بهانه‌جویی‌های بورس؛ چرا خبر خوب دادرس بازار نیست؟

شاخص اصلی بازار سهام، با افت بیش از ۶۱ هزار واحدی به مرز ۲ میلیون واحد رسید.

به گزارش دنیای اقتصاد، بورس تهران با ریسک‌های اقتصادی فراوان به استقبال تنش‌های منطقه‌ای رفت. این میزان از افت شاخص کل از ۲۶ تیرماه ۱۴۰۲ بی سابقه بوده است. شاخص هم‌وزن بر خلاف نماگر اصلی بازار سهام، با افت به مراتب سهمگین تر، به محدوده ۱۵ فروردین۱۴۰۲ رسید و کف آبان سال قبل را از دست داد. طی دو روز معاملاتی اخیر افت بیش از ۵درصدی شاخص بازار سهام و کاهش ۶درصدی نماگر هموزن نیز در کانون توجه بورسی‌ها است.

روز سرگردانی بازار سرمایه روز گذشته (شنبه) رکورد ۱۳ ماهه «افت شاخص» به ثبت رسید؛ این اتفاق ناشی از واکنش بازار به ریسک‌ها و ضعف رگولاتور بود که باعث شد فعالیت‌ها برای ساعاتی متوقف شود.

آن‌قدر عوامل اقتصادی و ابهامات آن به بازار سهام فشار آورده است که از بیم شعله ور شدن آتش در منطقه، بورس به رفتار‌های هیجانی روی آورده است. بازار مشتقه سهام نیز با نوسانات بازار همراهی کرد. قرارداد‌های اختیار خرید پرمعامله بازار با افت بیش از ۵۰ درصدی پرمیوم و قرارداد‌های اختیار فروش با رشد بیش از ۱۰۰ درصدی پرمیوم مواجه شدند.

سرنوشت بورس آن‌قدر پیچیده شده است که با وجود رسیدن ارزش بازار دلاری به کف چند سال اخیر و سقوط p/e بازار به زیر ۶ واحد، نمی‌توان رونقی را برای این بازار پُر حاشیه در کوتاه مدت متصور شد. خروج بیش از هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بازار با ارزش معاملات ۲.۷ همتی، نشانه‌ای از حال وخیم بورس است.

بهانه جویی بورس

بازار سهام، از سقف اردیبهشت ۱۴۰۲ همزمان با تغییر متغیر‌های اقتصادی، با بی‌مهری‌هایی از سوی سیاستگذار همراه شد. از کنترل رشد نقدینگی، افزایش نرخ بهره و کنترل نرخ ارز ضرورت‌های اقتصادی با هدف کنترل تورم بودند که بیش از یک سال بورس را به فضای رخوت کشاندند. در کنار این الزامات اقتصادی، عدم شفافیت سیاستگذار در خصوص تغییر قیمت‌ها در خوراک و محصول شرکت‌ها، نامه پراکنی‌های متعدد و زیر سوال بردن کارآیی اطلاعاتی در بازار، اعتماد اهالی بورس را کمرنگ کردند. بازار با تغییر مفروضات اقتصادی و تحلیلی شرکت‌ها می‌توانست p/e پایینی را به خود ببیند، اما افت‌های قیمتی شدید و پیاپی نه به دلیل تنشی که هنوز دامن گیر کشور نشده است، بلکه به دلیل عدم اطمینانی است که به جان اهالی بازار افتاده است.

ابهامات آن‌قدر رو به افزایش بوده که طی روز گذشته بیش از هزار میلیارد تومان از بازار سرمایه خارج شده است. خروج پول از صندوق‌های درآمد ثابت و صندوق‌های قابل معامله نیز قابل توجه بوده است. البته بخشی از سرمایه خارج شده به صندوق‌های کالایی به خصوص صندوق‌های طلا جذب شده است. همچنین ارزش معاملات خرد نیز حدود ۲.۷ همت یا ۴۳ میلیون دلار است. این موارد در حالی است که بیش از ۱۸ همت پول حقیقی در سال جاری از بازار بیرون رفته است.

سرایت هیجان به بازار مشتقه

نوسانات بازار سهام به قرارداد‌های مشتقه نیز رسید. قرارداد‌های اختیار فروش سهم بالایی از ارزش معاملات ۸۵ میلیارد تومانی این بازار را به خود اختصاص دادند. «طهرم ۶۰۱۷»، با رشد بیش از ۶۰ درصدی پرمیوم حدود ۱۳ میلیارد تومان معامله شده است. ارزش معاملات این قرارداد با اختلاف فاحشی با سایر قرارداد‌ها قرار دارد.

پس از این قرارداد، «طهرم۵۰۰۳» با رشد ۱۶۰ درصدی پرمیوم، ۶میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفته است. به نظر می‌رسد با گسترده شدن دامنه بی‌اعتمادی در بازار، بیمه قیمتی سهام با استفاده از قرارداد‌های اختیار فروش برای بازار حائز اهمیت شده است. چرا که کف سازی مناسب برای سهام می‌تواند تا حدودی جلوی ضرر بیشتر را بگیرد. قرارداد‌های اختیار خرید که نسبت به اختیار‌های فروش، رونق زیادی نداشتند نیز با افت قابل توجه پرمیوم معاملاتی مواجه شدند. «ضهرم۶۰۱۷» و «ضهرم۶۰۱۸» ۵۰ درصد از ارزش خود را طی یک روز از دست دادند.

نااطمینانی در بازار به قدری افزایش یافته است که خبر‌های خوب نیز حال بورس را بهبود نمی‌بخشد. انتشار مصوبه‌ای در بین بورسی‌ها، حکایت از آن دارد که ارز ترجیحی برخی از پتروشیمی‌ها حذف شده است. ضمن آنکه خبر تزریق پول به بورس، حال بازار سرمایه را اندکی بهتر می‌کرد. اما این خبر نیز به کمک بازار نیامد.

چرا که رونق بورس به سه عامل مهم وابستگی دارد. یکی از این عوامل، کاهش صرف ریسک بازار است که به بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی کشور بستگی دارد. با توجه به مقطع زمانی کنونی که بازار در آن قرار دارد، کاهش صرف ریسک بازار دور از ذهن است. ضمن آنکه عدم کاهش قابل توجه نرخ تورم نیز ضربه مهلکی به فعالیت عملیاتی شرکت‌ها زده است. کاهش نرخ بهره و رویگردانی سیاستگذار از انقباض پولی یکی دیگر از عوامل رونق بازار است.

همچنین رشد دلار نیما که تا حدودی در چند روز اخیر به فراموشی سپرده شده است نیز به نرخ رشد سود شرکت‌ها و حال خوب بازار کمک خواهد کرد. اکنون که نرخ بهره و عدم رشد قابل توجه دلار نیمایی انتظارات بازار را برآورده نکرده است، احتمالا بورس با بهانه درگیری‌های منطقه‌ای افت شدیدی را متحمل خواهد شد.

اهالی بورس انتظار دارند نهاد ناظر برای ممانعت از تسلط هیجانات بر بازار تدابیری را اتخاذ کنند. سازمان بورس در شرایطی به تداوم محدود کردن دامنه نوسان روی آورد که قابل مقایسه با وضعیت کنونی نیست. دخالت در بورس آن‌قدر گسترده شده است که محدود کردن دامنه نوسان در شرایط اضطراری قابل چشم پوشی است.