کیفیت زندگی‌مان چقدر افت کرده است؟

همزمان با شوک‌های ارزی به وجود آمده از اوایل پاییز، قیمت محصولات داخلی در بخش خدمات در پایان آذر ماه امسال نیز 57 درصد نسبت به پاییز سال گذشته رشد کرده است. این عدد، در یک دهه گذشته بی‌سابقه بوده و به عبارتی، شاخص قیمت تولیدکننده بخش خدمات به صورت فصل به فصل، ‌به بالاترین سطح خود از بهار 1391 رسیده است. 

به گزارش اعتماد، تورم تولیدکننده به‌طور عام نشان می‌دهد شاخص قیمت محصولات تولید داخل چقدر افزایش یافته است. به معنای دیگر، این شاخص نشان می‌دهد قیمت محصول خروجی از بنگاه چه تغییراتی داشته است. تورم تولیدکننده از این منظر مهم است که در نهایت خود را در قیمت نهایی یک محصول نشان می‌دهد و اگر روند صعودی داشته باشد؛ اثرات خود را بر بازار کالاهای مختلف می‌گذارد. چنانکه از این شاخص به عنوان «پیش‌نگر تورم مصرف‌کننده» نیز یاد می‌شود. در این گزارش به‌طور خاص، تورم تولیدکننده در بخش خدمات بررسی می‌شود.  بخش خدمات یکی از مهم‌ترین بخش‌های «کیک اقتصاد» ایران است و عموما بیش از نیمی از تولید ناخالص ایران را تشکیل می‌دهد. در میان خشکسالی شدیدی که گریبان بخش کشاورزی ایران را گرفته و رکود اقتصادی فراگیری که در سال‌های اخیر ایجاد شده، ‌این بخش خدمات است که در آمارهای رشد اقتصادی، جور بخش‌های کشاورزی و صنعت را می‌کشد. بنابراین تغییرات قیمت تولیدکننده خدمات در فصول مختلف اهمیت زیادی دارد و می‌توان گفت که این بخشی است که «کیفیت» زندگی در یک کشور را می‌چرخاند. 

بالاترین تورم خدمات در یک دهه

اگرچه این شاخص در طول یک فصل کاهش داشته و نسبت به تابستان 1401 حدود 6 درصد کاهش پیدا کرده، اما نکته در اینجاست که تورم بخش خدمات معمولا‌ در پاییز کمتر از تابستان است. تابستان فصل اوقات فراغت طیف عظیمی از دانشجویان و دانش‌آموزان است. فصل سفر و گردشگری است. فصل برداشت محصول است. بنابراین عنصر «تقاضا» موجب می‌شود تا تورم خدمات در این فصل بالاتر از پاییز باشد، چون در پاییز بسیاری از این تقاضاها فروکش می‌کند. 

اما همان‌گونه که در ابتدای گزارش گفته شد، ‌تورم بخش خدمات در یک بازه یکساله یعنی پاییز 1401 به پاییز 1400، به 57 درصد رسیده است. این محدوده‌ای خطرناک برای بخش خدمات است که این روزها با بالاترین قیمت‌ها، محصولات آن عرضه می‌شود. نگاهی به روند موجود تورم خدمات نشان می‌دهد که در طول یک دهه گذشته‌، ‌فقط در تابستان امسال بوده که تورم خدمات در بازه یک ساله از 50 درصد عبور کرده است. در واقع، ‌فصل پاییز و همزمان با شوک کاهش ارزش ریال در برابر دلار، فضایی را ایجاد کرده که تورم بخش خدمات چنین رکوردی را بزند. اما چه فعالیت‌های خدماتی موجب چنین جهشی در تورم بخش خدمات شده است؟

گردشگری در صدر

سه بخش مختلف در فعالیت‌های خدماتی هستند که از نگاه مرکز آمار، بالاترین تورم را در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته رقم زده‌اند. این سه بخش به این ترتیب متمایز شده‌اند: «فعالیت‌های خدماتی مربوط به اقامتگاه و غذا»، ‌«فعالیت‌های مربوط به تعمیر وسایل نقلیه» و «فعالیت‌های مربوط به سلامت».

مورد اول که به‌طور مستقیم به بخش گردشگری ایران مربوط می‌شود، عددی بسیار بالا را نشان می‌دهد. بخش «فعالیت‌های خدماتی مربوط به اقامتگاه و غذا» طی یک‌سال گذشته نزدیک به 110 درصد تورم داشته است. این بخش در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته وضعیت بدتری داشته و بیش از 117 درصد تورم برای آن دیده می‌شود. در واقع پس از فروکش کردن همه‌گیری کرونا و به راه افتادن تورهای گردشگری، حالا در دو فصل تابستان و پاییز امسال، بخش گردشگری ایران با بالاترین تورم و گرانی همراه شده است. 

 طیف وسیعی از خوراکی‌ها پس از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی رو به گران شدن رفت و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد پس از گذشت یکی، دو فصل، اثر خود را در انواع خدمات مرتبط با خوراکی گذاشته است. از طرف دیگر، تورم بخش مسکن هم موجب شده تا قیمت اقامتگاه‌ها و حتی هتل‌ها رو به بالا بگذارد و چنین عددی را در طول یک‌سال رقم بزند. 

مورد دوم، همراستا با شوک‌های قیمتی در حوزه خودرو و به هم ریختگی بازار لوازم یدکی خودرو و دیگر وسایط نقلیه رخ داده است. تورم خدمات مرتبط با این بخش در پاییز امسال نسبت به پاییز سال گذشته نزدیک به 78 درصد بوده. در تابستان این عدد نزدیک به 75 درصد بوده است. در واقع تورم تعمیرات خودرو و موتورسیکلت، همچنان رو به بالا حرکت کرده و برخلاف بخش گردشگری، در پاییز قصد پایین آمدن نداشته است.  مورد سوم هم به موضوع سلامت و خدمات مرتبط با بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها و... می‌پردازد. در این بخش طی یک‌سال، تورم خدمات به حدود 74 درصد رسیده . در تابستان، تورم نقطه‌ای این بخش 71 درصد بوده و این بخش هم نشان می‌دهد که تورمی رو به بالا داشته است. 

آموزش هم چیز گرانی شد

از اینها گذشته در مقیاس فصلی نیز همزمان با شروع سال جدید تحصیلی، دانش‌آموزان و دانشجویان با تورم بسیار بالایی مواجه شده‌اند. در حالی که تورم پاییز امسال نسبت به تابستان امسال در کل بخش خدمات 10.6 درصد بوده، بخش آموزش با تورم 35 درصدی مواجه شده است. هرچند این رشد بالا نوعی «تورم فصلی» محسوب می‌شود و باید منتظر ماند و دید که آیا در زمستان رشد بیشتری را تجربه خواهد کرد یا خیر؟ اما به این نکته هم باید اشاره کرد که تورم خدمات اقامتگاهی و رستوران‌داری به صورت فصلی نیز رشد کرده و به عبارتی، نزدیک به 13 درصد رشد قیمت مجدد در پاییز نسبت به تابستان امسال داشته است. اتفاقی که نشان می‌دهد تورم خدمات این بخش به این زودی‌ها، کوتاه بیا نیست.