ماجرای پرواز بی‌سابقه قیمت مرغ؛ چرا مرغ ۱۲۰ هزار تومان شد؟

قیمت مرغ در شهرهای بزرگ و به ویژه تهران طی هفته‌های گذشته روندی صعودی را ثبت کرده است، تجارت‌نیوز در بررسی میدانی خود، به این موضوع اشاره کرده که قیمت مرغ در سطح خرده‌فروشی‌های استان تهران به ۱۱۰ هزار تا ۱۱۲ هزار تومان رسیده است. این عدد و رقم‌ها در شرایطی منتشر می‌شود که دولت سیزدهم وعده داده بود با تشکیل قرارگاه تخصصی مرغ قیمت‌ها را تحت کنترل بگیرد.

به گزارش فرارو، یک کارشناس حوزه مرغ و طیور معتقد است: «راهکارها ساده است: اولا دولت باید از قیمت گذاری دستوری دست بردارد و با تشکل‌ها و کارشناسان روی قیمت کارشناسی توافق انجام دهد. نهاده‌ها نیز باید به موقع و به وفور به تولید کننده نهایی که مرغدار گوشتی است، اعطا شود.»

از مشکلات قیمت گذاری تا واردات دیرهنگام نهاده‌ها

برومند چهارآیین، رئیس هیات مدیره شرکت مادر تخصصی صنعت طیور، گفت: «ساختار صنعت مرغ و تخم مرغ یک ساختار خرده مالکی و بازار این حوزه رقابتی است. بخش بزرگی از آن چه که این مشکلات را در قیمت مرغ رقم می‌زند، به قیمت گذاری مرتبط است. دولت هم در بخش قیمت گذاری ورود می‌کند و هم در تعیین حجم تولید. شاید از همه چیز بدتر، همین قیمت گذاری دستوری باشد. قیمت گذاری دستوری به صلاح تولید کنندگان نیست و بنابراین تعدادی از تولیدکنندگان بازار را برای یک یا چند دوره رها می‌کنند، عرضه کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه، این مشکلات گریبانگیر جامعه می‌شود. کمبود عرضه، همواره و در همه جای دنیا رخ می‌دهد. وقتی عرضه کاهش پیدا کند طبیعیست که قیمت بالا می‌رود و گرفتاری‌هایی که اکنون در سطح جامعه می‌بینیم رخ می‌دهند.»

وی افزود: «ما نمی‌گوییم دولت در قیمت‌ها دخالت نکند، چون ارز ترجیحی را اعطا می‌کند و قطعا حق مسلم دولت، دخالت در قیمت‌ها است تا قیمت‌ها کارشناسی باشند. اما مشکل از جایی آغاز می‌شود که شاهد قیمت دستوری هستیم. قیمت دستوری با واقعیت‌های تولید فاصله معناداری دارد و به ضرر تولید کننده است. مشکل بزرگ دیگر ما در این صنعت، وضعیت عمده نهاده‌های مورد نیاز تولید کننده است. سه نهاده عمده که مورد نیاز تولید کنندگان است و بیش از هشتاد درصد قیمت تمام شده را تشکیل می‌دهند، شامل کنجاله سویا، ذرت و جوجه است. اما این نهاده‌ها که باید به موقع و با قیمت مصوب به دست مصرف کنندکان برسد، معمولا به موقع اعطا نمی‌شود، به خصوص کنجاله سویا و جوجه. این موضوع یکی از مشکلات قدیمی کار ما است.»

وی گفت: «برای حل این مشکلات راهکارها ساده است: اولا دولت باید از قیمت گذاری دستوری دست بردارد و با تشکل‌ها و کارشناسان روی قیمت کارشناسی توافق انجام دهد. نهاده‌ها نیز باید به موقع و به وفور به تولید کننده نهایی که مرغدار گوشتی است، اعطا شود. اگر کنجاله سویا و جوجه یک روزه به موقع در اختیار مرغدار قرار گیرد، قیمت تمام شده نیز کاهش پیدا می‌کند. اکنون قیمت مرغ در بازار نه تنها به ۱۰۰ هزار تومان بلکه در برخی موارد به ۱۱۰ الی ۱۲۰ هزار تومان رسیده است، اما دولت همچنان می‌گوید قیمت ۷۳ هزار تومان است. این چه نوع قیمت گذاری است که اصلا با واقعیت بازار همخوانی ندارد، قیمت ۷۳ تومان به مهر ۱۴۰۱ بر می‌گردد. از آن تاریخ تا کنون دولت پافشاری دارد که باید فروش با این قیمت انجام شود و هیچگاه هم در تعیین قیمت موفق نبود.»

چهار آیین افزود: «همیشه یا قیمت‌ها کمتر بوده که به ضرر تولید کنندگان است، یا بیشتر بوده که به ضرر مصرف کنندگان است. با این شرایط، طبیعی است که بازار سیاه و قاچاق نیز ایجاد می‌شود. این وضعیت جای امیدواری نمی‌گذارد. شرایطی که میبینیم، معلول است و تا زمانی که علت را برطرف نکنیم، محال است این صنعت متحول شود. مشکلات فعلی همانطور که گفتم از یک سو قیمت دستوری و از سوی دیگر قیمت نهاده‌های دامی است. گاهی جوجه تا قیمت سی هزار تومان نیز فروخته می‌شود. وقتی جوجه به قیمت مصوب به دست تولید کنندگان نمی‌رسد یک گام اشتباه برداشته می‌شود. تا زمانی که ما این مشکلات را بر طرف نکنیم، شرایط به همین شکل خواهد ماند و حتی باید منتظر شرایطی به مراتب بدتر از این باشیم.»

وی گفت: «نهاده‌ها معمولا از کشورهایی مثل برزیل و آرژانتین وارد می‌شود، تا مدتی پیش اوکراین نیز یکی از مبداء‌های وارداتی ما بود که به علت جنگ، دیگر امکان واردات از این کشور را نداریم. از دیگر مشکلات این روزهای ما واردات ارز است. ما نمی‌توانیم به دلیل تحریم‌های تحمیلی، انتقال ارز را به راحتی انجام دهیم. در دوره ای، ارز را به شکل روبل استفاده می‌کردیم، اما چون روسیه هم تحریم شده، مشکلات نیز مضاعف شده است. هم اکنون ما حدود ۵۰۰ هزار تن دانه سویا در بنادر داریم، که به علت عدم انتقال ارز، امکان ترخیص ندارد.»

بازتاب مشکلات ۴۵ روز پیش را امروز می‌بینیم

محمدرضا صدیق پور، دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه، درخصوص روند جوجه ریزی طی ماه‌های اخیر گفت: «شرایط جوجه ریزی در کشور بر حسب شرایط زمانی متفاوت است. طی فروردین و اردیبهشت ماه به واسطه بی توجهی‌هایی که در برنامه ریزی و تولید رخ داده بود با مشکلاتی رو به رو شدیم. به تبع همین شرایط، برخی از گله‌های مادر، موفق به ادامه تولید نشده و حذف شدند و همین موضوع باعث شد، اثرات کاهش تولید فروردین و اردیبهشت ماه ببینیم. اما پس از این بازه زمانی به تدریج با برنامه ریزی‌هایی که در انجمن جوجه یک روزه انجام شد، تولید، روند صعودی گرفت. در فروردین ماه ۱۰۷ میلیون جوجه، در اردیبهشت، ۱۱۲ میلیون جوجه و در خرداد ماه ۱۲۵ میلیون جوجه داشتیم و امیدواریم که در تیر ماه بالغ بر ۱۳۰ میلیون جوجه ریزی موفقیت آمیز داشته باشیم. به تدریج با افزایش این روند، تولید مرغ نیز ۴۵ تا ۵۰ روز بعد در بازار مشاهده می‌شود.»

وی افزود: «وقتی تولید ما افزایش پیدا می‌کند، طبیعتا بر اساس قوانین اقتصاد، انتظار داریم که قیمت‌ها نیز تغییر کنند، هر چند شاید برخی موانع دیگر نیز در کار باشد که تا حدی از کنترل خارج باشد. برای مثال گرمای هوا، شرایط تولید را تحت الشعاع قرار می‌دهد که شاید بتوان با افزایش سن کشتار، این موضوع را متعادل کرد. همچنین بحث تامین نهاده‌ها را نیز داریم که یک بحث تکراری در هفته‌های اخیر بود. با توجه به جلساتی که در وزارتخانه داشتیم، ظاهرا این موضوع حل شده است و توزیع سویایی که قرار بوده در اختیار فعالان این حوزه قرار گیرد نیز آغاز شده است. امیدواریم که همه چیز طی یک ماه آتی به روال عادی برگردد.»

صدیق پور در ادامه گفت: «البته ریز مولفه‌های دیگری نیز وجود دارند که در افزایش قیمت مرغ در بازار موثر است. این روزها با توجه به افزایش قیمتی که در بازار گوشت قرمز وجود دارد، طبیعیست که بسیاری از مردم به سمت بازار گوشت مرغ کوچ کرده اند و فشار زیادی به بازار مرغ کشور وارد و از حالت عادی خارج شود. با توجه به این که افزایش تولید جوجه خرداد ماه ما از نیمه اول مرداد خود را نشان خواهد داد، قطعا به عدد یکصد و بیست و پنج میلیون خواهیم رسید. در کنار فشارها به بازار تولید، بحث نظارت بر بازار فروش مرغ نیز حائز اهمیت است. قیمت‌های دستوری نیز راهگشا نبوده و نیستند.»

کوچ مصرف‌کنندگان گوشت قرمز به بازار گوشت مرغ

همایون دارابی، مدیرعامل پیشین اتحادیه مرغداران گوشتی در خصوص علل احتمالی افزایش مرغ گفت: «عرضه به موقع مرغ در بازار، تا حد زیادی به جوجه ریزی وابستگی دارد. زیرا مرغ بین ۴۵ تا ۵۰ روز پس از جوجه ریزی به بازار عرضه می‌شود؛ بنابراین میزان جوجه ریزی دو ماه پیش، در وضعیت بازار امروز و وضعیت جوجه ریزی امروز به بازار دو ماه بعد مرتبط است. اگر حالا با افزایش قیمت ناشی از کمبود مرغ رو به رو باشیم، می‌تواند تا حدی متاثر از جوجه ریزی دو ماه قبل باشد. تا جایی که من مطلعم، ما معمولا حدود ۱۲۰ میلیون جوجه ریزی داریم، اگر نرخ جوجه ریزی هر ماه نسبت به این رقم کاهشی باشد باید به دنبال علل این کاهش بگردیم. درواقع سرنخ مشکل در این بخش به کاهش تولید مرتبط می‌شود. اما اگر آمارهای جوجه ریزی در همین حد ۱۲۰ میلیون یا بیشتر باشد، باید به سراغ مشکل دیگر باشیم.»

وی افزود: «مشکل احتمالی دوم، وضعیت بازار است. مسئله «کالای جایگزین» می‌تواند در شکل گیری قیمت‌ها موثر باشد، یعنی کوچ مصرف کنندگان گوشت قرمز به بازار گوشت مرغ. اینجا دیگر مشکل، نرخ تولید نیست، بلکه ما با نرخ مصرف سر و کار خواهیم داشت. البته چنین اتفاقی ناگهان رخ نمی‌دهد، بلکه کوچ مصرف کنندگان به بازار مرغ پلکانی و به تدریج رخ می‌دهد. مسئله سوم می‌تواند هزینه تولید و بازار باشد. درواقع عواملی مثل هزینه انرژی، کارگر و امثالهم برای تولید کنندگان به صرفه است یا خیر و آیا قیمت گذاری انجام شده می‌تواند هزینه‌های تولید کننده را پوشش دهد یا خیر.»

دارابی گفت: «علت شرایط فعلی می‌تواند از کاهش تولید تا کالای جایگزین و به هم ریختگی بازار باشد. اتفاق خاصی هم در فرهنگ مصرف رخ نداده است که بگوییم فرهنگ مصرف عوض شده است. چون اگر بخواهیم استدلال کنیم که در دوران پساکرونا و در گشت و گذار و رستوران گردی سرانه مصرف مرغ افزایش یافته هم تا حدودی با یک فرضیه ضعیف رو به رو می‌شویم، چرا که اغلب جوانان به فست فود روی آورده اند و غذاهایی که لزوما مرغ محور نیستند. شاید کلیدی‌ترین پاسخ این است که بررسی کنیم وقفه‌ای در تولید رخ داده است یا خیر. این بررسی، نیاز به تحلیل‌های آماری دارد و با نظریه دادن حل نمی‌شود.»