دلایل افت تجارت خارجی در نیمه اول سال

اعتمادآنلاین| مبادلات تجاری ایران با کشورهای خارجی در 6 ماهه نخست سال‌جاری به 30 میلیارد و 349 میلیون دلار و 62 میلیون و 842 هزار تن رسید. سهم صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید همچنین بدون احتساب صادرات از محل تجارت چمدانی در این مدت بالغ بر 46 میلیون و 318هزار تن به ارزش 13 میلیارد و 566 میلیون دلار است، که بنزین همچنان در صدر کالاهای صادراتی کشور در نیمه نخست امسال قرار دارد . همچنین در نیمه اول سال جاری، 3 میلیون و 706 هزارتن محصولات کشاورزی به خارج از کشور صادر شده، که نسبت به مدت مشابه در سال 1398 با وزنی معادل 2میلیون و 979 هزارتن از افزایشی معادل 24.40 درصد برخوردار بوده است. درمقابل، واردات کالا از کشورهای خارجی نیز در نیمه اول سال، به 16 میلیون و 524 هزار تن به ارزش 16 میلیارد و 783 میلیون دلار رسیده است.

اما سهم تجارت چمدانی چقدر است؟ آمارهای منتشر شده، از انجام 246 میلیون دلار تجارت چمدانی در سال 98 با کشورهای مشترک المنافع حکایت دارد که حجم تجارت نسبت به سال 97 بیش از 11 درصد رشد دارد. البته برخی فعالان اقتصادی عامل اصلی افت تجارت خارجی در نیمه اول سال، را تاثیر کرونا بر اقتصاد جهانی می‌دانند، که منجر به کاهش تقاضا شده است. در چنین شرایطی، از آنجا که ایران صادرکننده محصولات واسطه‌ای و نیمه ساخته است، بنابراین صادرات و به عبارتی تجارت خارجی کشور هم متاثر از کاهش تقاضای جهانی، کاهش یافته است.

چرا تجارت خارجی کاهش یافت؟

طی دو فصل اول و دوم 1399، در مجموع تجارت کالای بدون نفت خام کشور بالغ بر 30.4 میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل با 28 درصد کاهش همراه است. و ارزش صادرات کالای بدون نفت خام در نیمه نخست سال جاری به ترتیب برابر با 46.3 میلیون تن و 13.6 میلیارد دلار بوده که در مقایسه با نیمه ابتدایی سال 1398 از حیث وزنی با 34 درصد افت و از لحاظ ارزشی، با 35 درصد کاهش مواجه شده است. در مرداد ماه 1399 وزن و ارزش صادرات بدون نفت خام نسبت به تیرماه همین سال افت قابل توجهی داشت ولی آمار اخیر اعلامی گمرک حاکی از افزایش 6 درصدی وزن و رشد 24 درصدی ارزش صادرات طی یک ماه شهریور نسبت به مرداد ماه است.

همچنین میزان و ارزش واردات کالا در نیمه نخست سال 1399 به ترتیب برابر با 16.5 میلیون تن و 16.8 میلیارد دلار بوده که در مقایسه با نیمه ابتدایی سال قبل، از حیث وزنی تقریباً تغییری نداشته ولی از لحاظ ارزشی 21 درصد افت داشته است. در همین حال، رییس کنفدراسیون صادرات ایران در گفت‌وگو با «فارس» درباره افت تجارت 6 ماهه در سال جاری، گفت: آمارها گویای این است که در شرایط تجاری کشور کماکان در شرایط مشابه ابتدای امسال و در زمان بسته شدن مرزها بر اثر کرونا قرار دارد، لذا هنوز وضعیت تجارت کشور به شرایط پیش از شیوع ویروس کرونا بازنگشته است.

محمد لاهوتی، افزود: نکته دومی که از آمار تجارت خارجی کشور استنباط می‌شود، آن است که سبد صادراتی کشور با تغییراتی روبه‌رو بوده است، به‌طوری‌که صادرات بنزین به سبد صادراتی کشور اضافه شده است، در حالی که قبلا صادراتی در این زمینه نداشتیم. وی بیان داشت: نکته‌ای که در آمار منتشر شده تجارت خارجی وجود دارد، این است که اطلاعات دقیقی از بقیه کالاهای صادراتی منتشر نشده و به عبارتی اطلاعات دقیقی از کاهش یا افزایش صادرات سایر کالاها منتشر نشده است.

لاهوتی با اشاره به کاهش حجم تجارت خارجی در 6 ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل بیان داشت: دلایل متعددی برای کاهش تجارت خارجی کشور وجود دارد که عامل اصلی آن تاثیر کرونا بر اقتصاد جهانی است. وی بیان کرد: همچنین اثرات اقتصادی کرونا در جهان، باعث کاهش تقاضا شده، به‌طوری که مردم در سطح جهان به جای خرید کاهش هزینه‌ها را ترجیح می‌دهند و لذا طبیعی است که بر این اساس کاهش تقاضا رقم بخورد. لاهوتی با اشاره به کاهش حضور توریست در کشورهایی مثل عراق و امارات بیان کرد: طبیعی است که در این کشورها تقاضای واردات کالا کاهش یابد. به گفته لاهوتی، در این شرایط از آنجا که ایران صادرکننده محصولات واسطه‌ای و نیمه ساخته است، بنابراین صادرات و به عبارتی تجارت خارجی ما هم متاثر از کاهش تقاضای جهانی، کاهش یافته است.

وی با اشاره به عوامل تاثیرگذار دیگر بر کاهش حجم تجارت خارجی کشور بیان کرد: توقف 4 ماهه کشتی‌های حمل بار ایران به چین نیز تاثیراتی بر کاهش تجارت کشور طی 6 ماهه ابتدای امسال داشته است. لاهوتی با ابراز امیدواری برای جبران کاهش تجارت در 6 ماهه دوم سال جاری، افزود: با توجه به آمار منتشر شده تجارت خارجی به نظر می‌رسد، برای جبران کاهش صادرات در نیمه اول سال باید سیاست‌های حمایت از صادرات در نیمه دوم سال پررنگ‌تر و تعامل با صادرکننده‌ها نیز بیشتر شود. وی بیان کرد: همچنین لازم است تا با ارایه مشوق‌های صادراتی و ارایه تسهیلاتی در زمینه رفع تعهد ارزی شرایط صادرات را برای صادرکنندگان آسان‌تر کرد تا کاهش صادرات جبران شود.

ارزش صادرات کشاورزی

البته افت تجاری در حالی رقم خورده که جزئیات صادرات محصولات کشاورزی از سوی گمرک، حکایت از این دارد که ارزش اقلام و محصولات صادر شده از کشور در 6 ماهه ابتدای سال معادل 2 میلیارد و 570 میلیون دلار بوده که نسبت به ارزش کالاهای صادر شده در مدت مشابه سال 1398، با ارزشی معادل 2 میلیارد و 289 میلیون دلار، از افزایشی معادل 12.28 درصد برخوردار است.

بنابه اظهارات معاون فنی گمرک، 10 قلم اول صادرات کالاهای کشاورزی در شش ماهه ابتدای سال جاری، پسته، گوجه فرنگی، هندوانه، رب گوجه‌فرنگی، مغز پسته، شیرینی، بیسکوییت، سیب، سیب‌زمینی و هلو است. البته بنابر آمارها، در این مدت صادرات پسته با پوست، برابر با 47 هزار تن با ارزش 304 میلیون دلار می‌باشد که نسبت به سال قبل در این مدت، از نظر وزنی 143درصد و از نظر ارزشی 101 درصد رشد داشته؛ میزان صادرات رب گوجه فرنگی در شش ماه برابر با 104 هزارتن و ارزش 88 میلیون دلار بوده که از نظر وزنی 108 درصد و از نظر ارزشی 48 درصد افزایش داشته است. همچنین صادرات مغز پسته به وزن 7 هزارتن با ارزشی معادل 81 میلیون دلار نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی معادل 91درصد و از نظر ارزشی برابر با 52 درصد افزایش نشان می‌دهد.

مهرداد جمال ارونقی در ادامه به میزان صادرات «سیب، سیب‌زمینی و هلو» در شش ماهه ابتدای سال و مقایسه آن با مدت مشابه در سال قبل اشاره کرد و گفت: میزان صادرات سیب برابر با 166 هزار تن با ارزش 61 میلیون دلار می‌باشد که از نظر وزنی 130درصد و از نظر ارزشی 43درصد افزایش داشته است. صادرات سیب‌زمینی با وزن 270 هزارتن و ارزش 52 میلیون دلار، از رشد وزنی 130 درصد و ارزشی 9درصد برخوردار بوده و نهایتا میزان صادرات هلو، شلیل و شفتالو برابر با 74 هزار تن و ارزش 51 میلیون دلار بوده که از رشد وزنی و ارزشی 201درصد برخوردار بوده است. ارونقی عمده کشورهای مقصد این محصولات را «عراق، امارات متحده عربی، افغانستان وچین» برشمرد و تأکید کرد:به‌رغم وجود تحریم‌های اقتصادی، شرایط بحرانی کرونا در کشورها و مشکلات موجود در زمینه رویه صادرات، صادرات محصولات کشاورزی همچنان رکورد‌دار بوده و کرونا و تحریم نتوانسته حریف صادرات محصولات کشاورزی شود.

حجم تجارت چمدانی

معاون فنی گمرک همچنین در گفت‌وگو با «فارس» از حجم تجارت چمدنی با کشورهای مشترک المنافع CIS رونمایی کرد. بنابر آمار ارایه شده، در کنار مبادلات تجاری ایران با کشورهای عضو CIS، تجارت محدود و کوچک دیگری نیز در گمرکات مرزی مستقر در شمال، شمال شرق و شمال غرب کشور از طریق مرزنشینان این مناطق با مرزنشینان ساکن کشورهای فوق صورت می‌گیرد که محدود به اقلام کالایی خاصی بوده و به آن تجارت چمدانی گفته می‌شود. معاون امور فنی گمرک ایران با اشاره به گزارش دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات فراداده‌های گمرک گفت: در سال 1398، حدود 222 میلیون یورو معادل 246 میلیون دلار و در هر روز به‌طور متوسط 675 هزار دلار کالا از طریق تجارت چمدانی از گمرکات مرزی به کشورهای CIS ارسال شده است.

بنابه گفته ارونقی سال 1397 صادرات به طریق تجارت چمدانی، حدود 193 میلیون یورو معادل 222 میلیون دلار بود که حاکی از افزایش 11،11 درصدی ارزش دلاری تجارت چمدانی طی سال 1398 نسبت به سال 1397 دارد. ارونقی در مورد بیشترین حجم تجارت چمدانی در گمرکات اعلام کرد: سال 1398، گمرک بیله سوار با اختصاص 84 میلیون دلار با 34،29 درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه اول، گمرک آستارا با اختصاص 72 میلیون دلار با 29.42 درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه دوم و گمرک سرخس با اختصاص 21 میلیون دلار یا 8,40 درصد از ارزش تجارت چمدانی رتبه سوم را به خود اختصاص داده است.

منبع: تعادل