عزم دولت سیزدهم برای افزایش درآمد مالیاتی

بررسی درآمدهای مالیاتی دولت، طی سال‌های ۹۸ تا ۱۴۰۰ نشان می‌دهد درآمد دولت از این بابت رو به بهبود است. در حالی که در سال ۹۸ مجموع تعداد مالیات اصناف ۴۸۶,۸۸۸ بوده، این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۶۰۹,۴۰۲ رسیده است. همچنین میزان مالیات‌های ابرازی نیز در این سال‌ها رو به افزایش بود.

به گزارش مهر، افزایش پایه‌های مالیاتی، به عنوان یکی از بهترین روش جایگزین برای درآمدهای ناپایدار نفتی است. این مساله در چند دهه گذشته و به دلیل نبود پایگاه‌های اطلاعاتی دقیق و همچنین عادت به درآمدهای نفتی، کمتر مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفت و بر این اساس مالیات جهت‌گیری مناسبی نداشته است؛ چرا که افراد حقوق بگیر و تولیدکنندگان که عموماً شرایط مالی‌شان شفاف است به صورت منظم مالیات پرداخت کرده‌اند، ولی کسانی که اقتصاد زیرزمینی را دنبال می‌کنند هیچ مالیاتی تاکنون پرداخت نکرده‌اند. با کاهش اتکا به درآمدهای نفتی، در دو سه سال اخیر، درآمدزایی دولت از محل مالیات افزایش یافت. البته هنوز فاصله زیادی در مقایسه با کشورهای پیشرو در این زمینه وجود دارد.

کاهش فشار مالیاتی از مالیات دهندگان خوش حساب

یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم در حوزه مالیات، کاهش فشار مالیاتی از بخش رسمی و مالیات‌دهندگان خوش حساب و حرکت به سمت مالیات‌ستانی از بخش غیرشفاف و افرادی است که درآمد بالایی دارند ولی فرار مالیاتی می‌کنند.

بر این اساس اولین اقدام سازمان امور مالیاتی طی چند ماه گذشته، سامان دادن به نظام نقل و انتقال پول و شفاف شدن وجه ذی‌نفعان بود. در این راستا درگاه‌های پرداخت و پوزها به پرونده‌های مالیاتی اضافه شد. با این اقدام تعداد دریافت اظهارنامه مالیاتی از مشاغل حقیقی به ۴ میلیون اظهارنامه رسید که نسبت به سال گذشته ۱.۲ میلیون افزایش داشت.

یکی دیگر از اقدامات حمایتی دولت در زمینه مالیات، کاهش نرخ مالیات واحدهای تولیدی بوده است. در سال جاری برای حمایت از تولید در قانون بودجه و با پیشنهاد دولت، نرخ مالیات هر واحد تولیدی ۵ درصد کاهش یافت و به ۲۰ درصد رسید. همچنین بخشودگی مالیاتی برای واحدهای تولیدی آسیب‌دیده در دستور کار قرار گرفته است.

تفکیک حساب شخصی و تجاری از دیگر اقدامات بود. بر اساس اعلام مقام‌های مسئول، آئین‌نامه این موضوع تا ماه آینده توسط بانک مرکزی نهایی می‌شود. با این اقدام افرادی که از حساب شخصی خود بیش از مبلغش معینی برای کار تجاری استفاده کنند مشمول مالیات خواهند شد.

همچنین در راستای ایجاد عدالت مالیاتی، علی‌رغم افزایش ۲.۵ برابری میزان مالیات، اما از ۴ میلیون مودی مالیاتی، مالیات ۱.۶ میلیون نفر صفر تعیین شده و ۸۰۰ هزار مودی نیز مالیاتی کمتر از ۵ میلیون تومان پرداخت می‌کنند. این در حالی است که از ۵ درصد مودیانی که جزو اصناف پردرآمد هستند مثل پزشکان و وکلا، ۵۰ درصد از کل مالیات اخذ می‌شود.

ضرورت افزایش بیشتر پایه‌های مالیاتی

علی‌رغم همه آمارهای امیدوارکننده مالیاتی، همچنان در زمینه فناوری اطلاعات و اخذ مالیات به صورت اظهارنامه‌ای با چالش‌های زیادی رو به رو هستیم.

مجلس در سال ۹۴ طی مصوبه‌ای تأکید داشت که مالیات باید به صورت سامانه‌ای و هوشمند اخذ شود، اما متأسفانه هیچگاه به مرحله اجرا نرسید تا اینکه مجلس یازدهم قانونی را تحت عنوان سامانه مودیان مالیاتی و پایانه‌های فروشگاهی تصویب کرد. سامانه مودیان مالیاتی باید سال گذشته در اردیبهشت ماه افتتاح می‌شد، اما بازهم به گفته برخی از نمایندگان مجلس شاهد ترک فعل و آسیب‌هایی در این زمینه بودیم.

کارشناسان معتقدند ایجاد این سامانه هم تکلیف قانونی و هم روش سالم و شفافی برای اخذ مالیات است. هرچند که برای اجرا مقدماتی اعم از تجهیز همه فروشگاه‌ها به دستگاه‌های مخصوص و اقناع عمومی باید حاصل شود.

مقایسه عملکرد مالیاتی سه استان بزرگ

بررسی‌ها نشان می‌دهد در سه استان بزرگ کشور از جمله تهران، اصفهان و البرز شاهد عملکردهای متفاوتی در زمینه مالیاتی بوده‌ایم. به عنوان مثال در مرکزشهر تهران تعداد مالیات‌ها در سال ۹۸ به میزان ۶۰۲ و رقم مالیات‌های ابرازی ۴۷ میلیارد و ۷۴۳ میلیون و ۹۹۱ هزار و ۷۷۶ ریال و رقم مالیات‌های تشخیصی ۴۱۷ میلیارد و ۱۶۳ میلیون و۲۵۳ هزارو ۴۵ ریال بوده است. این میزان در سال ۹۹ به ۷۲۷ و مالیات ابرازی به ۵۶ میلیار د و ۱۸۷ میلیون ۳۸۹ هزار و۵۱۳ ریال مالیات تشخیص به ۳۵۱ میلیارد و۳۴۶ میلیون و ۵۵۰ هزار و ۶۷۴ ریال رسیده است. در سال ۱۴۰۰ اما این رقم به ۵۴۷ و رقم مالیات‌های ابرازی به ۵۵ میلیارد و ۴۲۶ میلیون و ۵۰۳ هزار و ۸۰ ریال رسید که حاکی از کاهش آن است.

در استان اصفهان اما تعداد مالیات در سال ۹۸، ۵۱۲ و مالیات ابرازی ۸,۳۹۰,۰۶۰,۷۲۳ و مالیات تشخیصی ۱۵۷,۹۶۷,۳۹۵,۱۷۵ بوده است. در سال ۹۹ این رقم به ۶۰۴ و رقم مالیات ابرازی به ۱۸,۶۸۸,۸۹۰,۹۱۸ و مالیات تشخیصی به ۲۱۱,۱۴۴,۳۵۲,۹۶۳ رسید. در سال ۱۴۰۰ نیز تعداد مالیات‌ها در استان اصفهان به ۴۸۵ و رقم مالیات‌های ابرازی ۲۴,۴۰۳,۲۰۱,۰۹۰ رسیده که روند افزایشی را نشان می‌دهد.

در استان البرز اما در سال ۹۸ رقم مالیات ۲۲۴ و رقم مالیات ابرازی ۹,۵۷۵,۸۱۹,۶۹۳ ریال و رقم مالیات تشخیصی ۳۹,۰۷۸,۳۰۵,۳۰۳ ریال رسیده است. در سال ۹۹ نیز تعداد مالیات به ۲۷۹ و مالیات ابرازی به ۷,۸۸۱,۸۴۸,۰۳۷ ریال و مالیات تشخیصی به ۷۴,۴۵۵,۴۰۰,۸۰۲ ریال رسید. در سال ۱۴۰۰ اما تعداد به ۱۶۴ کاهش یافته و مالیات ابرازی نیز به ۶,۸۹۸,۳۴۱,۹۷۰ ریال رسید که نشان از کاهش عملکرد مالیاتی دارد.

وضعیت درآمدهای مالیاتی مشاغل پردرآمد

فرار مالیاتی برخی از مشاغل پردرآمد یکی از چالش‌های بزرگ، سازمان امور مالیاتی بوده است. اما گزارش‌ها نشان می‌دهد در سه سال گذشته روند دریافت مالیات، تا حدودی بهبود یافته است. به عنوان مثال در حالی که میزان مالیات ابرازی پزشکان در سال ۹۸ ۳,۳۵۸,۷۹۹,۹۹۰,۲۴۸ ریال بوده، این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۷,۲۷۸,۵۵۹,۱۲۱,۸۱۹ ریال رسیده است.

در خصوص اخذ مالیات از وکلا نیز گزارش‌ها از افزایش رقم مالیات ابرازی و همچنین تعداد آن حکایت دارد. در سال ۹۸ تعداد آن ۵۲۰۲۶ و رقم مالیات ابرازی ۵۸۹,۲۵۸,۷۴۴,۳۸۱ ریال بود و این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۵۵,۴۷۴ و رقم مالیاتی ابرازی ۱,۱۴۰,۶۸۶,۷۶۷,۴۸۱ ریال رسید.

رقم مالیاتی هنرمندان نیز طبق آمارها رشد داشت. در سال ۹۸ رقم مالیت ابرازی هنرمندان ۸,۲۱۱,۴۷۲,۵۵۷ ریال بود که این رقم در ۱۴۰۰ به ۳۰,۹۳۰,۸۲۱,۷۷۵ ریال رسیده است. همچنین مجموع عملکرد مالیاتی که اصناف نیز روند رو به رشد درآمدهای مالیاتی را نشان می‌دهد. در سال ۹۸ تعداد کل مالیات اصناف ۴۸۶,۸۸۸ بود و این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۶۰۹,۴۰۲ رسیده است.

با این حال در خصوص طلافروشان گزارش‌ها نشان می‌دهد که فاصله زیادی، بین مالیات ابرازی و تشخیصی وجود دارد. اما آهن فروشان که مالیات ابرازی آنها در سال ۹۸، ۸۰۳,۴۱۱,۸۳۴,۷۵۷ ریال بود در سال ۱۴۰۰ این رقم به ۷۳۲,۱۷۴,۴۰۹,۷۶۱ ریال رسید.

کارشناسان افزایش بسترهای مناسب فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و… را راهکار بهبود وضعیت درآمدهای مالیاتی دولت عنوان می‌کنند و بر ضرورت توجه سیاستگذاران بر این امر تاکید دارند.