اروپایی‌ها نگران چه هستند؟

اعتمادآنلاین| دفتر وزیر خارجه آلمان روز پنج‌شنبه 16 خرداد اعلام کرد که او این هفته به منظور گفت‌وگو درباره توافق هسته‌ای قدرت‌های جهانی با ایران راهی تهران خواهد شد. ماریا ادبار، سخنگوی این وزارتخانه اظهار داشت که بازدید هایکو ماس از ایران بخشی از برنامه سفر او به خاورمیانه است که روز جمعه آغاز می‌شود و طی آن وی به کشورهای اردن و امارات متحده عربی نیز خواهد رفت.

به این ترتیب «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان جمعه شب با عزیمت به اردن، سفر رسمی خود به خاورمیانه را آغاز کرد. او در این سفر ضمن دیدار با «ایمن الصفدی» همتای اردنیاش جویای وضعیت نظامیان مستقر آلمانی در این کشور در چارچوب ائتلاف ضد داعش نیز شد.

اما سفر غیرمنتظره صبح دوشنبه وی به عراق موجب گسترش دایره گمانه زنی‌ها در خصوص اهداف این سفر شد. به گزارش خبرگزاری آلمان ماس برای در امان ماندن از حملات تروریستی احتمالی، بدون اعلام قبلی با بالگرد از اردن به بغداد رفت. رسانه‌های آلمانی مسائل امنیتی را دلیل اصلی اعلام نشدن سفر ماس به عراق عنوان کرده و کوشیدند نقش آفرینی این کشور را در رویارویی احتمالی بین ایران و آمریکا پر رنگ کنند.

بر این اساس وزیر خارجه آلمان در دیدار با نخست وزیر و رئیس جمهوری عراق با تاکید بر اهمیت حفظ آرامش و خویشتنداری در منطقه، از بغداد خواسته است از هر گونه نقش آفرینی در میانه تنش بین ایران و آمریکا به نفع هر یک از طرفین خودداری کند. به نوشته اغلب رسانه‌های خارجی هدف اصلی ماس از سفر به منطقه‌ای که درگیر بحران‌های گوناگون است، علاوه بر «نجات برجام»، دعوت و کمک گرفتن از بازیگران منطقه‌ای برای جلوگیری از گسترش تنش‌ها است.

«زوددویچه سایتونگ» نیز در یادداشتی با اشاره به سفر «هایکو ماس» به ایران نوشت:

تلاش‌ها و فعالیت‌های بسیاری برای انجام سفر وزیر خارجه آلمان به ایران انجام شده و این حاکی از خاص بودن شرایط و اهمیت این سفر است. این روزنامه آلمانی با اشاره به محورهای گفتگوهای وزیر خارجه آلمان با مقامات ایرانی افزود: ماساستدلال‌های متعددی آورده است که نمی‌توان در حالی که دستاوردهای دندان گیری از این توافق عاید ایران نشده، انتظار پایبندی همه جانبه آنها از این توافق را داشت.

این گمانه زنی‌ها هر چند تا حدودی به روشن شدن هدف سفر این مقام آلمانی به خاورمیانه و ایران کمک می‌کنند اما قادر نیستند نگرانی‌ها و ارزیابی از تحولات منطقه را از نگاه اروپایی‌ها بیان کنند. شاید بهترین توصیف از شرایط موجود و انتظارات و برآوردهای اروپایی‌ها از اوضاع کنونی را بتوان از سخنان وزیر خارجه آلمان در پارلمان این کشور استنتاجکرد.

او دو هفته پیش در صدمین نشست دوره قانونگذاری کنونی پارلمان آلمان (بوندستاگ) در توضیح عملکرد اروپا در قبال برجام گفت: دلایل مختلفی برای نگرانی در مورد آینده اوضاع در خاورمیانه وجود دارد که یکی از آنها اقدام اخیر ایران در توقف اجرای بخشی از تعهداتبرجامی اش و دادن اولتیماتوم به اروپا برای اجرایی کردن اینستکس است، این اقدام در واکنش به تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه این کشور انجام شد.

او هشدار داد که 12 ماه پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، خودداری ایران از پایبندی به تعهداتش می‌تواند به پایان این توافق بیانجامد و در این میان نه تنها آلمان بلکه اتحادیه اروپا بر این باورند که چنین اتفاقی می‌تواند تمامی تلاش‌ها برای جلوگیری از گسترش سلاح‌های اتمی در منطقه را از بین ببرد.

اما نگرانی اروپایی تنها از این بابت نیست، چرا که به گفته ماس گسترش تنش‌ها در وضعیت فعلی منطقه می‌تواند تمامی منطقه را درگیر کند و نه تنها امنیت همپیمانان بروکسل در خاورمیانه را به خطر اندازد، بلکه امنیت اروپا را نیز تهدید کند.

اینطور که پیداست وقایع سوال برانگیز اخیر نظیر حمله هوایی به خط لوله نفت در عربستان و انفجار در بندر فجیره امارات زنگ خطر را برای اروپایی‌ها روشن کرده است. چرا که ماس با لحنی هشدارآمیز به اعضای پارلمان آلمان می‌گوید: «گاهی اوقات یک جرقه مانند آنچه که در سواحل امارات برای چند کشتی تجاری رخ داد، می‌تواند شرایط را به سمتی ببرد که اوضاع دیگر به راحتی قابل کنترل نباشد. از این رو اصلی ترین نکته برای ما این است که همه توان خود را به کار گیریم تا از بروز یک رویارویی نظامی در منطقه جلوگیری نمائیم و برای این کار بهترین و تنها راه باقی مانده، حفظ برجام است».

وزیر خارجه آلمان در پاسخ به منتقدان اروپا به خاطر دفاع از برجام تاکید می‌کند: «برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هرگز یک خدمت دوستانه به ایران نبوده است، بلکه بیش از هر چیز بیانگر نگرانی ما در مورد یک ایران هسته‌ای است. اگر نیازی به داشتن چنین توافقی حس نمی‌شد، برای ما مطلوب‌تر بود اما تسهیل شرایط اقتصادی بر اساس برجام، تلاشی است که برای جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای انجام می‌گیرد».

ماس: اروپا ناچار است که با ایران تعامل کند

وی به طور واضح اعلام می‌کند که نگاه اروپایی‌ها به ایران بیش از آنکه اعتماد محور باشد، بر اساس بی اعتمادی است، اما آنها ناچارند با ایران تعامل کنند زیرا این کشور از زمان اجرایی شدن برجام، به آن پایبند بوده است. آنها همچنین این توافق را موفقیتی بزرگ برای همکاری چند جانبه در عرصه بین الملل به حساب می‌آورند، از این رو خروج یکجانبه آمریکا از آن را غیرقابل درک می‌دانند.

به بیان دیگر می‌توان گفت چون اروپا به ایران بی اعتماد است، می‌خواهد که توافق هسته‌ای پا بر جا بماند و این به زعم بروکسل تنها راه مطمئن برای بازداشتن ایران از ساخت سلاح هسته‌ای است، به همین دلیل مدعی است که جهان با وجود این توافق بسیار امن تر خواهد بود تا بدون آن. واضح است که این تنها موضع آلمان نیست، بلکه تمامی 28 عضو اتحادیه اروپا همانطور که در جلسات متعدد مقامات این اتحادیه تاکید کرده اند، خواهان حفظ توافق هسته‌ای هستند.

ماس با اشاره به رایزنی‌های هفته‌های اخیر بین مقامات اروپایی در مورد اولتیماتوم ایران می‌گوید: «در نشست‌های خود با حضور وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از ایران خواسته ایم که به تعهدات خود در چارچوب برجام پایبند بماند و حاضر نیستیم در این خصوص از مواضع خود عقب نشینی کنیم. ما گزارش‌های مستقل آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان نهاد ناظر فعالیت‌های هسته‌ای ایران را پیگیری می‌کنیم و در خصوص هر گونه تغییر رفتار خارج از برجام از سوی ایران، صرفنظر از اینکه فشار از طرف کدام کشور و در چه زمانی اعمال می‌شود با قاطعیت تصمیم می‌گیریم».

وزیر خارجه آلمان با رد اتهامات مطرح شده از سوی برخی نمایندگان منتقد که آلمان و اروپا را به کم کاری در قبال برجام متهم می‌کنند اطمینان می‌دهد که اروپا به دنبال اجرای تعهداتبرجامی خود است و تلاش‌های خود را در این راه به کار گرفته است. چرا که یک سال پیش آمریکا از این توافق خارج شد و اگر اروپا به تعهدات خود پایبند نبود ایران نیز طی این یک سال به این توافق پایبند نمی‌ماند، اما آنچه در این مدت ایران را در برجام نگاه داشته، اصرار اروپا به انجام تعهداتش و گویای این واقعیت است که ایران نیز همانند اروپا معتقد است بدون آمریکا نیز می‌توان به توافق هسته‌ای ادامه داد.

ماس می‌پذیرد که با خروج آمریکا از برجام کار راحت تر نشده است و با تأیید اینکه تحریم‌های آمریکا موجب شده ایران از عوائد اقتصادی ناشی از برجام کمتر بهره ببرد می‌افزاید: «از همین روست که ما کانال مالی ویژه اینستکس را ایجاد کرده ایم و گام به گام در حال عملیاتی کردن آن هستیم و می‌کوشیم از این طریق تجارت با ایران را در زمینه‌های مشخص شده از جمله اقلام ضروری و بشردوستانه ادامه دهیم و برای این کار در حال رایزنی تنگاتنگ با ایران هستیم. در کنار این اما گفتگوهای انتقادی خود با ایران را در مورد نقش آفرینی این کشور در سوریه، عراق و یمن و بیان مواضع خود در قبال اقدامات منطقه‌ای این کشور پی می‌گیریم».

نکته دیگری که در سخنرانی پارلمانی ماس حائز اهمیت است انتظاراتی است که طرف اروپایی از دیگر امضا کنندگان برجام و دیگر کشورها دارد. وی با لحنی شکایت آمیز تاکید می‌کند: «پایبندی به برجام تنها وظیفه اتحادیه اروپا نیست، بلکه طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل تمامی کشورهای عضو این سازمان موظف هستند به هر طریق ممکن از توافق هسته‌ای حمایت کنند. همچنین روسیه و چین به عنوان دیگر امضا کنندگان برجام وظیفه دارند سهم خود را در پا بر جا نگاه داشتن این توافق ایفا کنند. به همین میزان ایالات متحده آمریکا نیز موظف است که این توافق را به رسمیت بشناسد و ما این مطلب را در دیدار اخیر خود با «مایک پمپئو» وزیر خارجه این کشور در بروکسل در میان گذاشته ایم».

ماس در نهایت نوک پیکان انتقادها را متوجه آمریکا می‌کند و از اینکه این کشور با خروج از برجام و یکجانبه گرایی روح تعامل اروپایی‌ها را از بین برده و برجام را به خطر انداخته است هشدار می‌دهد: ما به وضوح به پمپئو گفتیم که راهبرد یکجانبه «فشار حداکثری» به ایران بی نتیجه بوده و کاری از پیش نمی‌برد. ما به عنوان وزیران خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه و نیز مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به او هشدار دادیم ادامه این روند می‌تواند به گسترش یک بحران غیرقابل کنترل در منطقه منجر شود.

وزیر خارجه آلمان در سخنان پایانی خود به این نکته اشاره می‌کند که در هر شرایطی، مطلوب اتحادیه اروپا نشستن بر سر میز مذاکره با ایران و حل اختلافات از طریق مسالمتآمیز است و برای این کار چشم اندازی فراتر از پایان دادن به تنش بین این کشور و آمریکا دارد. بر این اساس اروپا در سایه حل این اختلافات به دنبال استفاده از ظرفیت‌های ایران برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و کمک به حفظ امنیت منطقه است، جایی که ماسمی‌گوید: «ما با صدای واحد در اروپا خواهان انجام مذاکره به جای تهدید و به رخ کشیدن قدرت نظامی هستیم و با این کار نه تنها به دنبال یک ایران غیر هسته‌ای، بلکه یک ایران مشارکت کننده در حفظ ثبات و امنیت منطقه هستیم».

منبع: مهر