مردم، دولت و تنظیم بازار گوجه فرنگی

اعتمادآنلاین| در هفته‌های اخیر، در حالی که خبر خراب شدن حجم قابل توجهی از بار گوجه فرنگی در مناطق مرزی منتشر شده بود و قیمت گوجه فرنگی در بازار به 1500 تا 5 هزار تومان فروخته می‌شد اما بلافاصله چند روز بعد بازارهای میوه و تره‌بار خالی از گوجه فرنگی شد و مردم در مغازه‌ها گوجه فرنگی را بالای 15 هزار تومان خریداری کردند و با کمال تعجب از هم سوال می‌کردند که چرا گوجه فرنگی کمیاب و نایاب شد.

این موضوع نشان می‌دهد که تحت تاثیر نامناسب بودن سیاست‌های تنظیم بازار، در مقطعی قیمت‌ها به حدی پایین می‌آید و صادرات محدود می‌شود، که قیمت یک کالا به‌شدت کاهش یافته و حتی حجم قابل توجهی از بار میوه و تره بار در بازار خراب می‌شود. اما مدتی بعد به‌شدت گران شده و کمیاب و نایاب می‌شود. این که در اوایل آبان و فصل برداشت محصول در بسیاری از نقاط کشور، یک کالای پر مصرف مانند گوجه فرنگی نایاب شود، موضوعی است که نشان می‌دهد مدیریت دولتی، خصوصی، تنظیم بازار در ضعیف‌ترین شرایط خود به سر می‌برد و با این همه دستگاه اجرایی و نظارت و مسوول، مدیر، کارشناس و ماموران نظارتی، عملا قادر به تنظیم بازار یک کالا مانند گوجه فرنگی نیستیم.

این در حالی است که حداقل در مورد میوه و تره بار، اطلاعات میزان تولید، برداشت، عرضه به میادین، نیاز روزانه شهرهای کشور، قابل برآورد است و مسوولان میادین میوه و تره بار، اتحادیه‌های مربوطه، مسوولان وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تجارت، وزارت صمت و.... می‌توانند برآوردی از انبارها، میزان مصرف، تولید، عرضه و صادرات ارایه دهند و با هماهنگی‌های لازم، میزان تولید و صادرات، عرضه و فروش را به سمت تنظیم بازار هدایت کنند.

این مشکل توزیع و تنظیم بازار قیمت کالاهای مصرفی و معیشتی، در گذشته و دولت‌های قبلی نیز مطرح بوده است و بارها موضوع گران شدن گوجه فرنگی، سیب زمینی و پیاز مطرح بوده است. حتی در زمان دولت هاشمی و خاتمی و احمدی‌نژاد نیز وزرای کشاورزی بارها به این نکات اشاره داشتند که کل بازار میوه و تره بار ایران را عده‌ای محدود نظارت می‌کنند. وزیرکشاورزی در یکی از دولت‌ها گفته بود که 50 نفر کل میادین میوه و تره بار کشور را کنترل می‌کنند و از خرید کالا تا توزیع و فروش را هدایت می‌کنند.

حتی اگر چنین ادعایی درست نباشد، در شرایط کنونی که اطلاع‌رسانی و آمارها و اخبار تولید و توزیع و انبارداری و فروش و صادرات در دسترس است و آمار گمرک و ثبت سفارش صادرات موجود است، به راحتی می‌توان نوعی تنظیم بازار و تناسب بین صادرات، واردات، تولید، فروش، انبارداری و... ایجاد کرد تا معیشت مردم در داخل دچار مشکل نشود. کشور در شرایط کنونی به صادرات و ارزآوری نیاز دارد، اما نباید در مجوزهای صادراتی، قیمت‌گذاری، تولید و توزیع افراط و تفریط کرد. اینکه کالا صادر نشود و خراب شود کار اشتباهی است و باید صادرات به تدریج و به آرامی انجام شود تا کالا خراب نشود و از بین نرود. اما نباید مجوز صادرات، یا قیمت‌گذاری داخلی به گونه‌ای باشد که کالا کمیاب و نایاب شود.

براین اساس، ضمن اینکه باید صادرات انجام شود اما مصرف و تنظیم بازار داخلی نباید رها شود تا مردم دچار مشکل نشوند. دولت در اقتصاد ایران با این همه دستگاه اجرایی، وزارتخانه ونظارت‌ها و ماموران مختلف، که به سرعت می‌تواند هرجا را که صلاح می‌داند کنترل کند، در مورد تنظیم بازار گوجه فرنگی و تره بار و کالاهای دیگر نباید ناتوان باشد. مردم انتظار دارند که در این شرایط سخت که قدرت خریدشان به‌شدت کاهش یافته و توان خرید ندارند، حداقل کالاهای اساسی و معیشتی و خوراک خود را به راحتی تامین کنند. به عبارت دیگر، تنظیم بازار باید با هماهنگی دولت، گمرکات، وزارت صمت و سایر نهادهای مرتبط، اتحادیه‌ها، مسوولان تره بار کشور، و افراد صاحب نفوذ و قدرتمندی که از خرید سلف تا فروش در بازار را به عهده دارند، به گونه‌ای انجام شود که بازار خالی از کالا نشود و قیمت‌ها به‌شدت گران نشود. مردم در گذشته رب گوجه تهیه می‌کردند و اواخر تابستان و اوایل پاییز را به انبار کردن کالا مشغول بودند، اما با وجود سردخانه‌ها و انبارها، روش تولید جدید انتظار ندارند که بازهم رب گوجه تهیه کنند و در زمستان مصرف نمایند.

براین اساس، بایک هماهنگی ساده می‌توان درصدی از عرضه روزانه گوجه فرنگی یا هر کالای دیگری را برای صادرات و بخش دیگر را به بازار داخلی اختصاص داد و بیش از آن را نباید اجازه دهند و حتی انبارها باید با هماهنگی مسوولان نظارتی به کار انبار کردن مشغول باشند تا با هدف قیمت بالا در بازار صادراتی، از عرضه داخلی جلوگیری نکنند و فقط انبار کنند. باید نوعی تعهد و قرارداد بین مدیران و سرمایه‌گذاران تره بار انجام شود تا بخشی از کالا را در داخل عرضه کنند و به شرط عرضه داخلی، اجازه صادرات داشته باشند تا مردم دچار زیان و مشکل نشوند.

منبع: تعادل