چالش‌های چندگانه و سناریوهای پیش روی سوریه در سال 1398

اعتمادآنلاین| آخرین روزهای سال 1397 با آخرین روزهای حکمرانی سرزمینی داعش همراه بود، تا اکثر قریب به اتفاق تحلیلگران از رسیدن پایان عمر این گروه تروریستی به روز و ساعت سخن بگویند.

به گزارش اعتمادآنلاین ، با نگاهی به روند اوضاع میدانی در داخل سوریه و میز مذاکرات در سوچی و ژنو باید همچنان وجود فاصله بین سوریه و آرامش و ثبات را در سال 98 پیش‌بینی کرد. یکی از دلایل این پیش‌بینی مفتوح ماندن پرونده‌های متعددی در این مسئله است.

به بیانی دیگر به اعتقاد کارشناسان، اگر سال 1397 سال جنگ برای از بین بردن داعش در سوریه محسوب می‌شد، سال 1398 را باید سال تلاش سوریه برای ثبات سیاسی، حفظ تمامیت ارضی و مبارزه با جریان‌های مخالف داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی زیاده‌خواه یا تجزیه‌طلب دانست.

اولین و شاید مهم‌ترین چالش پیش روی سوریه تنازع قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است که برای دستیابی به بیشترین سهم از حضور، تاثیرگذاری و قدرت در این کشور انجام می‌شود.

از آمریکا و روسیه گرفته تا ترکیه، از عربستان تا کشورهایی همچون عراق، اردن و حتی لبنان به دنبال سهم خود در تعیین سرنوشت سیاسی سوریه هستند و در این چارچوب، تحقق منافع اقتصادی، سیاسی و امنیتی خود را که گاهی با طرف‌های دیگر در تضاد کامل قرار دارد در دستور کار اولیه خود قرار داده‌اند.

در مرکز و کانون این تقابل هم، نباید از تنش بزرگ اسرائیل با آنچه که حضور ایران در سوریه توصیف می‌شود در این فرایند به آسانی عبور کرد. این تقابل قدرت‌ها و تنازع محورهای مختلف که هر یک برای دیکته کردن معادلات خاص به خود در سازوکار ترسیم آینده سوریه، وارد عمل شده باعث شده است تا سوریه به صحنه کشمکش سخت بین‌المللی تبدیل شود.

در سایه این تنازع قدرت چندگانه و با توجه به توان وارد آمده از سوی هر یک از این محورها پیش‌بینی می‌شود این کشمکش تا آخرین روزهای سال 1398 با فراز و فرودهایی ادامه پیدا کند، مگر آنکه یکی از طرف‌ها ریسک بزرگ ورود با قدرت بیشتر را به این صحنه در دستور کار خود قرار دهد.

دومین چالش دمشق، مسئله تکاپوی متقابل موافقان و مخالفان بازگشت سوریه به جمع کشورهای عربی و اتحادیه عرب است، امری که گرچه به صورت عملی با گشایش شماری از سفارتخانه‌های این کشورها و از سرگیری پروازها از مبدا مهم‌ترین پایتخت‌های مخالف بشار اسد به دمشق تحقق یافته اما پیش‌بینی می‌شود سال 1398 شاهد کش‌وقوس‌های مختلفی در بعد رسمی این مسئله باشد.

به اعتقاد کارشناسان گرچه تمامی پایتخت‌های عربی بر حتمی بودن بازگشت دمشق به جمع کشورهای عربی و اتحادیه عرب اذعان دارند اما ظاهرا برخی از گروکشی‌های درون‌عربی و حتی فرامنطقه‌ای باعث شده تا تحقق این مسئله حداقل طی نیمه اول سال جدید با دشواری زیاد پیش‌بینی شود.

به بیانی واضح‌تر تا زمانی که معادلات قدرت‌های بزرگ جهانی و به تبع آن منطقه‌ای در سوریه شکل باثباتی به خود نگیرند کشورهای عربی نیز وارد فرآیند بازگشت سوریه به آغوش عربی نخواهند شد.

سومین چالش تاثیرگذار در صحنه سیاسی سوریه در سال 1398 تبعات خروج نیروهای آمریکایی از خاک سوریه است.

صرفنظر از صحت و سقم انجام این وعده ترامپ و دلایل و مشروع یا نامشروع بودن حضور آمریکا در خاک سوریه، این خروج می‌تواند تاثیرات خاص خود را بر تمامی متغیرهای بازی سیاسی و نظامی در این کشور داشته باشد.

خروج واشنگتن از سوریه که در چارچوب وعده های داده شده قرار است اوایل فروردین انجام شود، آرایش حضور نیروها را در سوریه به شکل قابل وجهی تغییر می‌دهد، امری که از تکاپوی شدید ترکیه و افزایش شمار نظامیانش در سوریه کاملا مشهود است.

گرچه سخنان دوپهلو و حتی ضدونقیض مسئولان آمریکایی در رابطه با خروج یا عدم خروج بیش از هر چیز تلاش واشنگتن برای حفظ حداقل دستاوردهایش در منطقه را نشان می‌دهد، اما آنچه مشخص است آن است که سال 1398 سال معادلات قدرت بدون آمریکا در سوریه خواهد بود.

به تعبیری واضح‌تر صرفنظر از حضور یا عدم حضور نیروهای آمریکایی در خاک سوریه در بهترین شرایط سال 1398 را باید سال کمرنگ شدن حضور مستقیم و افزایش فعالیت پشت پرده آمریکا در سوریه توصیف کرد.

در مقابل انتظار می‌رود ترکیه در سال 1398 حضور بسیار پررنگی را در بعد نظامی در سوریه داشته باشد، گرچه تا کنون طرح این کشور برای ایجاد نوار امنیتی 400 کیلومتری در خاک سوریه با مخالفت جهانی مواجه شده، اما به طور حتم آنکارا فعالیت خود را در این سمت‌وسو همچنان ادامه خواهد داد.

در بُعد نظامی و تثبیت حاکمیت روی زمین نیز نیمه اول سال 1398 به ویژه سه ماهه دوم آن بسیار سرنوشت‌ساز خواهد بود، زیرا پیش‌بینی می‌شود که ارتش سوریه و متحدانش حاکمیت دولت مرکزی را بر اکثر خاک این کشور بسط دهند، امری که به طور حتم واکنش دیگر قدرت‌های فعال میدانی را در پی خواهد داشت.

این بسط قدرت در حالی انجام می‌شود که تلاش‌هایی هم در مقابل برای تجزیه سوریه در حال انجام است و به طور حتم یک از چالش‌های جدی دمشق در سال 1398 مقابله با برنامه‌های تجزیه سوریه است.

احتمال ورود مجدد داعش به صحنه جنگ در سوریه، دگردیسی این گروه تروریستی یا اعلام موجودیت گروه تروریستی دیگری همانند آنچه که در گذشته نسبت به قدرت گرفتن زیر شاخه‌های القاعده در منطقه شاهد بودیم نیز از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی سوریه محسوب می‌شود.

گرچه احتمال وقوع جنگ بین اسرائیل و ایران در خاک سوریه بسیار ضعیف می‌نماید اما در صورت وقوع چنین درگیری‌ای هر چند کوتاه، احتمال تغییر تمامی معادلات در این منطقه افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد.

سال 1398 برای سوریه همانند عبور از ریسمان نازکی است که گرچه دولتمردان این کشور با پای لرزان تلاش دارند به مدد سامان دادن به معادلاتی خاص- چه منطقه‌ای و چه بین المللی- آن را به سرمنزل ثبات برسانند اما احتمال لغزیدن و افتادن مجدد آن به وادی جنگ و درگیری هم به همان اندازه وجود دارد.