تاثیر اخذ عوارض صادرات قیر بر صنعت

در حالی خبر اعمال عوارض صادراتی بر قیر ۱۴۰۱ شنیده می‌شود که صادرکنندگان و تولیدکنندگان قیر ایران در ماه های اخیر از حاشیه سود نامناسب برای فروش در بازار صادراتی قیر رنج می برند و بازارهای صادراتی قیر ایران در خطر تصاحب توسط رقبای جهانی می باشد.

به گزارش سایت انجمن قیر ایران، اخذ عوارض صادراتی توسط دولتمردان و سیاستگذاران معمولاً با اهداف جلوگیری از صادرات بیش از حد و کنترل بازار داخل و اخذ درآمد برای دولت اجرا می گردد.

عدم آمادگی وضع عوارض بر صادرات قیر

در حالیکه به دلایل زیر صنعت قیر ایران آمادگی وضع عوارض صادراتی را نداشته و چه بسا این موضوع ضربه مهلکی بر تولید و صادرات قیر ایران وارد خواهد نمود.

 آمار بورس کالا نشان می دهد که در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل تولید و صادرات قیر ایران با کاهش مواجه بوده است.

بر اساس آمار گمرک سال ۱۳۹۹ صادرات قیر ایران با حجم ۴.۳۶ میلیون تن ثبت شد در حالیکه آمار صادرات قیر در سال ۱۴۰۰ از گمرک ایران در دسترس نبود لکن کاهش  حجم صادرات حداقل ۵۰۰  تا ۸۰۰ هزار تنی در سال  ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل مورد تخمین کارشناسان می باشد.

این موضوع در حالی است که تولید کنندگان قیر ایران در سال گذشته با کاهش حجم عرضه وکیوم باتوم به عنوان خوراک و افزایش شدید قیمت آن مواجه بودند.

بر اساس آمار بورس کالا در سال ۱۴۰۰ وکیوم کمتری در اختیار قیر سازان قرار گرفت و حجم فروش وکیوم باتوم با ۱۲.۶ درصد کاهش از ٦.٣ میلیون تن در سال ۱۳۹۹ به حدود پنج و نیم میلیون تن در سال ۱۴۰۰ رسید. که موجبات کاهش حجم تولید و صادرات قیر و افزایش شدید قیمت های قیر را در پی داشت.

وضعیت صادرات قیر ایران

این موضوع در حالی است که بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۱  معادل دو و نیم میلیون تن وکیوم باتوم برای قیر تهاتری در بودجه تخصیص یافته است که افزایش ٢٢ درصدی نسبت به سال گذشته دارد بر این اساس فعالان بازار انتظار دارند امسال نیز وکیوم باتوم در دسترس برای تولید و صادرات قیر، کاهش بیشتری یابد ، از طرفی نیز پالایشگاهها برنامه ای مبنی بر افزایش حجم عرضه وکیوم باتوم در سال جدید را در دستور کار ندارند.

در نتیجه کاهش حجم تولید قیر توسط بخش خصوصى و افت صادرات قیر ایران در سال جدید دور از انتظار نمی باشد بر اساس قوانین بودجه قیمت قیر مورد مصرف پروژه های داخل با نرخ ثابت و بدون تغییر نسبت به سال گذشته و با حجم بیشتر در بودجه پیش بینی گردیده است که نیاز به کنترل بیشتر بازار صادراتی را بر طرف می نماید.

در حالیکه تولید کنندگان و صادر کنندگان قیر ایران در ماه‌های گذشته به ویژه بعد از تنش های روسیه و اکراین و افزایش شدید و نوسانات قیمتی بازار نفت با کاهش حجم صادرات و افت شدید تقاضا در بازارهای صادراتی مواجه هستند و متحمل زیان در فروش های صادراتی اخیر شده اند  لذا سیاستگذار بایستی بمنظور حمایت بیشتر برای حفظ مزیت رقابتی صادراتی و خلق درآمدارزی برای میهن عزیزمان در شرایط تحریمی از صنعت قیر ایران حمایت بیشتری نماید.

 در ادامه شرایط جدید در بازار های صادراتی  و دلایل آن شرح می گردد

قیمت گذاری قیر در بازارهای شرق آسیا در ماه‌های گذشته با تغییراتی مواجه بود:

قیمت گذاری قیر ایران: قیمت قیر به طور مستقیم با قیمت وکیوم باتوم به عنوان خوراک رابطه دارد در حالی که قیمت گذاری وکیوم باتوم از فرمول ثابتی وابسته به نرخ فیول در بازارهای جهانی پیروی می کند و بر مبنای حراج باز در بورس کالا با رقابت بین تولیدکنندگان به فروش می  رسد اما قیمت گذاری قیر در بازارهای شرق آسیا در ماه‌های گذشته با تغییراتی مواجه بود.

تغییر رویکرد کره جنوبی برخلق مزیت های رقابتی صادراتی در صنعت پالایشی خود و باز پس گیری سهم بازاربا حاشیه سود بالای پالایشگاه های کره بعد از بروز رسانی Upgradeرقم می خورد

 به طوری که کره جنوبی که در مارچ ۲۰۲۱ قیر صادراتی خود را ۳۰ تا ۴۰ دلار بالاتر از نرخ فیول صادراتی به فروش می رساند در ماه های اخیر قیر صادراتی خود را ۱۴۰ تا ۱۵۰ دلار کمتر از نرخ فیول به فروش می رساند.

بدیهی است در این شرایط اختلاف نرخ قیر صادراتی ایران با سایر تامین کنندگان در آسیا بسیار کم و غیر قابل رقابت می باشد برای مقایسه:  قیر فله ایران که در فروردین ۱۴۰۰ با نرخ‌های ۲۸۰ تا ۲۹۵ دلار فوب بندرعباس به فروش می‌رسید دقیقا در زمان مشابه کره جنوبی و سنگاپور قیر خود را ۴۰۰ دلار تا ۴۳۵ دلار فوب صادراتی عرضه می کردند، حائز توجه است اختلاف حداقل ۱۲۰ دلاری بین نرخ فوب ایران و سنگاپور فرصت صادرات قیر ایران به بازارهای خاور دور و شرق آسیا را فراهم می‌کرد که معادل کرایه حمل دریایی حدود ۱۲۰ دلار میان ایران و چین بود.

در حالی که در فروردین ماه ۱۴۰۱ قیر فله ایران ۴۳۵ تا ۴۵۷ دلار فوب قیمت گذاری شد در حالیکه کره جنوبی قیر خود را ۴۵۰ تا ۴۷۰ دلار فوب و سنگاپور نیز قیر خود را ۵۵۰ تا ۵۷۰ دلار cfrبازارهای شرق آسیا پیشنهاد می دهد ;که از قیمت های صادراتی ایران به این مقاصد کمتر است.

این موضوع در حالی است که سنگاپور و کره جنوبی از مزیت کرایه حمل کمتر و معافیت عوارض وارداتی به کشورهای حوزه آسیا پاسیفیک برخوردارند و در ماه‌های گذشته در تلاش برای بازپس گیری سهم بازار از دست رفته خود در سالهای گذشته موفق بودند. در حالی که قیر ایران مزیت رقابتی خود را در بازار چین و شرق آسیا از دست داده، قیمت های صادراتی قیر ایران قابل رقابت و مورد استقبال خریداران نبوده است.

اثرات  بروز بحران روسیه و اوکراین: با نوسانات و افزایش شدید قیمت نفت در بازار جهانی رکوردهای قیمت های نفت و قیر از سال ۲۰۰۸ شکسته شد این موضوع موجب کاهش شدید مصرف قیر و توقف پروژه‌های جاده ای در کشورهای مختلف گردیده است به طوری که بودجه‌های تخصیص یافته توسط دولت ها برای پروژه ها جوابگوی قیمتهای جهش یافته قیر در ماه‌های اخیر نیست و بسیاری از پروژه ها در آسیا و افریقا  و حتی اروپا خرید قیر و اجرا را تا کاهش قیمت ها متوقف نموده اند این موضوع رکود سنگین در بازارهای صادراتی قیر و تقاضا کمتر در بازارهای هدف ایران را در سال جاری را نوید می دهد.

از سوی دیگر کاهش مصرف داخلی قیر در کشورهای جنوب اروپا وترکیه به علت رشد قیمت قیر منجر به افزایش حجم عرضه صادراتی آنها گردید و با عرضه بیشتر قیر توسط سایر تامین کنندگان در جهان که اتفاقا به دنبال فرصت مناسب برای نفوذ و یافتن بازارهای صادراتی  جدید هستند صادرکنندگان قیر ایران، در تنگنا قرار دارند،  و لذا ادامه این موضوع و قیمت گذاری نامناسب قیر ایران می تواند فرصت اربیتراژ قیر از ترکیه ، آذربایجان و تولید کنندگان شرق و جنوب اروپا که احتمالا از نفت خام ارزان و سنگین روسیه نیز بهره می برند را به بازارهای هدف ایران فراهم نماید.

به علاوه دسترسی به نفت سنگین روسیه با قیمت های مناسب برای چین و هند به عنوان بزرگترین مصرف کنندگان و تولید کنندگان قیر در آسیا در شرایط اخیر فرصت تولید قیر بیشتر و با قیمت پایین تر را برای این کشورها فراهم خواهد نمود و فشار مضاعف بر قیمت های وارداتی از ایران اعمال خواهد کرد.

چرایی زیان بار بودن اخذ عوارض صادراتی از قیر

بدیهی است در شرایط رکود تورمی صادرکنندگانی در بازار جهانی موفق به حفظ بازارهای صادراتی و فروش خود خواهند بود که توان عرضه محصول با کمترین قیمت به صورت مدت دار و غیر نقد را داشته باشند.، لیکن در شرایطی که تولیدکنندگان قیر ایران با مشکلات نقدینگی به علت تاخیر در دریافت باز پرداخت مالیات ارزش افزوده و افزایش شدید قیمت خوراک، نوسانات بازار ارز ،افزایش شدید کرایه حمل های دریایی ، تحریم های بانکی و افزایش هزینه های تولید و حمل و نقل و بارگیری مواجه هستند اخذ عوارض صادراتی می‌تواند ضربه مهلکی بر تولید کنندگان این صنعت وارد نموده و اندک صادرات به بازارهای موجود را نیز از بین ببرد.

دکتر مائده مزینانی

(تحلیل گر ارشد اقتصاد بین الملل و عضو هیئت تحریریه انجمن قیر ایران)