چرا ترک‌ها به بیت‌کوین روی آوردند؟/ آشفتگی اقتصادی و محدودیت رمزارزها در ترکیه

اعتمادآنلاین| محمدسعید نادری- بانک مرکزی ترکیه در نخستین ساعات صبح جمعه از طریق روزنامه دولتی گازته در تصمیمی جنجالی اعلام کرد که هرگونه پرداخت برای خرید و فروش کالا و خدمات از طریق رمزارزها در این کشور از تاریخ 30 آوریل (10 اردیبهشت) ممنوع خواهد بود. البته این ممنوعیت صرفاً برای خرید و فروش هرگونه کالا و خدمات در نظر گرفته شده است و کماکان نگهداری و معامله رمزارزها در ترکیه ممنوع نیست، اما صاحبان کسب‌وکارها از این پس به صورت مستقیم و غیرمستقیم دیگر مجاز به استفاده از ارزهای دیجیتالی برای انجام عملیات‌های پرداخت خود نیستند. وضع چنین مقرراتی از سوی بانک مرکزی ترکیه واکنش‌های زیادی را برانگیخت، چراکه با ظهور تورم بالا و سقوط ارزش لیر بسیاری از سرمایه‌گذاران و کسب‌وکارهای خرد و کلان به کلاس‌های دیگر دارایی مانند ارزهای خارجی، طلا و رمزارزهایی چون بیت‌کوین روی آورده‌اند.

بحران اقتصادی و اوج‌گیری رمزارزها

آشفتگی حاکم بر اقتصاد ترکیه را می‌توان اصلی‌ترین عامل رونق بازار رمزارزها در این کشور به شمار آورد. شاید بتوان اصلی‌ترین دلیل رشد انفجاری میل به سرمایه‌گذاری روی رمزارزها و در رأس آنها بیت‌کوین را سیاست‌های ناموفق اقتصادی دولت رجب طیب اردوغان دانست. ارزش لیر ترکیه در ماه گذشته پس از تصمیم شبانه و شوکه‌کننده اردوغان مبنی بر اخراج ناجی اقبال، رئیس بانک مرکزی این کشور، به شکل چشمگیری سقوط کرد. بانک مرکزی ترکیه حالا در کمتر از 2 سال شاهد چهارمین سکاندار خود است و از زمان آغاز بحران ارزی سال 2018 در این کشور، لیر نیمی از ارزش خود را از دست داده است. بحران تورم فزاینده نیز عامل دیگری شده تا اقتصاد ترکیه آسیب‌پذیرتر از هر زمانی دیگری باشد، به طوری که نرخ تورم در ماه مارس به بالاترین سطح خود در 6 ماه گذشته رسید. آمار نشان می‌دهد نرخ تورم مارس در این کشور برابر با 19.19 درصد بوده که بسیار فراتر از هدف تعیین‌شده پنج درصدی این کشور بود و در کنار آن نیز نرخ بیکاری همچنان بالاست و به 13.4 درصد رسیده است.

آشفتگی اقتصادی اخیر ترکیه که به عقیده بسیاری نتیجه دخالت‌های گاه و بی‌گاه رجب طیب اردوغان در اقتصاد این کشور است منجر به رشد چشمگیر معامله ارزهای دیجیتالی شده و سرمایه‌گذاران امیدوارند تا به کمک رشد قیمتی افسارگسیخته بیت‌کوین در ماه‌های اخیر بتوانند از آن به مثابه پناهگاهی امن برای حفظ ارزش سرمایه خود استفاده کنند. رویترز داده‌های ارائه‌شده از سوی شرکت آمریکایی چینالیز (Chainalysis) را بررسی کرده و به نتایج جالبی درباره رشد حجم معامله رمزارزها در ترکیه رسیده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که حجم معامله رمزارزها در این کشور از ابتدای ماه فوریه تا روز 24 ماه مارس به 218 میلیارد لیر ترکیه رسیده است، در حالی که این رقم در بازه زمانی مشابه سال گذشته تنها کمی بیش از هفت میلیارد لیر بوده است. جالب است بدانید که پس از تصمیم اردوغان مبنی بر اخراج رئیس بانک مرکزی، بلافاصله تنها ظرف چند روز، شهروندان این کشور 23 میلیارد لیر رمزارز خریداری کردند که 23 برابر مدت‌زمان مشابه است.

آمار جست‌وجوی گوگل ترکی هم حاکی از آن است که در هفته منتهی به کنار رفتن اقبال، رکورد جست‌وجوی رمزارزها در این کشور شکسته شد.

ترک‌ها دست به دامان بیت‌کوین

در چنین شرایطی بسیاری از مردم برای حفظ ارزش دارایی خود و فرار از پول ملی بی‌ارزش ترکیه به ارزهای دیجیتالی چون بیت‌کوین روی آورده‌اند. روزنامه گاردین در گزارشی از وضعیت بیت‌کوین در ترکیه با صاحبان یک چایخانه در شهر چوروم گفت‌وگو کرد که به مشتریانش اجازه می‌دهد با بیت‌کوین هزینه خدمات‌شان را پرداخت کنند. حسین نالچی و کرم کوتای یلدریم، مالکان این چایخانه، به گاردین گفته‌اند: «هر کسی که ما در چوروم می‌شناسیم شروع به سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتالی کرده است. ما فکر می‌کنیم تا چند سال دیگر پول‌های معمول دیگر ارزشی نخواهند داشت و ارزهای دیجیتالی جای آنها را می‌گیرند، از همین رو تصمیم گرفتیم خودمان را در موقعیت مناسبی قرار دهیم.»

با وجود اینکه نالچی و یلدریم از سوی مشتریان قدیمی خود بابت دریافت بیت‌کوین به تمسخر گرفته می‌شوند، اما به نظر می‌رسد تصمیم آنها در وضعیت اقتصادی امروز ترکیه چندان هم عجیب نیست. شرکت رویال موتورز که در ترکیه نمایندگی خودروهای رولز-رویس و لوتوس را در اختیار دارد هفته گذشته اعلام کرد که به عنوان اولین کسب‌وکار در این کشور پرداخت از طریق ارزهای دیجیتالی را می‌پذیرد.

اوزگور گونری، مدیر صرافی ارزهای دیجیتالی بی‌تی‌سی ترک (BtcTurk)، علت علاقه ترک‌ها به بیت کوین را این‌طور به رویترز توضیح می‌دهد: «مردم ترکیه همیشه دارایی‌های پایدار را به دلیل سابقه نرخ تورم بالا دوست دارند و به همین دلیل است که ترک‌ها، نسل به نسل در طلا، مستغلات و دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند.»

اردوغان هم بارها از مردم ترکیه خواسته است طلا و ارزهایی را که خریده‌اند در بازارهای مالی داخلی سرمایه‌گذاری کنند تا شاید از این طریق بحران بازارهای داخلی ترکیه نیز بهبود پیدا کند، هرچند به نظر می‌رسد توصیه‌های او راه به جایی نمی‌برد. اگرچه تاکنون هیچ داده قابل اعتنایی از پوشش ریسک بیت‌کوین و سایر رمزارزها در برابر تورم منتشر نشده است، باز هم ترک‌ها ترجیح می‌دهند سرمایه خود را به بیت‌کوین تبدیل کنند. مساله‌ای که زنگ خطر را برای حزب حاکم عدالت و توسعه به صدا درآورده و با گسترش کاربرد رمزارزها در ترکیه، بانک مرکزی در صدد اعمال محدودیت‌ها برآمده است.

ممنوعیت رمزارزها؛ قلدری شبانه جدید دولت

اعمال مقررات سختگیرانه علیه رمزارزها در اقتصادهای بزرگ اتفاق چندان رایجی محسوب نمی‌شود و همین مساله باعث روانه شدن سیل انتقادات به سوی دولت اردوغان شده است. کمال کلیچ‌دار اوغلو، رهبر اصلی مخالفان دولت، ممنوعیت جدید علیه رمزارزها را «قلدری شبانه» توصیف کرده است. عبارتی که اشاره به تصمیم ماه پیش اردوغان مبنی بر اخراج رئیس بانک مرکزی این کشور دارد، چراکه این دستور پرحاشیه در نیمه‌های شب اعلام شد. کلیچ‌دار اوغلو در صفحه توییتر خود نوشته است: «انگار مجبورند شب‌ها تصمیمات احمقانه بگیرند.»

اوگور گورسس، اقتصاددان ترک، نیز معتقد است اینکه مرجعی بخواهد نظارت و رگولاتوری در بازار را با ممنوعیت آغاز کند کاری بیهوده است. او می‌گوید چنین تصمیمی استارت‌آپ‌های فین‌تک را ترغیب می‌کند تا هرچه سریع‌تر از ترکیه خارج شوند و این امر به اقتصاد این کشور زیان بیشتری وارد می‌کند.

احمد فاروک کارسلی، مدیر شرکت سیستم‌های پرداخت پاپارا (Papara)، هم طی گفت‌وگویی با تلویزیون اکو ترک عنوان کرده: «چنین قانونی باعث می‌شود نگران کشور باشم.»

کارسلی می‌گوید از تصمیم اخیر بانک مرکزی ترکیه شوکه شده و باور دارد اعمال ممنوعیت بر ارزهای دیجیتالی به این دلیل است که آسان‌تر از پیدا کردن راه‌حلی برای کنار آمدن با رمزارزهاست.

بسیاری از تحلیلگران نیز تصمیم اخیر بانک مرکزی ترکیه را تلاشی بیهوده در راستای محدود کردن رمزارزها می‌دانند و معتقدند با اعمال چنین محدودیت‌هایی بحران اقتصادی فراگیر و تورم در این کشور حل نخواهد شد؛ محدودیتی که در شرایط کنونی به نظر می‌رسد تنها مردم ترکیه را بیش از گذشته به سرمایه‌گذاری در رمزارزها ترغیب خواهد کرد.