سکوت و تنهایی وزیر در برابر تصمیم برجامی رییس‌جمهور

اعتمادآنلاین| کهنه‌کارها یک به یک در حال طرد از سوی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده هستند. پس از رکس تیلرسون و هربرت مک مستر، وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی سابق اکنون نوبت به جیمز متیس، وزیر دفاع رسیده است. چهره‌هایی که در روزهای نخست روی کار آمدن دونالد ترامپ در مقایسه با چهره‌های ایستاده در کنار باراک اوباما، رییس‌جمهور پیشین ایالات متحده تندرو به حساب می‌آمدند با گذشت قریب به 17 ماه از حضور چهل و پنجمین رییس‌جمهور امریکا در کاخ سفید اندک اندک جای خود را به چهره‌هایی مانند جان بولتون می‌دهند که در عالم سیاست به بی‌فرمان راندن شهره عام و خاص هستند. زمزمه‌های اختلاف میان دونالد ترامپ و وزیر دفاع کابینه‌اش از چندماه پیش به گوش می‌رسید. درست مانند اختلاف ترامپ با تیلرسون بر سر برجام، متیس و رییس‌جمهور نیز در نحوه مواجهه با تهران با هم اختلاف نظر داشتند. متیس از زمان حمله امریکا و متحدانش به عراق از ایران خاطراتی نه چندان خوشایند در ذهن دارد اما همزمان اعتقاد دارد که واشنگتن باید با تهران با محافظه‌کاری بیشتری برخورد کند. برهمین اساس گفته می‌شود که وی از تصمیم رییس‌جمهور امریکا برای خروج از برجام در اوایل ماه مه نیز آگاهی نداشته و طرف مشورت رییس‌جمهور نیز قرار نگرفته است.

سایت خبری- تحلیلی ان‌بی‌سی‌نیوز در تازه‌ترین گزارش خود سراغ جیمز متیس رفته، از بی‌محلی رییس‌جمهور به وی پرده برداشته و می‌نویسد: جیمز متیس در ماه مه توسط یکی از همکارانش مطلع می‌شود که رییس‌جمهور ترامپ تصمیم خود برای خروج از برجام را گرفته است. وی چند دقیقه مانده به اعلام تصمیم ترامپ تلاش می‌کند وی را پیدا کرده و از این تصمیم منصرف سازد که موفق نمی‌شود. البته این نخستین و آخرین باری نبود که وی با اعلام تصمیم رییس‌جمهور شوکه شد. یک ماه پس از این تاریخ وی مطلع می‌شود که رییس‌جمهور دستور توقف نامحدود رزمایش‌های مشترک امریکا و کره جنوبی را در راستای وعده امتیاز‌دهی به کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی داده است. هفته گذشته نیز یک بار دیگر ترامپ وزیر دفاع خود را نادیده گرفت و دستور تشکیل ارتش فضایی را داد.

نحوه اعلام تصمیم‌های رییس‌جمهور درباره مسائل مهمی که در حوزه وزارت دفاع امریکا تعریف می‌شود و همچنین اظهارات مقام‌های سابق و فعلی در کاخ سفید نشان از تغییر نقش جدی متیس در چندماه اخیر دارد. مقام‌های نزدیک به ترامپ می‌گویند که رییس‌جمهور بسیار کمتر از گذشته به نصایح یکی از کهنه کارترین چهره‌های کابینه خود عمل می‌کند. یک مقام ارشد کاخ سفید در این باره می‌گوید: متیس و ترامپ بسیار به ندرت با هم چشم در چشم می‌شوند. این مساله با اشتیاق وحشتناک ترامپ برای در کابینه داشتن ژنرال چهارستاره‌ای که او را سگ دیوانه لقب داده بود قابل مقایسه نیست. با وجود اینکه ترامپ و متیس از همان ابتدا درباره بسیاری از مسائل مانند نحوه بازجویی از مظنون‌های تروریستی با هم اختلاف نظر داشتند اما ترامپ در یک سال نخست حضوردر کاخ سفید تلاش کرد متیس را در راس تمام تصمیم‌گیری‌های خود نگه دارد. یک مقام کاخ سفید در این باره می‌گوید: متیس هیچگاه یکی از آن رفیق‌های بسیار نزدیک به رییس‌جمهور نبود اما ترامپ احترام بسیار زیادی برای وی قائل بود. با این وجود گفته می‌شود که در چندماه اخیر ترامپ نسبت به متیس دلسرد شده و دلیل آن هم این است که به این نتیجه رسیده که وزیر دفاعش او را نادیده می‌گیرد و سیاست‌های اعلامی او را با سرعت تمام در وزارت دفاع پیگیری نمی‌کند. مساله اختلاف میان ترامپ و متیس زمانی در ماه مارس عیان شد، زمانی که رییس‌جمهور جان‌ بولتون را به عنوان مشاور امنیت ملی انتخاب کرد و این در حالی بود که متیس به‌شدت مخالف این انتخاب بود. پس از آن نیز ترامپ مایک پمپئو را از سازمان سیا به وزارت خارجه برد که این مساله نیز مورد مخالفت وزیر دفاع قرار گرفته بود. سه منبع نزدیک به رییس‌جمهور می‌گویند که ترامپ اکنون برای پیشبرد سیاست‌هایش بیشتر روی تصورهای ذهنی خود و توصیه‌های بولتون و پمپئو تمرکز کرده است. البته این اظهارنظرهای مقام‌های حاضر در کاخ سفید در وزارت دفاع خریدار چندانی ندارند و برخی مقام‌های ارشد این وزارتخانه می‌گویند اینکه متیس در حلقه اول نزدیک تصمیم‌گیرنده و نزدیک به رییس‌جمهور نیست به این معنا نیست که وی با رییس‌جمهور اختلاف نظر دارد. یک مقام وزارت دفاع می‌گوید که شاید متیس در برخی موارد با رییس‌جمهور مخالف باشد اما در ملأعام یا در گفت‌وگو با رسانه‌ها با وی مخالفت نمی‌کند. زمانی که خبرنگار ان‌بی‌سی درباره زمزمه‌های اختلاف میان ترامپ و متیس از سخنگوی پنتاگون سوال کرد وی گفت: در این زمینه ترجیح می‌دهم، سکوت مطلق کنم.

متیس در مدت زمان حضور در وزارت دفاع در برخی تصمیم‌گیری‌های کلیدی نقش‌های مهمی داشته و به عنوان مثال وی یکی از مشاورانی بوده که ترامپ را به باقی نگاه داشتن سربازان امریکایی در افغانستان متقاعد کرد. اگر متیس نبود ترامپ در همان یک سال نخست حضور در کاخ سفید توافق هسته‌ای با تهران را پاره کرده بود. زمانی که در ماه آوریل سال جاری ترامپ قصد داشت سربازان امریکایی را از سوریه خارج کند، متیس وی را متقاعد کرد که آنها را تا پایان کار داعش در سوریه نگاه دارد. با این وجود یکی از مقام‌های کاخ سفید می‌گوید که متیس زمان چندانی را با رییس‌جمهور نمی‌گذراند و این دو مقام یکدیگر را فقط در جلسات می‌بینند. این مقام در این باره می‌گوید: ترامپ برای سگ دیوانه (صفتی که رییس‌جمهور به وزیر دفاع داده) احترام بسیاری قائل است و هرچند که متیس مرد سختی است اما این دو هیچگاه به هم نزدیک نبوده‌اند.

زمانی که ترامپ تازه کار را در کاخ سفید برعهده گرفته بود صحبت کردن میان مقام‌های ارشد کابینه با رییس‌جمهور به شکال روزانه امر بدیهی بود اما اندک اندک این وضعیت تغییر کرد. گفته می‌شود که تغییر رابطه میان وزیر دفاع و رییس‌جمهور از شش ماه پیش آغاز شد. زمانی که کاخ سفید تصمیم گرفت سفارتخانه امریکا را از تل‌آویو به قدس منتقل کند، متیس به‌شدت مخالف این تصمیم بود و تاکید داشت که این اقدام می‌تواند منطقه را به آشوب بکشد. پس از این مخالفت بود که لیست تصمیم‌هایی که رییس‌جمهور بدون مشورت با وزیر دفاع خود گرفت هر روز افزایش بیشتری پیدا کرد. این مخالفت‌ها تنها به توافق هسته‌ای با ایران یا صدور فرمان تشکیل ارتش فضایی محدود نمی‌شد بلکه دستورهای ترامپ به ارتش و نیروهای نظامی درباره با کره شمالی را هم شامل می‌شد.

به گفته دو مقام نزدیک به کاخ سفید، متیس در روزهای نخست ماه مه زمانی از تصمیم برجامی ترامپ مطلع شد که رییس‌جمهور این تصمیم را گرفته بود. جان بولتون، مشاور امنیت ملی مساله خروج امریکا از توافق هسته‌ای را در جلسه دو‌جانبه با رییس‌جمهور و نه جلسه‌ای با حضور تیم امنیت ملی که شامل وزیر دفاع هم می‌شد، پیش برد. متیس زمانی که از این مساله خبردار شد در تماس تلفنی با منشی شخصی رییس‌جمهور به وی اطلاع داد که باید پیش از اعلام تصمیم رییس‌جمهور با او صحبت کند. برخی مقام‌های کاخ سفید می‌گویند که وی موفق شد با رییس‌جمهور پیش از اعلام تصمیم خروج از توافق هسته‌ای صحبت کند و برخی دیگر هم این ادعا را رد می‌کنند و می‌گویند وی با یکی از کارکنان ترامپ صحبت کرده است. با این وجود یکی از مقام‌های نزدیک به وزیر دفاع می‌گوید که متیس از تصمیم رییس‌جمهور تعجب نکرده و انتظار این تصمیم را از سوی رییس‌جمهور داشته و تنها نمی‌دانسته که آیا این تصمیم نهایی شده یا خیر. یک منبع نزدیک به متیس می‌گوید که وی به‌شدت مخالف خروج ترامپ از برجام بوده اما زمانی که رکس تیلرسون و هربرت مک‌مستر از دولت ترامپ خارج شدند، متیس نیز ترجیح داد به مخالفت با رییس‌جمهور درباره برجام آن هم در ملأعام و به صراحت پایان دهد.

در حقیقت می‌توان گفت که متیس خوش‌شانس بوده که با تیلرسون و مک مستر در کابینه همکار بوده چرا که ترامپ نه به تیلرسون و نه به مک‌مستر علاقه‌ای نداشت و هربار که تیلرسون و متیس هر دو با یک موضوع مخالفت می‌کردند این وزیر خارجه بود که مورد غضب و عتاب رییس‌جمهور قرار می‌گرفت. با خروج این دو نفر از کابینه اکنون متیس در کنار پمپئو و بولتون قرار گرفته که رابطه هر دو آنها با رییس‌جمهور بسیار خوب است و البته هر سه درباره ایران یک موضع واحد دارند.

در مورد مساله کره شمالی که مهم‌ترین تصمیم ترامپ در حوزه سیاست خارجی به حساب می‌آید، متیس کاملا به حاشیه رانده شده بود. وی چه قبل و چه بعد از نشست استانبول نقش بسیار اندکی در این گفت‌وگوها داشت و این در حالی است که حضور نظامی امریکا در کره جنوبی بسیار جدی است. یک منبع در پنتاگون در این باره می‌گوید: پیش از آغاز نشست سنگاپور، ترامپ و متیس درباره برخی محورهای مورد بحث با هم مشورت کردند اما کنسل کردن رزمایش نظامی مشترک میان امریکا و کره جنوبی یکی از این محورها نبود. متیس نیز انتظار نداشت که ترامپ خبر کنسل شدن این رزمایش مشترک را اعلام کند. این در حالی است که در این تصمیم نیروهای نظامی امریکایی و هم نیروهای نظامی کره جنوبی دخیل بودند.

منبع: روزنامه اعتماد