وحید محمودی، استاد دانشگاه:
مهاجرت‌های اجباری نیروی کار هیچ منفعتی برای اقتصاد ملی ندارد/ مهاجرت نیروی کار؛ چرا ایرانی‌ها به کردستان عراق و قطر می‌روند؟
وحید محمودی، دانشگاه تهران و کارشناس مسائل اقتصادی، با بیان اینکه مهاجرت‌های کاری در ایران به صورت عمد از روی اضطرار و اجبار است، «گفت: «این نوع از مهاجرت هیچ نوع نفع و منفعتی برای اقتصاد ملی ندارد، بلکه می‌تواند لطمات جبران ناپذیری هم به دنبال داشته باشد.»
اعتمادآنلاین| طی یک سال اخیر تب مهاجرت کاری در ایران همزمان با افزایش نرخ ارز‌های خارجی و به تبع آن کاهش ارز ریال بسیار داغ شده، اکثر کسانی که قصد رفتن دارند، اروپا، استرالیا و کانادا را به عنوان مقاصد ایده آل خود نام می‌برند، این در حالی است که به تازگی مهاجرینی قد علم کرده‌اند که برای یافتن کار به کشور‌های همسایه از جمله کردستان عراق و قطر سفر می‌کنند.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی به حرکت کارگران ایرانی به سمت کردستان عراق پرداخته است. این افراد احتمالا در کارگاه‌های "ساخت‌و ساز" منطقه کردنشین عراق مشغول خواهند شد تا شرایط اقتصادی خود را بهبود بخشند.
به گفته برخی از این کارگران، دستمزد روزانه هر کارگر در اربیل بین 25 تا 30 هزار دینار عراقی «معادل حدود 25 دلار» و حدود 3 برابر دستمزد آن‌ها در ایران است. اکثر کارگران ایرانی با ویزای یک ماهه توریستی از مرز‌های ایران خارج شده و وارد کردستان عراق می‌شوند.
کارگران ایرانی پس از 28 روز برای استراحت به خانه بازمی‌گردند، پس از یک هفته استراحت این چرخه همچنان تکرار می‌شود.
از سویی عادل بکوان محقق عراقی فرانسوی موسسه مطالعات پیشرفته علوم اجتماعی پاریس با اشار به اینکه کارگران نیاز‌های خود را برطرف می‌کنند و خودشان به عنوان منبعی از ثروت دیده می‌شوند، گفت: «کارگران ایرانی نه تنها کار خود را از منظر اجتماعی و فرهنگی در جامعه عراقی-کردی انجام می‌دهند، بلکه خرج کرده و هزینه می‌کنند.»
در نهایت مقامات منطقه‌ای کردستان در شمال عراق آمار کاگران ایرانی را ندارند. مقامات عراق نیز اعلام کرده‌اند که هنوز از حرکت کارگران ایران به عراق نگران نیستند.
تجربه مهاجرت‌های کاری گسترده در جهان
وحید محمودی استاد تمام دانشگاه تهران و کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه تجربه مهاجرت‌های کاری گسترده در دنیا به نسبت موفق آمیز بوده، اظهار داشت: «بعد از جنگ جهانی دوم آلمان‌ها از مسئولان ایرانی خواستند، برای بازسازی کشورمان، نیروی کار ماهر و نیمه ماهر را به سرزمین ژرمن‌ها اعزام کنند، اما این درخواست از سوی دولت ایران با بی اعتنایی روبرو شد.»
وی افزود: «اما در سوی مقابل نیز همین درخواست از ترک‌ها شد و آتاتورک با استقبال از این پیشنهاد، بسیاری از مردم کشور خود را برای کار به آلمان اعزام کرد، در حال حاضر نیز جمعیتی بالغ بر 4، 5 میلیون نفر از ترک‌ها در آلمان زندگی می‌کنند و همین عده سالیانه بین 7 تا 8 میلیارد دلار به اقتصاد ترکیه منابع مالی تزریق می‌کنند. این در حالی است که می‌توان گفت کل صنایع غذایی آلمان نیز در اختیار ترک‌هاست.»
محمودی با اشاره به اینکه هزینه- فرصت هر کارگر حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای برای مهاجرت بسیار مهم است، گفت: «در مورد ترک‌ها این مسئله بسیار مثبت است، چراکه اکثر آن‌ها به دلیل این که هنوز با مردمی که در ترکیه زندگی می‌کنند، ارتباط دارند، بخشی از درآمد‌های خود را به سمت سرزمین مادری خود گسیل می‌کنند و این امر برای اقتصاد ترکیه بسیار مهم است.»
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ترک‌ها در آلمان هویت ملی خود را حفظ کردند و یک جامعه قدرتمند برای خود در این کشور ساختند، اضافه کرد: «این توان ظرفیت‌هایی را ایجاد می‌کند که بعد از آن نیز مردم بیشتری از ترکیه برای کار به آلمان بروند و این اقدام یک نوع رابطه و بده و بستان اقتصادی برای ترکیه با کشور پیشرفته‌ای نظیر آلمان ایجاد می‌کند که برای آن‌ها منافع زیادی را در پی دارد.»
وی با تاکید بر اینکه این نوع مهاجرت بسیار آثار مثبتی در پی دارد، اما مهاجرت ایرانی‌ها تفاوت زیادی دارد، گفت: «طی دهه‌های اخیر افراد زیادی از ایران به دلایل مختلف مهاجرت کردند که بسیاری از آن‌ها نیز به کشور بازنگشتند، که این امر تبعات بسیار مخربی برای اقتصاد کشور در پی داشته است.»
محمودی با اشاره به اینکه مطالعات مربوط به تحرک نیروی کار در اقتصاد هر کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است، اظهار داشت: «اما در اقتصاد بسته ایران به دلیل مسائل و مشکلاتی که وجود دارد، صحبت از تحرک نیروی کار بی معنی است.»
مهاجرت کاری در ایران از روی اضطرار است
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه مهاجرت‌های کاری در ایران به صورت عمد از روی اضطرار و اجبار است، «گفت: «این نوع از مهاجرت هیچ نوع نفع و منفعتی برای اقتصاد ملی ندارد، بلکه می‌تواند لطمات جبران ناپذیری هم به دنبال داشته باشد.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که مهاجرت‌های اخیر کارگران ایران به کردستان عراق و قطر چه تبعاتی دارد، بیان کرد: «به دلیل مشکلات اقتصادی و کاهش ارزش ریال در برابر ارز‌های خارجی، برخی از افراد جامعه برای کار به کشور‌های همسایه و نزدیک مهاجرت کرده‌اند که این امر می‌تواند برای اقتصاد ایران مثبت باشد، چراکه باعث می‌شود نرخ بیکاری پائین آید و یا اگر افراد شاغل نیز مهاجرت می‌کنند، فرصت‌های شغلی خالی شود.»
محمودی ادامه داد: «این افراد به دلیل اینکه خود تنها می‌روند و خانواده آن‌ها در ایران می‌ماند، عمده درآمد خود را به کشور می‌فرستند و این امر برای تقویت ارزش ریال و همچنین افزایش فرصت‌های شغلی در داخل و خارج کشور از اهمیت بسزایی برخوردار خواهد بود.»
وی در ادامه با اشاره به اینکه در حال حاضر 60 درصد ظرفیت‌های آموزش عالی در کشور را دختران در اختیار دارند، اما نرخ مشارکت اقتصادی آن‌ها 18 درصد است، تصریح کرد: «در مقابل پسران 40 درصد صندلی دانشگاه‌ها را دارند، اما در مقابل نرخ مشارکت اقتصادی آن‌ها 64 دصد، به بیان دیگر عملا ما از ظرفیت نیروی کار ماهر و تحصیلکرده دختران در داخل کشور استفاده نمی‌کنیم.»
این استاد دانشگاه خاطر نشان ساخت: «در حال حار نیز نرخ بیکاری در بین دختران از پسران بیشتر بوده، این در حالیست که دختر‌ها صندلی‌های بیشتری را در دانشگاه‌ها در اختیار دارند و این بدان معنا است که ما هزینه‌ای که صرف تربیت افراد متخصص و ماهر در دانشگاه می‌کنیم در حال تلف شدن است و عملا خروجی آن در بازار کار هیچ است.»
نیروی کار ایرانی بسیار ارزان است
حسین راغفر استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی نیز با اشاره به اینکه مهاجرت‌های اجباری برای کار به دلیل افزایش بی سابقه نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی است، اظهار داشت: «این مسئله از جمله پیامد‌های مخربی است که نوسانات شدید نرخ ارز به دنبال خود دارد و باید منتظر گسترش این روند باشیم.»
وی با تاکید بر اینکه مهاجرت کارگر ساده ایرانی به کشور‌هایی که در گذشته کارگران افغانی و هندی در آنجا کار می‌کردند، نشان دهنده این است که نیروی کار ایرانی بسیار ارزان شده، گفت: «در مورد نیروی کار متخصص نیز وضع همین است، در حال حاضر یک مهندس در ایران بین 300 تا 400 دلار ماهانه حقوق می‌گیرد، اما در ترکیه یک مهندس ساده در ماه بیش از 2 هزار دلار درآمد دارد.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «با این وضع مشاهده می‌کنید که مهاجرت نیروی کار چه ماهر و چه غیر ماهر تشدید خواهد شد و این بخاطر شرایطی است که دولت و مجلس در به وجود آمدن آن دخیل هستند.»
راغفر تصریح کرد: «بیش از صد‌ها میلیارد تومان سود برای عده‌ای، ناشی از رانت ارزی و فاصله قیمت دلار دولتی با نرخ در بازار آزاد ایجاد شد و آن‌ها حتی یک ریال مالیات نپرداختند تا این مالیات صرف بهبود وضعیت معیشتی و زندگی افراد کم درآمد و فقیر جامعه شود.»
این کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه مهاجرت‌های اجباری، یک شکل اعتراض نسبت به اجرای سیاست‌های عمومی در کشور است، گفت: «این نیروی کار، به قطری می‌رود که سابقه استثمار نیروی کار هندی، بنگلادشی و... را دارد که بشدت از آن‌ها کار می‌کشیدند و در مقابل مزد نا چیزی به آن‌ها می‌دادند.»
وی ادامه داد: «از سویی هزینه در این کشور‌ها در مقایسه با ایران بالا است و این افراد نیز برای گذران زندگی خود باید هرچه در می‌آورند که بسیار کم است را در کشور میزبان خرج کنند که مسئله این برای آن‌ها بسیار مشکل ساز خواهد شد.»
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در حال حاضر نیروی کار ساده ایرانی از افغان‌ها بسیار ارزان‌تر است، گفت: «به همین خاطر است که کارگران افغانی بعد از مدت‌ها کار و زندگی در ایران، کشورمان را به دلیل کاهش بی سابقه ارزش پول ملی ترک کردند.»
منبع: فرارو
دیدگاه تان را بنویسید