ظرفیت میادین البرز و الوند 50 میلیارد بشکه نفت است

اعتمادآنلاین| حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در دو روز گذشته برای شرکت در اجلاس کشورهای عضو جنبش عدم تعهد به کشور آذربایجان سفر کرد. هرچند این سفر برای شرکت در اجلاسی بین‌المللی بود ولی روحانی در این سفر دیدارهایی با سران کشورهای مختلف از جمله آذربایجان داشت.

آذربایجان به‌عنوان یکی از کشورهای همسایه ایران دروازه ورود به قفقاز بوده و همچنین یکی از کشورهای محوری در حوزه کریدور شمال-جنوب است.

ضرورت روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان موضوع گفتگوی جواد مهاجری رایزن اقتصادی سفارت کشورمان در آذربایجان شد تا اهمیت سفر حسن روحانی به باکو و نتایج دیدارهای مقامات دو کشور در روزهای گذشته با محوریت اقتصاد را بررسی کند. در ادامه متن کامل گفت و گوی مهاجری را می‌خوانید:

*ایران و آذربایجان به‌عنوان دو کشور همسایه با قرابت فرهنگی و تاریخی بالایی هستند؛ چه ظرفیت‌های همکاری در حوزه اقتصادی میان دو کشور وجود دارد؟

روابط با همسایگان تابعی از اولویت منافع ملی، امنیت داخلی و خارجی است و توانمندی‌های اقتصادی، نگرش‌های فرهنگی و دینی، رویکردهای منطقه‌ای، تعدد و تنوع رویکردها از مولفه‌های تاثیرگذار بر همکاری‌ها است.

رویکرد سیاست خارجی ما با همسایگانی چون آذربایجان مبتنی بر همزیستی مسالمت‌آمیز و اقتصادمحور است، چرا که رویکرد ایدئولوژیک و امنیتی ما در گذشته موجبات بدبینی و دوری آنان از ما شده و فرصت‌های بهره‌برداری را در اختیار رقبایی چون ترکیه و روسیه قرار داده است.

قرار گرفتن دو کشور در مسیر کریدور شمال - جنوب و همچنین در حاشیه دریای خزر، برخورداری هر دو کشور از ظرفیت‌های گردشگری مناسب، نیازهای هر یک از دو کشور به بازار یکدیگر و به‌ویژه نیاز بازار آذربایجان به تولیدات و محصولات کشاورزی، صنعتی و معدنی کشور ما، وجود حوزه‌های مشترک انرژی اعم از بهره‌برداری از آب‌های مشترک، تولید و سوآپ برق و گاز و استخراج نفت، نیاز آذربایجان به دانش و خدمات فنی و مهندسی و محصولات دانش بنیان و مواری از این قبیل ظرفیت‌های قابل توجهی را برای همکاری دو کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی ایجاد کرده است که چنانچه موانع ناشی از نظام جهانی و داخلی مرتفع شود، جمهوری آذربایجان می‌تواند سهم به سزایی در اقتصاد کشور ایران داشته باشد.

البته باید انتظارات خود از بازار خود جمهوری آذربایجان با وسعت یک بیستم کشور ما و با جمعیت یک هشتم ایران را که سهم ناچیزی در کل اقتصاد جهان دارد، تعدیل کنیم و در نظر داشته باشیم که به میزان ظرفیت‌های موجود همکاری در حوزه‌های اقتصادی و سایر حوزه‌ها با کشورهای همسایه به‌ویژه با جمهوری آذربایجان به‌واسطه برخورداری از قرابت‌های فرهنگی مشترک، به همان نسبت نیز عوامل واگرایی میان آن دو وجود دارد که این امر نیز کار دستگاه دیپلماسی و و سفارت جمهوری اسلامی ایران در آن کشور را سخت می‌کند.

اما نباید فراموش کرد که بزرگترین ظرفیت موجود برای همکاری اقتصادی در جمهوری آذربایجان، استفاده از آن کشور برای ورود به بازار ده‌ها میلیونی کشورهای CIS است و ما برنامه‌های مشترکی که در دستور کار داریم از آن غافل نیستیم.

*حجم تجارت میان دو کشور به چه میزان بوده و چه ظرفیت‌های اقتصادی برای سرمایه‌گذاری دو طرف برای بالا بردن حجم تجارت وجود دارد؟

حجم تجارت جمهوری آذربایجان با ایران به جز در سال‌های اولیه بعد از استقلال این جمهوری که برای چند سال بیش از یک میلیارد دلار بوده است و به‌واقع ایران به واسطه بسته بودن سایر مرزهای این کشور، اصلی‌ترین تامین کننده نیازهای این کشور در آن سال‌ها به شمار می‌آمد، چندان قابل توجه نبوده است.

لیکن در سال‌های اخیر و پس از احیای روابط بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1392، مبادلات تجاری دو کشور روز به روز افزایش یافته است و در همین 9 ماه ابتدائی سال میلادی 2019 با افزایش بیش از 50 درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته به حدود 400 میلیون دلار با تراز مثبت حدود 375 میلیون دلار قرار گرفته است که این رقم نسبت به سال 2016 افزایش چشمگیری داشته است. البته حوزه‌های نفت، گاز، برق، گردشگری و تجارت چمدانی در این رقم، محاسبه نشده است.

در بالا به ظرفیت های موجود اشاره کردیم و اینجا اضافه و تاکید می‌کنم که در حوزه‌های مختلف از جمله صنعتی، کشاورزی، خدمات فنی و مهندسی، محصولات دانش‌بینان، صنایع تبدیلی، مصالح ساختمانی، گردشگری و غیره فضاهای مناسب و مختلفی برای همکاری و بالا بردن تجارت بین دو کشور وجود دارد و نمونه عینی و اخیر آن حضور فارغ التحصیلان جوان ایرانی در قالب شرکت‌های دانش‌بینان در روزهای پایانی مهر ماه در باکو بود که به امضای 6 قرارداد با ارزش بیش از چهار و نیم میلیون دلار برای محصولاتشان منجر شد.

*ایجاد کریدور شمال و جنوب سال‌ها است که یکی از خواست‌های مشترک تهران، باکو و مسکو است. با توجه به علاقه‌مندی آذری‌ها برای سرمایه‌گذاری در این خط آهن، چه چیزی مانع توسعه آن شده و چه دورنمایی از آن متصور هستید؟

همسایگی ایران با 15 کشور، قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و همچنین به‌عنوان تنها کشور میان خیلج فارس و دریای خزر و یکی از اصلی‌ترین کشورهای پیوند دهنده زمینی خیلج فارس به دریای سیاه، موقعیت ممتازی را برای ایجاد ظرفیت در امر بسیار استراتژیک حمل و نقل بین‌المللی برای کشور ما ایجاد کرده است.

همگان بر اهمیت ظرفیت و مزیت تکمیل و بهره‌برداری از این کریدور، ایمان داریم و در شرایط کنونی این امر می‌تواند ضامن امنیت، صلح و همگرایی منطقه‌ای شود. باید بگویم که اراده سطوح عالی نیز برای به سرانجام رساندن این پروژه وجود دارد؛ اما بروکراسی سازمانی، تعدد نهادهای دست‌اندرکار و عدم تمرکز تصمیم‌گیری در کشور، تعلل و کندی اجرای امر را موجب شده و لذا می‌بینیم که این پروژه به کندی پیش می‌رود.

در موضوع خط آهن رشت - آستارا به رغم علاقه و آمادگی طرف آذری، ما در این سمت نتوانسته ایم حتی نسبت به تعیین مسیر و تملک اراضی در زمان مناسب خود اقدامات ملموسی را انجام دهیم و تعلل و تاخیر موجب شد تا تحریم‌های آمریکا بازگشته و طرف آذری ما نیز تحت فشار واشنگتن و تنگناهای ایجاد شده در کانال‌های انتقال وجه، در اجرای تعهد خود دچار مشکل شود.

*آیا تهران و باکو برای تنظیم قرارداد حذف تعرفه واردات کالا (حذف تعرفه ترجیحات متقابل) از یکدیگر مذاکراتی انجام داده‌اند و مذاکرات به چه نتیجه ای رسیده است؟

کشورهای حوزه CIS از معافیت‌های گمرکی بین خود برخوردار هستند و جمهوری اسلامی ایران نیز بسیار تلاش کرده است که با کشورهایی که مراودات بازرگانی بالایی دارد، موافقتنامه‌های حذف تعرفه واردات کالا (PTA) را مذاکره و به سرانجام برساند؛ ولی در به نتیجه رسیدن این امر، ملاحظات خاصی وجود دارد و حداقل در مورد آذربایجان تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.

یکی از مهم‌ترین دلایل عدم این توفیق این موضوع است که آذربایجان با هیچ کشوری به جز کشورهای حوزه CIS، چنین موافقتنامه‌ای ندارد و اخیرا تنها با ترکیه برای آغاز انجام مباحث کارشناسی برای این منظور توافقاتی صورت گرفته است. ما نیز امیدواریم که بتوانیم در آینده به نتایج خوبی در این زمینه برسیم.

فارغ از نیاز دولت آذربایجان به درآمدهای گمرکی و توانمندسازی خود در تنظیم بازار و حمایت از تولیدکنندگان داخلی، یکی از موانع، عدم تعادل در میزان و تنوع کالاهای صادراتی و وارداتی است که باید از حداقل توازنی برخوردار باشد. وقتی کفه ترازو به نفع کشور ما به قدری سنگینی می‌کند که تراز تجاری بالای 80 درصد مثبت باشد، لذا نتیجه گرفتن در این امر و همچنین مبادله با ارزهای ملی سخت خواهد بود.

اما با ایجاد شهرک صنعتی مشترک با جمهوری آذربایجان به منظور تولید و فرآوری مشترک محصولات با اولویت کشاورزی و صنعتی برای بازار آذربایجان و کشورهای ثالث مخصوصاً کشورهای مشترک‌المنافع که اتفاقا پیشنهاد ما نیز بوده و مورد پذیرش و استقبال طرف آذری نیز قرار گرفته است و عملیات مکان یابی آن در هفته گذشته با حضور معاون امور صنعتی وزیر اقتصاد این کشور که خود بنده، استاندار محترم اردبیل و معاون وزیر صنعت و معدن و تجارت انجام شد. بر آن هستیم که با بازکردن فضای جدید برای ایجاد کسب و کار، فصل جدیدی را در روابط فی‌مابین نیز بگشائیم.

*تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران چه تاثیراتی بر حجم همکاری تهران و باکو داشته است؟ آیا باکو با واشنگتن همراهی کرده است؟

بلاشک این امر به سان سایر کشورها و به مراتب بیشتر از کشورهای قدرتمندتر اروپایی و همچنین چین، هند، ترکیه، بر همکاری‌ها با جمهوری آذربایجان تاثیر گذاشته است و دولت این کشور هم واهمه و نگرانی خود را از فشار آمریکائی‌ها نسبت به همکاری‌های خود با ایران را پنهان نمی‌کند.

ما هم باید بپذیریم که این کشور آسیب‌پذیر است و توقعاتمان را بر همان اساس با آنها تنظیم کنیم. آذربایجان کشوری با اهمیت در حوزه بلافصل امنیتی ما بوده و حفظ دوستی با آن کشور نیز به همان میزان برای ما اهمیت دارد.

*همکاری در دریای کاسپین و به‌خصوص توافق بر سر استخراج نفت و گاز در این دریا بسیار پربحث بوده است. آیا تهران و باکو بر سر استخراج از میادین مشترک به توافقاتی رسیده‌اند و آیا می‌توان در آینده شاهد استخراج انرژی و فروش آن از حوزه بزرگ‌ترین دریاچه جهان باشیم؟

در حوزه انرژی دو کشور در زمینه گاز، تجربه موفقی در خصوص سوآپ گاز ترکمنستان به نخجوان داشته‌اند و این روند با اراده سیاسی دو طرف در حال مذاکره و احیا است.

مذاکرات و توافق‌هایی در خصوص تولید برق و ساخت نیروگاه گازی در منطق مرزی با تامین گاز مورد نیاز از کشورمان و صادرات برق آن به سایر کشورها و یا استفاده در داخل ایران در حال انجام است که می‌تواند الگوی مناسبی از همکاری‌های دوجانبه در حوزه انرژی باشد.

در حوزه نفتی جمهوری اسلامی ایران مالک 10 درصد از سهام پروژه عظیم شاه‌دنیز است. هم‌اکنون بخشی از درآمدهای ما از محل این پروژه صرف سرمایه‌گذاری هم‌زمان می‌شود؛ ولی فروش نفت استحصال شده (سهم ایران در پروژه) به دلیل تحریم‌ها با دشواری‌هایی به ویژه در زمینه ترانزیت روبروست، چرا که شرکت‌ها از حمل نفت ایران به دلیل اعمال تحریم‌ها خودداری می‌کنند.

درآمدهای ما از محل این پروژه در یک حساب بانکی در انگلیس ذخیره می‌شود. لیکن حساب مذکور مسدود بوده و شرکت ملی نفت ایران تا زمان رفع تحریم‌ها امکان برداشت از این حساب را نخواهد داشت. در واقع آمریکایی‌ها تنها با این شرط، حاضر شده‌اند پروژه شاه‌دنیز را از تحریم‌ها معاف کنند.

مذاکرات دو کشور برای آغاز طرح توسعه میادین البرز و الوند نیز همچنان در جریان است. هرچند به دلیل اعمال تحریم‌ها با چالش‌های جدی روبرو هستیم. برآوردها حاکی از حداقل 15 میلیارد و حداکثر 50 میلیارد بشکه ظرفیت نفت درجا در این دو میدان است که ظرفیتی بالا به حساب می‌آید. با توجه به نظر مساعد شخص الهام علی‌اف، مراحل اولیه با وجود چالش‌های سیاسی از سوی دستگاه دیپلماسی به خوبی پیش رفته بود و چندین دور مذاکره نیز انجام شده بود.

در زمینه تبادل برق نیز، در تابستان سال گذشته همکاری خوبی داشتیم و در شرایط اوج مصرف و کمبود داخل، آذربایجان برق را به قیمت مناسبی به ما عرضه می‌کرد. مذاکرات برای سنکرون‌سازی شبکه برق سه کشور ایران، آذربایجان و روسیه، نیز ادامه دارد.

همه این همکاری‌ها تحث تاثیر شرایطی تحریمی قرار دارد و آثار منفی هرگونه تعلل در آن بیشتر متوجه کشور ما خواهد بود.

*با توجه به تحریم های آمریکا، دورنمای تجارت میان دو کشور را در آینده چگونه می‌بینید؟

قفقاز به دلیل موقعیت و ویژگی‌های خاص خود همواره منطقه ای مهم و استراتژیک تلقی می‌شود. پس از فروپاشی شوروی سابق و ظهور سه کشور مستقل در قفقاز، بر اهمیت این منطقه افزوده شده است. این منطقه به دلیل عقبه فرهنگی و تمدنی و عمق استراتژیک ایران بسیار حائز اهمیت است.

مناسبات ایران با جمهوری آذربایجان در طول دوره شکل‌گیری و اعلام موجودیت این کشور همواره مورد توجه ایران بوده است. تمامی دولت‌های بر سر کار آمده در تهران در این سال‌ها به ارتقای سطح مناسبات با این کشور همسایه و هم‌مذهب اهتمام ویژه داشته اند.

در حال حاضر روابط ایران و جمهوری آذربایجان به‌عنوان یکی از کشورهای بزرگ و پرجمعیت منطقه قفقاز جنوبی در سطح بهتری نسبت به هشت سال اخیر قرار دارد. به ‌طوری که در سه ‌سال اخیر هفت دیدار دو جانبه میان روسای جمهوری و وزرای دو کشور برای گسترش سطح روابط انجام گرفته است، که از ثمرات آن می‌توان به قراردادهای مشارکت برای تأسیس کارخانه خودروسازی، تولید دارو و قراردادهای حوزه‌های نفت، گاز، برق و راه‌آهن اشاره کرد.

با این حال همچنان ظرفیت‌های پنهان فراوانی در روابط دو کشور وجود دارد که می‌تواند مورد توجه قرارگرفته و منجر به تأمین منافع ملی ایران شد.

*سفارت ایران در باکو چه اقدامات و برنامه های برای گسترش روابط تجاری اقتصادی با باکو و یا حتی شرکت‌های خصوصی و تجاری آذربایجان دارد؟

سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو در انجام ماموریت بازتعریف شده دستگاه دیپلماسی کشور و به منظور مقابله با تروریسم اقتصادی ایالات متحده آمریکا و شرایط سخت پیش آمده، تلاش می‌کند با حفظ و تقویت مناسبات سیاسی و اعتماد سازی با جمهوری آذربایجان، کمک به پیش‌برد پروژه‌های مشترک، هدفمند و سودآور و اجرای مشترک آنها با این کشور، بسترهای حضور و فعالیت بخش خصوصی کشورمان را در این آذربایجان تسهیل کند.

اجرای موفق پروژه مشترک خودروسازی و تولید بیش از دو هزار و 600 خودرو و فروش آن در منطقه صنعتی نفت چالای آذربایجان، آغاز عملیات پروژهای مختلفی چون اتوبوس‌سازی، قطعه سازی، تریلی سازی، تراکتور سازی، داروسازی و چند پورژه دیگر از دیگر همکاری‌های صنعتی مشترک میان دو کشور است که به خوبی به پیش می‌رود.

حضور بیش از 50 شرکت نوآور و دانش‌بنیان متشکل از جوانان تحصیلکرده و کارآفرین ایرانی در هفته گذشته، مشارکت شرکت‌های مختلف فعال در زمینه ساخت و ساز در نمایشگاه بین‌المللی باکو برای ورود به صنعت و بازار تشنه ساختمان، حضور نمایندگان بیش از 50 شرکت و بازرگان و اعضای اتاق مشترک بازرگانی ایران و آذربایجان در این روزها در آذربایجان، حکایت از انجام اقدامات اثربخش سفارت و دستگاه دیپلماسی کشور برای گسترش روابط تجاری با این همسایه شمالی دارد که نتیجه آن را در افزایش حجم روابط تجاری بین دو کشور شاهد هستیم.

*آیا برای ورود محصولات ایرانی به بازارهای آذربایجان برنامه‌ای وجود داشته است. تاکنون در این زمینه چه اقدامی صورت گرفته است؟

ایجاد شهرک صنعتی مشترک با هدف تولید محصولات برای بازار کشورهای مشترک المنافع، فعال کردن مرکز تجاری ایران در باکو به منظور کمک به بخش خصوص و بازاریابی برای بازرگانان و تولیدکنندگان، شکل دهی و تاسیس اتاق مشترک بازگانی دو کشور، مذاکرات برای انجام مراودات با ارزهای ملی، انجام مذاکرات برای ایجاد تسهیلات دریافت روادید برای اتباع کشورمان و تعدیل تعرفه آن به‌ویژه برای تجار، ایجاد پاویون دائمی محصولات دانش‌بنیان ایرانی در باکو به کمک صندوق نوآوری و شکوفایی کشور از برنامه‌های عملیاتی شده برای ورود بیش از پیش محصولات ایران به بازارهای آذربایجان است که امید می‌رود در آینده نزدیک حجم مبادلات تجاری را بیش از پیش افزایش دهد.

*با توجه به اینکه به تازگی هیئتی اقتصادی از ایران به باکو سفر کرده بود و قردادهایی را به امضا رساند، آیا از ظرفیت شرکت های دانش‌بنیان ایرانی در حد مطلوب استفاده شده است؟

در بالا هم اشاره کردم که شرکت های دانش‌بنیان در هفته گذشته حضور موفقی را در آذربایجان داشتند. سمینار بسیار خوبی در مرکز تجاری باکو برگزار شد که طی آن شرکت‌های مختلف فرصت این را داشتند که خود و محصولات خود را برای شرکت‌های متناظر معرفی کرده و در همایش تجاری نیز گفتگوهای سودمندی را به‌صورت B2B با طرف های آذری انجام دهند.

خوشبختانه در خلال همین سفر توافق برای فروش محصولات 6 شرکت ایران مجموعا به ارزش چهار و نیم میلیون دلار نهایی شد و اسناد آن نیز در حاشیه افتتاح پاویون دائمی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان ایران در باکو و در حضور رئیس صندوق نوآوری و شکوفائی کشورمان و رئیس آژانس نوآوری جمهوری آذربایجان به امضا رسید. همچنین مذاکرات برای فروش محصولات بیشتر آنها و محصولات سایر شرکت ها ادامه دارد.

در جریان همین سفر، آژانس نوآوری آذربایجان 18 شرکت دانش‌بنیان ایرانی را که اطلاعاتشان قبلا برای بررسی‌های اولیه ارسال شده بود را به صورت رزیدنت در آن آژانس ثبت کرد که اقدام بسیار خوبی بود.

امید می رود از این پس شاهد حضور پر فروغ محصولات این شرکت‌ها دربازار آذربایجان باشیم و با توافق‌هایی که صورت گرفته، شاهد همکاری‌های گسترده‌تر دستگاه‌های متولی امر در دو طرف باشیم. جا دارد از معاونت فناوری ریاست جمهوری و مخصوصا صندوق نوآوری و شکوفایی کشور برای حمایت از این شرکت‌ها برای حضور در آذربایجان تشکر کنم.

*هیئتی از اتاق بازرگانی اخیرا به آذربایجان سفر کرد و بحث ایجاد شهرک صنعتی میان دو کشور را مطرح کردند. در مورد این شهرک صنعتی که قرار است میان دو کشور ایجاد شود، توضیح دهید که در چه وضعیتی قرار دارد؟

بله، بیش از پنج شرکت و بازرگان شناسنامه‌دار از کشورمان از استان‌ها و عرصه‌های مختلف با محوریت و ابتکار اتاق بازرگانی استان اردبیل در قالب اعضای اتاق بازرگانی مشترک برای حضور و بازدید از نمایشگاه‌های بین‌المللی صنعت ساختمان و بازدید از برخی مراکز مهم تجاری و صنعتی در این روزها در باکو به سر می‌برند.

جلسه صمیمیانه‌ای نیز در محل سفارت با سفیر جمهوری اسلامی ایران در باکو داشتند و در این دیدار رایزنان اقتصادی و بازرگانی به سئوالات و دغدغه‌های آنان پاسخ دادند.

یکی از موضوعاتی که در این نشست به آن پرداخته شد، تشریح موضوع ایجاد شهرک صنعتی مشترک با آذربایجان بود که مورد سئوال و ابهام برای برخی فعالان بازرگانی بود. برای آنها توضیح داده شد که این امور فعلا در مراحل اولیه است و به‌تازگی عملیات مکان‌یابی آن توسط مقامات صنعتی دو کشور و استاندار اردبیل صورت گرفته است. منطقی است که وجود زیرساخت‌های لازم، دسترسی به جاده و ریل در هر دو سوی مرز و نیروی انسانی کافی از مولفه‌های مهم در انتخاب محل برای چنین شهرکی باشد.

تا به ثمر نشستن این پروژه باید صبور بود ولیکن نهایی شدن این امر می‌تواند فصل جدیدی را در مناسبات اقتصادی دو کشور باز کند.

منبع: مهر