سرانجام طرح «هر ایرانی، 20 لیتر بنزین» به کجا رسید؟/ سالانه 200هزارمیلیاردتومان یارانه پنهان برای بنزین پرداخت می شود

اعتمادآنلاین| پس از آنکه در آبان ماه سال گذشته به‌یک‌باره با افزایش قیمت بنزین و سهمیه‌بندی دوباره این فرآورده استراتژیک نفتی مواجه شدیم، یکی از واکنش‌هایی که به این طرح ناگهانی مطرح شد، عدم تطبیق آن با عدالت اجتماعی بود، چرا که در این شرایط، هر خانواده‌ای که وسیله نقلیه بیشتری داشته باشد، بیشتر از یارانه بنزین بهره می‌گیرد و خانواده‌هایی که هیچ وسیله نقلیه‌ای ندارند، هیچ بهره‌ای از یارانه بنزین نخواهند داشت.

هزینه تمام‌شده تولید بنزین چقدر است؟

این موضوع که قیمت تمام‌شده تولید بنزین در کشور چقدر است و چه‌میزان یارانه بابت بنزین پرداخت می‌شود، پیچیدگی‌ها و پارامترهای بسیار متعددی برای محاسبه دارد.

نفت به‌عنوان انفال جزو ثروت ملی محسوب می‌شود که متعلق به تمام نسل‌های این کشور است، ازاین‌رو عواید حاصل از نفت باید برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای بهره‌مندی تمام نسل‌ها هزینه شود، با این حال، بخشی از نفت تولیدی کشور (یک‌میلیون و 800 هزار بشکه در روز) صرف تولید فرآورده‌های نفتی در 9 پالایشگاه نفت خام می‌شود، علاوه بر این روزانه حدود 400 هزار بشکه میعانات گازی نیز برای تبدیل به فرآورده‌های نفتی به تنها پالایشگاه میعانات گازی کشور (پالایشگاه ستاره خلیج فارس) ارسال می‌شود.

هر لیتر نفت خام حدود 7000 تومان

براساس میانگین قیمت فعلی نفت ایران که هر بشکه نفت در بازارهای جهانی حدود 45 دلار فروخته می‌شود، اگر آن را به‌قیمت ریال آن بر 159 لیتر (هر بشکه) تقسیم کنیم هر لیتر نفت خام کشور (با نرخ دلار 24500 تومانی) حدود 6 هزار و 934 تومان ارزش دارد، حال برای تبدیل نفت خام به فرآورده‌های نفتی قابل عرضه باید این نفت پس از یک فرآورش اولیه به محل پالایشگاه منتقل و پس از فرآیندهای مختلف پالایش به انبارهای فرآورده‌های نفتی منتقل و از آنجا توسط نفتکش‌های حمل زمینی به جایگاه‌های عرضه سوخت حمل شود که تمام این مراحل هزینه‌بر است، از سوی دیگر برای تصفیه هر بشکه نفت خام حداقل 20 هزار دلار در یک پالایشگاه متعارف باید سرمایه‌گذاری شود، یعنی با فرض وجود یک پالایشگاه 300هزار بشکه‌ای که مازوت آن حتی زیر 10 درصد نیاید، 6 میلیارد دلار باید هزینه شود که چهار تا پنج سال نیز زمان می‌برد و تنها 25 درصد آن بنزین خواهد بود.

30درصد مالیات و عوارض روی قیمت بنزین

علاوه بر این هزینه‌ها قیمت نهایی فرآورده‌های نفتی در کشور با افزودن مالیات بر ارزش افزوده و عوارض توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی محاسبه می‌شود. براساس ماده 16 فصل سوم و ماده 38 فصل هفتم قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 87، نرخ مالیات برای انواع بنزین 20 درصد و نرخ عوارض برای انواع بنزین، نفت سفید و گازوئیل 10 درصد و نفت کوره 5 درصد اعمال می‌شود، بنابراین برای هر لیتر بنزین 30 درصد مالیات و عوارض (شامل 20 درصد مالیات و عوارض و 10 درصد مالیات ارزش افزوده) و برای هر لیتر گازوئیل 11.5 درصد (شامل 10 درصد عوارض و 1.5 درصد مالیات ارزش افزوده) لحاظ می‌شود.

هزینه پالایش یک بشکه نفت خام در ایران 2 دلار در هر بشکه است

هزینه پالایش یک بشکه نفت خام در پالایشگاه‌های ایران حدود 2 دلار در هر بشکه است. هزینه کارمزد جایگاه‌دار، تانکر و کارمزد به شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت نیز به‌ازای هر لیتر حدوداً 250 تومان است.

اگر تمامی ارقام مذکور را در نظر بگیریم، می‌توان گفت در زمان حاضر قیمت تمام‌شده بنزین برای دولت با تمامی عوارض و هزینه‌ها، حداقل چیزی در حدود 5 هزار تومان در هر لیتر است.

چقدر یارانه پنهان بنزین داریم؟

از آبان 98 تاکنون که بیش از یک سال از سهمیه‌بندی بنزین می‌گذرد، 14 مرحله سهمیه 60لیتری بنزین با قیمت 1500 تومان در هر لیتر برای خودروهای شخصی و 14 مرحله سهمیه 25لیتری بنزین برای موتورسیکلت‌ها واریز شده است.

قیمت بنزین در فوب خلیج فارس 50 سنت دلار است که با توجه به میانگین 18هزارتومانی قیمت دلار در یک سال گذشته، چیزی در حدود 9 هزار تومان در هر لیتر، بنزین بر اساس فوب خلیج فارس به‌طور میانگین در یک سال اخیر ارزش داشته است.

یارانه بنزین 1500تومانی چقدر است؟

در طول یک سال در 12 نوبت مجموعاً 720 لیتر بنزین 1500تومانی به کارت سوخت خودروهای شخصی و 300 لیتر بنزین 1500تومانی به کارت سوخت موتورسیکلت‌ها واریز شد.

نسبت به قیمت بنزین آزاد 3000تومانی، در 12 نوبت (یک سال) چیزی در حدود یک‌میلیون و 80 هزار تومان هر خودرو و 450 هزار تومان هر موتورسیکلت یارانه بنزین دریافت کرده‌اند.

اگر این یارانه را بر اساس هزینه حداقل 5هزارتومانی تولید و عرضه بنزین برای دولت محاسبه کنیم، برای هر خودرو 2 میلیون و 520 هزار تومان و برای هر موتورسیکلت یک میلیون و 50 هزار تومان یارانه پنهان بنزین در یک سال گذشته پرداخت شده است.

اگر این یارانه را بر اساس قیمت بنزین در فوب خلیج فارس (به‌طور متوسط) در یک سال گذشته محاسبه کنیم، برای هر خودرو 5 میلیون و 400 هزار تومان و برای هر موتورسیکلت 2 میلیون و 250 هزار تومان یارانه بنزین تعلق گرفته است.

اما فقط بنزین 1500تومانی دارای یارانه پنهان نیست، بلکه بنزین 3000تومانی نیز یارانه پنهان دارد و این‌که سالانه چقدر یارانه پنهان بنزین برای مصرف این فرآورده نفتی در کشور پرداخت می‌شود، بر اساس محاسبات اتاق بازرگانی ایران، این رقم در مجموع بالغ بر 200هزار میلیارد تومان است.

یارانه بنزین به سفره خانواده‌های بدون خودرو هم می‌رسد؟

طرحی در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مرحله مطالعه و بررسی قرار دارد که بر اساس آن، این میزان یارانه بنزین فقط به دارندگان موتورسیکلت و خودرو تعلق نگیرد، بلکه بین تمامی افراد جامعه، حتی کسانی که وسیله نقلیه شخصی ندارند نیز تقسیم شود.

بر اساس این طرح، به هر ایرانی روزانه 7دهم لیتر بنزین تعلق می‌گیرد، به‌عبارتی هر فرد ایرانی ماهانه 20 لیتر سهمیه بنزین دارد که برای کسانی که وسیله نقلیه شخصی ندارند، امکان فروش این سهمیه فراهم خواهد شد.

فردا کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، طرح سهمیه‌بندی بنزین بر اساس خانوار را در دستور رسیدگی خود دارد، اگرچه به‌نظر نمی‌رسد این طرح به این زودی‌ها بتواند از فاز مطالعه و بررسی، وارد فاز قانون‌گذاری شود؛ اما در صورت تبدیل آن به قانون، نظام سهمیه‌بندی بنزین تغییر اساسی و ساختاری خواهد داشت.

منبع: تسنیم