پایان سلطه دلار آمریکا به‌ عنوان ارز ذخیره جهان نزدیک است؟

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در ماه ژوئن در چهاردهمین اجلاس بریکس (BRICS)، گروه بین‌المللی اقتصادهای نوظهور متشکل از کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، از برنامه این گروه برای توسعه یک ارز ذخیره بین‌المللی جدید خبر داد.

به گزارش تجارت نیوز، مقصد چنین برنامه‌ای احتمالا هدف گرفتن جایگاه دلار آمریکا به‌عنوان ارز برتر جهان است. ارزی که حدود ۸۰ سال است این برتری را حفظ کرد.

رهبران روسیه هدف خود را از این پیشنهاد به وضوح بیان می‌کنند. به‌ طوری که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور اخیراً گفته که دوران برتری دلار به‌ پایان رسیده است. او در سفر اخیر خود به اتیوپی گفت: «اتکا به دلار به‌عنوان ابزاری که از اقتصاد جهانی حمایت می‌کند چندان امیدبخش نیست.»

دلار ارزی است که به مدت ۸۰ سال تسلط خود را به عنوان ارز ذخیره کشورهای جهان حفظ کرده است. اما به نظر می‌رسد این دوران رو به پایان است و کشورهای جهان به دنبال ارزهای دیگری برای ذخیره کردن می‎روند.

به گزارش تجارت‌نیوز، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در ماه ژوئن در چهاردهمین اجلاس بریکس (BRICS)، گروه بین‌المللی اقتصادهای نوظهور متشکل از کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، از برنامه این گروه برای توسعه یک ارز ذخیره بین‌المللی جدید خبر داد.

مقصد چنین برنامه‌ای احتمالا هدف گرفتن جایگاه دلار آمریکا به‌عنوان ارز برتر جهان است. ارزی که حدود ۸۰ سال است این برتری را حفظ کرد.

رهبران روسیه هدف خود را از این پیشنهاد به وضوح بیان می‌کنند. به‌ طوری که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور اخیراً گفته که دوران برتری دلار به‌ پایان رسیده است. او در سفر اخیر خود به اتیوپی گفت: «اتکا به دلار به‌عنوان ابزاری که از اقتصاد جهانی حمایت می‌کند چندان امیدبخش نیست.»

وی افزود: «اتفاقی نیست که کشورهای بیشتری به سمت استفاده از ارزهای جایگزین می‌روند. آنها بیشتر و بیشتر به سمت استفاده از ارزهای ملی روی می‌آورند و این روند شتاب بیشتری نیز می‌گیرد».

امروزه بیشتر تراکنش‌های مالی، وام‌های بین‌المللی و صورت‌حساب‌های تجارت جهانی به دلار است. تا سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۶۰ درصد ذخایر ارزی جهانی به دلار نگهداری می‌شد. لوکا فانتاچی، مورخ اقتصادی در دانشگاه میلان ایتالیا می‌گوید: «برخلاف سایر کشورها، ایالات متحده می‌تواند با چاپ پول به تعهدات بین‌المللی خود عمل کند». وی اضافه می‌کند: «به این معنی که آن‌ها هیچ محدودیت بودجه‌ای در انجام مخارج، وام‌ها یا حتی کمک‌های بلاعوض در خارج از کشور ندارند».

چرا کشورها ارزهای خارجی را ذخیره می‌کنند

کشورها به دو دلیل اصلی، ذخایر ارزی دارند: «دلیل اول عمل کردن به تعهدات خارجی است». او توضیح می‌دهد: «کشورها باید به تعهدات خود با بانک‌های خارجی و سایر عوامل اقتصادی عمل کنند و ذخایر ارزی ابزاری برای انجام این تعهدات است».

دلیل دیگری که کشورها ذخایر ارزی دارند، این است که در صورت نیاز، پول خود را حفظ کنند. فانتاچی به یورونیوز می‌گوید: «هرگاه خطر کاهش ارزش یک ارز وجود دارد، کاری که بانک مرکزی هر کشور انجام می‌دهد خرید آن ارز در بازارهای بین‌المللی است».

وی افزود : «برای انجام این کار، آن‌ها باید ذخیره ارزی داشته باشند که در بازارهای بین‌المللی به طور گسترده از آن‌ها [مانند دلار، یورو و سایر ارزهای اصلی] استفاده می‌شود تا ارز خود را تقویت کنند».

جنگ اوکراین و تحریم بانک مرکزی روسیه

اما آمریکا توانست از تسلط دلار به‌عنوان یک سلاح اقتصادی قدرتمند استفاده کند و آن را علیه مسکو به کار گیرد. این کشور به همراه متحدانش ذخایر بانک مرکزی روسیه را مسدود کردند و عملا دسترسی به نیمی از خزانه جنگ به ارزش تقریبا ۶۳۰ میلیارد دلار قطع شد. چرا که ابزار این کشور برای تثبیت پول ملی خود با خرید روبل در مقابل دلار در بازارهای ارز حذف شد.

با این حال برخی هشدار می‌دهند که این اقدام ممکن است تاثیر منفی بر تسلط دلار در آینده داشته باشد. اگر کشوری دقیقا زمانی که نیاز دارد از دلارهای خود برای پرداخت‌های خارجی یا حمایت از پول خود استفاده کند، این ذخایر توقیف شوند، نه تنها برای روسیه بلکه برای سایر کشورهایی که در گذشته تحت تاثیر مقررات مشابه قرار گرفته‌اند انگیزه ایجاد می‌کند تا ذخایر خود را متنوع و به سایر حوزه‌های ارزی منتقل کنند.

تلاش برای کاهش تسلط دلار آمریکا

قبلا مانورهای قابل توجهی از سوی قدرت‌های جهانی اعم از متحدان و غیر متحدان ایالات متحده برای کاهش قدرت دلار انجام شده است. یورو تا حدی به‌عنوان وسیله‌ای برای محافظت از اقتصاد اتحادیه اروپا در برابر شوک‌های ارزی و محدود کردن وابستگی به ارزهای خارجی در نظر گرفته شد.

در حال حاضر، یورو با ۲۰.۶ درصد دومین سهم بزرگ از ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این در آغاز ماه مارس، کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا که روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس را گرد هم می‌آورد درباره نیاز به توسعه یک ارزش بین‌المللی جدید به توافق رسیدند.

فانتاچی می‌گوید: «آنچه این کشورها می‌خواهند این است که در شرایطی که محدودیت‌هایی در استفاده از دلار برای پرداخت‌های خارجی خود دارند، از بند دلار رها شوند».