سقوط آزاد ایران در تجارت گیاهان دارویى/ میلیون‌ها دلار درآمد فقط با استفاده از گیاهان بومى

اعتمادآنلاین| گیاهان دارویی از دیرباز مورد اقبال بخش قابل توجهی از مردم قرار داشته و با توجه به عقبه 7 هزار ساله تاریخیِ استفاده از گیاهان دارویی در ایران و تاثیرگذاری آن در روند درمانی بسیاری از بیماری ها و خواص دارویی آن، خرید و فروش آن همواره مورد توجه قرار داشته است.

کشور ایران نیز با توجه به موقعیت طبیعی و جغرافیایی خاص به خود ، از قابلیت های بسیاری در این عرصه برخوردار است و آنچنان که اخبار و اظهار نظر کارشناسان نشان می دهد، تاکنون حدود دو هزار و 300 گونه گیاهی در کشور شناسایی شده و به تبع این حجم و میزان انبوه از گیاهان دارویی،فرصتی ویژه و مغتنم برای درآمد زایی هر چه بیشتر و البته توسعه فرصت های شغلی به شمار می رود.

چندی پیش فریبرز غیبی، مجری طرح توسعه گیاهان دارویی در گفتگویی با رسانه‌ها تصریح کرد: میانگین درآمد سالانه حاصل از صادرات گیاهان دارویی بطور خام 450 میلیون دلار برآورد می شود (که البته برخی آن را تا 600 میلیون دلار نیز برآوُرد می کنند)

آنچنان که وی عنوان می‌کند، تاکنون هشت هزار گونه گیاهی در کشور شناسایی شده که ممکن است با تحقیقات هر چه بیشتر دامنه وگستره تعداد گیاهان دارویی، از مقدار مذکور(دو هزار و 300 گونه گیاه دارویی) نیز فراتر رود.

یافته های وزارت جهاد کشاورزی نیز نشان می‌دهد قریب به 422 هزار گونه گیاه دارویی، در سراسر دنیا شناسایی و کشف شده اند که حجم تجارت جهانی آن حدود 100 میلیارد دلار برآورد می‌شود.

با توجه به وسعت عرصه منابع طبیعی ایران که در مجموع 134 میلیون هکتار اعم از جنگل، مرتع و بیابان برآورد می شود و بیش از 14 درصد آن جنگل،85 میلیون هکتار مرتع و 32 میلیون هکتار بیابان است، میزان تجارت گیاهان دارویی و سهمی که ایران به خود اختصاص داده بسیار پایین و ناچیز به نظر می‌رسد.

حسین فاتحی یکی از فعالان قدیمی در این عرصه و عطاران پیشکسوت در استان البرز، در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، در این خصوص اظهار کرد:حدود بیست سال پیش، میزان تجارت گیاهان دارویی در جهان،60 میلیارد دلار برآورد می شد و آنچنان که گزارشات مجلات تخصصی نشان می دهد در حال حاضر تجارت مذکور با افزایش بیش از 40 میلیارد دلاری، از مرز 100 میلیارد دلار نیز گذشته است و پژوهش ها و تحقیقات انجام شده نشان می دهد در 30 سال آینده این میزان از مرز 500 میلیارد دلار عبور خواهد کرد.

وی افزود: اگرچه میزان عدد و رقم منعکس شده در خصوص تجارت و صادرات گیاهان دارویی در ایران(450 تا 600 میلیون دلار) نسبتا درشت و قابل توجه به نظر می رسد اما با در نظر گرفتن حجم انبوه تجارت جهانی گیاهان دارویی و ظرفیت های کثیر این مرز و بوم در حوزه اشاره شده، عدد و رقم موجود نه تنها رضایت بخش نیست بلکه بسیار ضعیف و ناچیز نیز به نظر می رسد.

فاتحی بیان کرد: میل به استفاده از گیاهان دارویی در کل دنیا رو به افزایش می باشد و با چنین روندی انتظار می رود با برنامه ریزی صحیح و هوشمندانه در راستای تسخیر بازارهای هدف، از هم اکنون اقدامات لازم عملیاتی شود.

این فعال در حوزه گیاهان دارویی گفت: یکی از ضروریات حصول توفیق در این عرصه(توسعه صادراتِ گیاهان دارویی) به افزایش سطح تولید و کاهش هزینه های تمام شده معطوف می شود و البته به موازات آن باید در جهت تولید محصولات سالم و عاری بودن از سموم و کودهای شیمیایی تدابیر موثر اتخاذ شود در غیر اینصورت از حیث کیفی محصولات داخلی با مشکلاتی مواجه خواهد شد و همین موضوع جذابیت گیاهان دارویی در ایران را کم خواهد کرد.

وی افزود: بنابر گزارشات رسمی کشور، ایران پس از چین، هند، آمریکا، ژاپن، آلمان، برزیل،کره جنوبی، انگلستان، فرنسه و ایتالیا در حوزع تحقیقیاتی و پژوهشی در رتبه یازدهم جهان قرار دارد اما از منظر تولیدی و صادراتی در بین کشورهای صاحب نام جهان جایگاه چندانی نداریم و این نشان می دهد در عرصه بهره برداری اقتصادی از این ظرفیت، موفق عمل نکرده‌ایم که این امر خوشایندی به نظر نمی رسد.

سقوط رتبه ایران از جایگاه نخست به رتبه شصتم دنیا

چندی پیش، انجمن گیاهان دارویی کشور عنوان کرد، ایران از حیث تجارت گیاهان دارویی از رتبه نخست جهان به رتبه شصتم تنزل پیدا کرده و این برای عرصه اقتصادیِ گیاهان دارویی کشور نه یک نقصان بلکه یک فاجعه محسوب می شود.

به واقع این سقوط آزاد در شرایطی رخ داده که 11 اقلیم از مجموع 13 اقلیم موجود در جهان در کشور ایران موجود است و نزدیک به یک هزار و 700 گونه گیاهی صرفا در این مرز و بوم رشد و نمو پیدا می کند و بر اساس مطالعات انجام شده تنوع خیره کننده و منحصر به فرد گیاهان دارویی در ایران، دو برابر کل قاره اروپا است.

عمده صادرات گیاهان دارویی در ایران از مجموع 450 تا600 میلیون دلار اشاره شده نیز به صادرات زعفران،گل محمدی ، شیرین بیان و گشنیز اختصاص دارد و در واقع امر، با وجود تعدد و تکثر گونه های موجودِ گیاهان دارویی در ایران آنچنان که باید در تبدیل کردن این فرصت و استعداد های بالقوه به بهره گیری و سودآوری اقتصادی توفیق نداشته‌ایم.

در ارتباط با سطح زیر کشت گیاهان دارویی نیز، مجری طرح توسعه گیاهان مذکور می‌گوید: 170 هزار هکتار از مساحت کشور زیر کشت گیاهان دارویی قرار دارد که در این اراضی گونه های گیاهی همچون رزماری، نعنا، پونه، گل محمدی، زعفران، اسطوخودوس، مریم گلی و غیره کشت می‌شوند و بنابر هدف گذاری انجام شده،مقرر است سطح کشت گیاهان دارویی به 500 هزار هکتار افزایش پیدا کند.

برابری صادرات گیاهان دارویی آلمان با درآمد های نفتی ایران

نگاه دانش بنیان به صنعت گیاهان دارویی از دیگر ضروریاتی است که تحقق هر چه بیشتر آن زمینه لازم را برای توسعه این صنعت ( که به طلای سبز مشهور است ) را فراهم خواهد ساخت.

به واقع کشوری همچون آلمان با رویکرد دانش بنیان و فرآوری با ارزش افزوده به توفیقات بسیاری در این عرصه نائل شده است و آنچنان که گزارشات موجود نشان می دهد گردش مالی صنعت مذکور در کشور آلمان به‌صورت سالیانه حدود 35 میلیارد یورو (برابر با درآمد نفتی ایران) می باشد و این توفیق در سایه رویکرد دانش بنیان آلمانی ها به عرصه مذکور حاصل شده است.

چندی پیش، علی ابراهیمی،مشاور و نماینده ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در یک نشست خبری گفت: شرکت های دانش بنیان در ایران نیز به نسبت گذشته رغبت بیشتری به استفاده از ظرفیت های خیره کننده در این بخش نشان می دهند و آنچنان که وی در اواخر سال 1395، عنوان کرده تا آن مقطع نزدیک به 95 شرکت دانش بنیان در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی طب سنتی مشغول به فعالیت بوده اند که این روند نوید بخش به نظر می رسد.

خام فروشی، عارضه‌ای که در بخش زراعت و کشت گیاهان دارویی نیز ظهور و بروز پیدا کرده است

اینچنین به نظر می‌رسد که در صورت پیش بینی و تأمین تمهیدات و الزامات مقتضی می توان از ظرفیت گیاهان دارویی در راستای تسریع توسعه اقتصادی کشور به نحو شایسته ای بهره برداری کرد، اما حصول این امر مستلزم استفاده هر چه بیشتر از فناوری های روز، شکل دادن به زنجیره تولید و پرهیز از خام فروشی است.

متأسفانه در این عرصه نیز عارضه خام فروشی به هدر رفت فرصت‌هایی منتهی می شود که می باید با فرآوری از استمرار این وضعیت جلوگیری کرد.

راه اندازی و توسعه صنایع تکمیلی، تلاش برای یافتن بازارهای هدف مناسب و برقراری ارتباط مناسب با آنها و حضور پر رنگ در نمایشگاه های بین المللیِ جهان از دیگر ضروریاتی است که با تحقق آن شاهد تسریع و شتاب هر چه بیشتری در شکوفایی اقتصادی کشور و فاصله هر چه بیشتر با اقتصاد متکی و مبتنی بر نفت خواهیم بود و در سایه این موفقیت ها قادر خواهیم بود از توفیق اشتغالزایی این عرصه سود آور در اقصی نقاط کشور و بخصوص مناطق و حوزه های روستایی برخوردار شویم.

منبع: باشگاه خبرنگاران جوان