واردات کالاهای اساسی به دلیل رانت ارز ترجیحی افزایش یافت

اعتمادآنلاین| ‌ مرکز پژوهش های مجلس در تحلیلی به وضعیت اختصاص ارز ترجیحی به کالای اساسی در لایحه بودجه سال 99 پرداخته است.

در بخشی از این گزارش آمده است: نگاهی به آمار واردات کالاهای اساسی در سال 1398، نشان میدهد که طی نه ماهه نخست سال 1398 از ابتدای سال 1398 تا 16 آذرماه 1398) در مجموع در حدود 10 میلیارد دلار (9.9 میلیارد دلار) ارزش واردات 25 قلم کالای اساسی بوده است که در صورت حذف گوشت قرمز و کره، کاغذ، حبوبات و چای خشک به علت حذف ارز ترجیحی مربوط به این کالاها در سال 1398)، در حدود 8.39 میلیارد دلار ارز برای کالاهای اساسی مشمول ارز ترجیحی ترخیص شده از کمرگ اختصاص داده شده است.

این ارقام از چند منظر قابل توجه است:

1. عدم تناسب منابع با مصارف: کل در آمد ارزی دولت در هفت ماهه نخست سال 1398 از محل صادرات نفت فراورده های نفتی در حدود 26 هزار میلیارد تومان، معادل 6.2 میلیارد دلار (با احتساب نرخ 4200 تومان به ازای هر دلار) بوده است. بنابراین بین درآمد ارزی دولت و ارز اختصاص داده شده به کالاهای اساسی، همخوانی وجود نداشته و به نظر می رسددولت یا از ذخایر بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی برای این امر استفاده کرده و یا با استقراض ریالی از بانک مرکزی، ارز مورد نیاز را با نرخ نیما (یا سنا) از بازار خریداری کرده و با نرخ ترجیحی اختصاص داده است. هریک از دو فرضیه فوق که برقرار باشد، نشانگر بی تدبیری شدید در سیاستگذاری ارزی - تجاری در شرایط تحریم است.

2. افزایش واردات در کنار کاهش مصرف: در حالی که میزان کل واردات گمرکی نه ماهه کشور در سال 1398 تقریبا برابر این میزان در سال 1397 بوده، اما آمار واردات کالاهای اساسی (کل 25 قلم) در نه ماهه نخست سال 1398 نسبت به مدت مشابه سال قبل، به لحاظ وزنی 12.79 درصد و به لحاظ ارزشی 15.85 درصد رشد داشته است.

جدول 1 دارای دلالت های قابل توجهی است:

الف) در حالی که کل واردات ( به غیر از 25 قلم کالای اساسی در سال 1398 نسبت به سال 1397 کاهش داشته، اما واردات کالاهای اساسی افزایش داشته است. همچنین واردات اقلامی که ارز ترجیحی آنها حذف نشده، نسبت به واردات سایر اقلام کالاهای اساسی رشد بیشتری داشته اند.

ب) آمار هزینه - درآمد خانوار در سال 1397 نشان می دهد که مصرف کالاهای اساسی در تمامی اقلام کالاهای اساسی مصرفی در سال 1397 نسبت به سال 1396 کاهش یافته و مجموع کاهش در کلیه اقلام مصرفی در حدود 14 درصد است. با توجه به افزایش قابل توجه قیمت کالاهای اساسی در سال 1398 نسبت به سال 1397، می توان انتظار داشت این روند کاهش مصرف در سال 1398 نیز تداوم داشته باشد (با سرعتی کمتر).

بنابراین با کنار هم قرار دادن دو گزاره الف و ب، باید عنوان داشت که با وجود کاهش مصرف کالاهای اساسی در کشور، واردات آنها افزایش یافته که این موضوع نشانگر هدررفت منابع، قاچاق خروجی و توزیع رانت در میان واردکنندگان این کالاهاست.

در حالی که کل واردات کشور کاهش داشته است، رانت قابل توجه موجود در کالاهای اساسی، افزایش تقاضا برای این کالاها را در پی داشته و در نتیجه باعث شده است که با وجود کاهش مصرف کالاهای اساسی و کاهش کل واردات کشور، واردات این گروه از کالاها افزایش یابد.

3. کاهش واردات کالاهای حذف شده: مقایسه ردیف دوم و سوم جدول 1، نشان میدهد که رشد واردات عمدتا از محل واردات کالاهای اساسی بوده است که ارز ترجیحی آنها حذف نشده است. از میان کالاهایی که ارز ترجیحی آنها حذف شده است، واردات گوشت قرمز سبک و گرم و حبوبات، در نه ماهه 1398 نسبت به مدت مشابه سال 1397 کاهش یافته و در مقابل واردات کره و چای افزایش یافته است. نتایج بررسی در خصوص کره و چای نیز جالب توجه است، به طوری که واردات این دو گروه کالا در سه ماهه نخست سال که مشمول دریافت ارز ترجیحی می شدند به شدت افزایش یافته و در ادامه که ارز ترجیحی حذف شده است، کاهش یافته است.

منبع: فارس