درصد از آب شرب مشهد از طریق سد دوستی تامین می‌شود و با توجه به موقعیت استراتژیک سد دوستی در تامین آب کلان‌شهر مشهد و دشت‌های اطراف باید در حفظ اندوخته سد بکوشیم.

هدر رفت 31 درصدی آب در مشهد

رضا شیران‌خراسانی نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس نیز از هدر رفت 31 درصدی آب مشهد خبر می‌دهد و می‌افزاید: قیمت تمام شده هر مترمکعب آب در مشهد بیش از 40 هزار ریال است که نیازمند افزایش منابع تخصیص یافته در حوزه آب استان هستیم تا این شاخص را به حد استاندارد آن یعنی 12 درصد هدر رفت برسانیم.

نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس ‌می‌افزاید: مصرف سالانه آب در مشهد 170 میلیون متر مکعب است که از این میزان سالانه 48‌متر مکعب هدر می‌رود. این در حالی است که از 220 میلیون متر مکعب آبی که وارد مخازن مشهد می شود تنها 170 میلیون متر مکعب استفاده شده و باقیمانده «آب بدون درآمد» است که بخش عمده آن در شبکه هدر می‌رود.

شیران همچنین خاطرنشان می‌کند: روزانه بیش از چهار هزار لیتر بر ثانیه فاضلاب مشهد وارد کشف رود می‌شود که نیازمند تدبیر در جهت تصفیه و بازچرخانی آن به صنعت و کشاورزی و استفاده از آب مصرفی بخش کشاورزی در حوزه آشامیدنی هستیم تا بتوانیم بدین وسیله از هدر رفت بخش اعظمی از آب جلوگیری کنیم.

وی در خاتمه از فروش آب سد کارده با ظرفیت 24 میلون متر کعبه به شهرداری خبر داد و می‌گوید: مشکل ما در استان مشکل مدیریتی است زیرا با داشته‌هایمان بدترین رفتار را می‌کنیم.هزینه آبی که هدر می‌رود را چه کسی جز مردم باید پرداخت کنند؟ باید به مدیران وسعت عمل بیشتری در این حوزه داد.

مشهدی‌ها آب زیاد مصرف می‌کنند

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی پیرامون وضعیت سد دوستی گفت: تا امروز سد دوستی در حدود 846 میلیون متر مکعب آب تنها به کلان شهر مشهد منتقل کرده است و در حال حاضر روزانه بیش از 2.5 متر مکعب بر ثانیه از این سد آب به مشهد وارد می شود. این در مدت فعالیت خود از کالایی بالایی برخوردار بوده است اما در چند سال اخیر بنابر تحقیقات میدانی بنا بر چند عامل ورودی آب به این سد کم شده است.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در پاسخ به راهکار این کمبود آب خاطرنشان کرد: باید در حوزه مدیریت مصرف آب و ایجاد فرهنگ صرفه جویی قدم برداریم. تحقیقات میدانی نشان می‌دهد مشاغل خراسانی‌ها نسبت به سایر مشاغل کشور پرآب‌تر است. حالا چه از کشاورزی یا صنعت و .... ما باید در این زمینه کار کنیم تا برداشت آب را به حداقل برسانیم. از نگاه مدیریت تقاضا میزان آبی که شهروندان هدر می‌دهند نیز موثر است. واقعیت این است که ما در مشهد آب زیاد مصرف می‌کنیم. سرانه مصرف آب در حال حاضر در مشهد 216 لیتر بر ثانیه است که بسیار بالا است. این سرانه باید به 150 لیتر در ثانیه تقلیل یابد.

لزوم توجه به حق آبه کشور

حسن آقایی؛ مدیر امور آب‌رسانی از سد دوستی از میانگین پمپاژ 200 هزار متر مکعبی آب به صورت روزانه به مشهد خبر داد و افزود: سعی داریم تا ذخیره آب سد دوستی را برای مواقع ضروری نگهداریم و در حال حاضر کمترین برداشت را از این سد داشته باشیم. در حال حاضر آب سد دوستی کاهش قابل توجهی یافته اما خشک نشده است. امیدواریم با شروع بارندگی‌ها در نیمه دوم سال وضعیت سد دوستی به حالت عادی بازگردد. در حال حاضر موجودی سد دوستی در 207 میلیون مترمکعب است.

مدیر امور آب‌رسانی از سد دوستی با اشاره به لزوم استفاده از سیاست‌های دیپلماسی در حوزه آب در مذاکره با افغانستانی‌ها افزود: مهم‌تر از احداث یک سد مرزی مانند دوستی، تنظیم قراردادهای محکم بین دو کشور در مورد حق آبه کشور بود متاسفانه باید در آن زمان بیشتر به حق آبه ایران پرداخته می‌شد. شرایط در حال حاضر پیچیده‌تر شده زیرا سرمایه‌گذاری عظیمی در دو طرف صورت پذیرفته است.

منبع: تسنیم