سرانجام صیانت به کجا رسید؟

در حالی که حواشی طرح صیانت طی یک ماه اخیر به اوج خود رسیده است، به تازگی تعدادی از نمایندگان مجلس با مطرح کردن طرحی جدید در حوزه فضای مجازی بررسی فرایند قانون‌گذاری در کمیسیون ویژه طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی را فاقد اعتبار دانستند. اکنون طرحی موسوم به صیانت‌پلاس بر نگرانی افراد جامعه افزوده است. فرآیند جمع‌آوری امضا و پیشنهاد این طرح تیر ماه امسال صورت گرفته است اما نکته جالب توجه آن، بی‌اطلاعی برخی از امضاکنندگان از جزییات آن است. 

به گزارش تعادل، ماه‌ها از زمان آغاز رسیدگی به طرح صیانت می‌گذرد با این وجود هنوز نمایندگان مجلس نتوانسته‌اند به توافق جامعی برای قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی دست یابند. در شرایطی که بسیاری از کشورهای دنیا به منظور کنترل و نظارت بر محتوای تولیدی در فضای مجازی قوانین مختلفی را تصویب و اجرا کرده‌اند فرآیند تصویب قانونی جامع برای ساماندهی فضای مجازی در ایران در پیچ و خم راهروهای مجلس گم شده و نمایندگان هنوز موافقت خود با این طرح را اعلام نکردند. کمتر از دو هفته پیش اعضای کمیسیون ویژه رسیدگی به طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی کلیات این طرح را تصویب کردند و انتشار خبر آن جنجال‌های زیادی را برپا کرد. با وجود اینکه اعضای کمیسیون ویژه پیش‌تر اعلام کرده بودند تصویب کلیات طرح صیانت به معنای اجرایی شدن این طرح نیست ولی عدم شفافیت در روند رسیدگی به طرح صیانت و انتشار صحبت‌های ضد و نقیض از سوی برخی از نمایندگان مجلس موجب ایجاد نگرانی‌های گسترده در میان کاربران فضای مجازی و به‌ویژه صاحبان کسب‌وکارهای اینترنتی شده است. مجتبی توانگر، رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس شورای اسلامی مدتی پیش در حساب توئیتر خود نوشت: «پنهان کردن ضعف‌های کارشناسانه طرح صیانت و حاکمیتی جلوه دادن آن دروغ و به دور از صداقت است. با اطلاع می‌گویم این طرح بی‌پایه هیچ تاییدی از سوی مراجع عالی نظام ندارد. آبروی مجلس انقلابی در گرو تصویب قانونی خوب است که حقوق مردم و کسب‌وکارها را تضمین کند.»

    هیچگاه با تذکر آیین‌نامه‌ای  قانون باطل نمی‌شود

به گفته عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات «اگرچه عنوان طرح و مفاد از زمانی که اولین‌بار مطرح شد تغییر اساسی کرده است ولی همچنان ایرادات اساسی در آن وجود دارد و این ایرادات باید برطرف شود. از نمایندگان می‌خواهیم در بررسی جزییات طرح حتماً به نظرات کارشناسی و دغدغه‌های مردم و کارشناسان توجه بکنند. اکنون که فرصت مناسبی برای قانون‌گذاری در فضای مجازی وجود دارد باید مبتنی بر تجربیات جهانی عمل کنیم و مردم حق دارند نگران موضوع قوانین مرتبط با فضای مجازی باشند.» مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در چند نوبت مفاد طرح ارایه شده از سوی اعضای کمیسیون ویژه طرح صیانت را بررسی کرده و اشکالات موجب در این طرح را به اعضای کمیسیون ویژه اعلام کرد. با این حال اعضای کمیسیون تنها به تغییر نام طرح رضایت داده و موضوعات مطرح شده از سوی کارشناسان مرکز پژوهش‌ها را صرفاً در حد پیشنهاد دانستند. پس از انتشار خبر ابطال طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی تعدادی از نمایندگان مجلس در نامه‌ای به رییس مجلس شورای اسلامی و رییس کمیسیون مشترک طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی ضمن انتقاد از فرآیند بررسی و تصویب کلیات این طرح خواستار ادامه روند رسیدگی به طرح صیانت در صحن علنی مجلس شدند. در این میان برخی از نمایندگان به انتقاد از طرح مطرح شده از سوی اعضای کمیسیون ویژه اکتفا نکرده و طرحی جدید را که با عناوین «طرح صیانت ۲» و «طرح صیانت پلاس» شناخته می‌شود را در مجلس مطرح کردند. اگرچه طبق اطلاعات منتشر شده از سوی مجلس طرح صیانت ۲ ناظر بر ممنوعیت تبلیغ هرگونه کالا، خدمات و آثار هنری ایرانی از طریق شبکه‌ها، رسانه‌ها، بسترها و پلتفرم‌های غیرمجاز است ولی به دلیل عدم شفافیت در طرح ارایه شده از سوی نمایندگان مجلس نگرانی‌های زیادی از بابت اعمال فیلترینگ بر شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده مردم ایجاد شده است.

    لزوم بررسی طرح مرتبط با فضای مجازی  در صحن علنی مجلس

حسن همتی، موافق و از طراحان طرح صیانت پلاس در خصوص جزییات ارایه قانونی جدید در حوزه فضای مجازی اظهار کرد: طرحی با چنین اهمیت و جزییات گسترده باید در صحن علنی مجلس و با حضور تمامی نمایندگان و کارشناسان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات بررسی شود. به نظر بنده روند رسیدگی به طرح صیانت تاکنون اشکالات جدی داشته است. وی افزود: این طرح باید در صحن علنی مجلس بررسی شود تا مردم از چگونگی رسیدگی به آن آگاه شوند. مشکل اساسی در طرح صیانت این است که مردم با اصل طرح آشنایی ندارند و همین موضوع قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی با اختلال روبرو می‌کند. در این شرایط عده‌ای از نمایندگان با کلیات طرح صیانت و اصل مطرح شدن این طرح مخالف و تعدادی دیگر موافق هستند و همین موضوع سبب شده فشار زیادی به نمایندگان وارد شود. این عضو کمیسیون امنیت ملی بیان کرد: طرح صیانت تحت هیچ شرایطی به معنای محدود کردن و قطع کردن اینترنت نیست. همه می‌دانند که امروز فضای مجازی بستری برای ادامه فعالیت بسیاری از کسب‌وکارهاست و هیچ کس حق ندارد در این حوزه محدودیت ایجاد کند. این طرح نباید تنها توسط عده‌ای محدود و در کمیسیون ویژه بررسی شود بلکه باید از نظرات مختلف استفاده شده و همه فرآیندهای قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی شفاف باشد. همتی عنوان کرد: امروز فضای مجازی کشور رهاست و هرکس هر آنچه را می‌خواهد در این فضا منتشر و در دسترس عموم قرار می‌دهد. تصور کنید در آینده نزدیک یکی از پلتفرم‌های بزرگی که هم‌اکنون مورد استفاده مردم است سرویس‌های خود را قطع کند در این صورت کسب‌وکارهای زیادی در کشور صدمه می‌بینند و حتی نابود می‌شوند. وی درباره عدم نیاز ورود مجلس به موضوع قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی گفت: قانون‌گذاری تنها مختص به مجلس است و سایر دستگاه‌ها تنها می‌توانند مصوبات خود را به سازمان‌های ذی‌ربط مختلف ابلاغ کنند.

    بی‌توجهی کمیسیون ویژه  به نظر مرکز پژوهش‌ها

احمد علیرضابیگی، مخالف طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا در مورد علت مطرح شدن طرح صیانت ۲ از سوی تعدادی از نمایندگان مجلس اظهار کرد: طرحی که پیش‌تر با عنوان طرح صیانت در مجلس مطرح و بر اساس اصل هشتاد و پنج قانون اساسی به کمیسیون ویژه ارجاع شد اشکالات جدی داشت که این اشکالات از سوی مرکز پژوهش‌ها شناسایی و اعلام شد. باتوجه به کارکرد کمیسیون ویژه و اهمیت قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی بیش از ۱۶۰ نفر از نمایندگان مجلس درخواست کردند که طرح صیانت مجدداً در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار گیرد. وی افزود: اکنون نمایندگان منتظر هستند تا رسیدگی به لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ تمام شود و پس از آن جلسه‌ای با دستور کار طرح صیانت در مجلس برقرار شود.

    طرح صیانت قابلیت اجرا و تصویب  در مجلس را ندارد

این عضو کمیسیون امور داخلی مجلس بیان کرد: اینکه طرحی برای قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی از سوی نمایندگان مجلس مطرح شود اشکال قانونی ندارد ولی قطعاً اگر لایحه از سوی دولت به مجلس ارایه شود جامعیت بیشتری خواهد داشت. چون دولت مجری طرحی است که قانون آن در مجلس تصویب می‌شود اگر لایحه از سوی دستگاه‌های اجرایی طراحی و ارایه شود نتیجه نهایی قابل اجراتر خواهد بود. علیرضابیگی عنوان کرد: اگر کمیسیون ویژه طرح صیانت به نظر تخصصی مرکز پژوهش‌های توجه کرده است چرا از ادامه رسیدگی به این طرح کنار گذاشته شد؟ یعنی در حالی که اعضای کمیسیون ویژه مدعی هستند برخلاف آیین‌نامه داخلی مجلس عمل نکرده‌اند ولی از رسیدگی به طرح صیانت کنار گذاشته شده‌اند.