در گزارش جدید سازمان سیا درباره قتل خاشقجی به چه مسائلی اشاره شده است؟

اعتمادآنلاین| مژده اصغرزاده- سازمان اطلاعاتی امریکا بر اساس قانون جریان آزاد اطلاعات و به دستور قاضی پاول و درخواست او از ترامپ برای افشای مدارک مربوط به قتل خاشقجی، اسنادی را منتشر کرد که در زیر آن را می‌خوانید:

سازمان اطلاعاتی آمریکا، سیا، مدارکی مربوط به قتل خاشقجی منتشر کرده است. این مدارک شامل گزارش‌هایی از قتل این روزنامه‌نگار است. ایمیل‌های خبرنگاران که از سازمان‌های اطلاعاتی خواسته بودند جزئیات قتل و ارتباط آن با محمد بن سلمان را توضیح دهند نیز در این مدارک آمده و در جواب این ایمیل‌ها هیچ‌گونه اطلاعاتی به آنها داده نشده است. بیشتر مدارک به صورت مخدوش و سانسورشده است و در بعضی موارد حتی نام فرستنده یا گیرنده نیز مشخص نیست. در این اسناد واکنش کشورهای مختلف به قتل خاشقجی ذکر شده و در پاره‌ای از موارد به بررسی روابط کشورهای مشترک‌المنافع با عربستان نیز پرداخته شده است.

در ایمیلی که مارک هازنبال، خبرنگار رویترز، به آماندا شاک فرستاده نوشته شده به خبر نیویورک تایمز نگاهی بیاندازد و آیا آماندا فکر می‌کند این قضیه صحت دارد؟ خبر نیویورک تایمز این بود که در مدارک صوتی که در کنسولگری عربستان در استانبول پیدا شده عبدالعزیز مطرب به شخص دیگری گفته: «به رئیس‌ات بگو» و نیویورک تایمز این‌گونه نتیجه گرفته که منظور از رئیس «محمد بن سلمان» است. اما مقامات عربستان این مساله را تکذیب کردند و گفتند ترکیه به نیروهای اطلاعاتی ما اجازه داد تا صداهای ضبط‌شده را شنود کند و این عبارت در هیچ زمان و مکانی بیان نشده است. ترامپ نیز به این ماجرا واکنش نشان داد و اظهار کرد ما این مساله را پیگیری می‌کنیم و عاملان قتل خاشقجی برملا خواهند شد. چند روز بعد، وزارت کشور امریکا اعلام کرد پمپئو در تماس تلفنی با محمد بن سلمان گفته: «آمریکا به زودی تمام کسانی را که در قتل خاشقجی دست داشته‌اند دستگیر خواهد کرد.»

سازمان‌های اطلاعاتی حتی بدون هیچ مدرک واضحی گمان می‌کردند محمد بن سلمان مسئول قتل خاشقجی است. آنها از روی خصوصیات شخصی بن سلمان و سیطره او در کشور این حدس را زدند. علاوه بر این، شواهد نشان می‌داد که تیم محافظتی منتظر خاشقجی بودند و به محض اینکه وارد کنسولگری شده او را به قتل رسانده‌اند. پس این قتل از پیش برنامه‌ریزی شده بود.

آدام شیف، نماینده حزب دموکرات از کالیفرنیا، گفت بعید است کسانی که در قتل دست داشته‌اند عامل اصلی قتل را لو دهند. او قول داد وقتی که ریاست کمیته اطلاعاتی را بر عهده گیرد درباره قتل خاشقجی و اقدامات عربستان در خاورمیانه به خصوص در یمن تحقیق خواهد کرد. او یک سال بعد رئیس کمیته شد و گفت که حتی یک مدرک نیز از ارتباط قتل خاشقجی با بن سلمان پیدا نشده است.

مقامات کنونی و سابق آمریکا عقیده دارند که ترامپ هیچ‌گاه حمایت از بن سلمان را رها نخواهد کرد.

شیف گفت ترامپ و خانواده‌اش، مخصوصا داماد او، آن‌چنان پشت‌گرمی به شاهزاده دارند که به عقیده‌شان این رابطه ناگسستنی است.

در ایمیلی که روز 13 نوامبر 2018 با موضوع «گزارش سی‌بی‌اس» به آماندا جی. شاک فرستاده شده نوشته‌اند فقط اجازه داری نظرت را بگویی و نه بیشتر. همچنین ایمیلی از طرف خبرنگار سی‌بی‌اس، اولیویا اندریچک، فوروارد شده که به دی‌ان‌آی مدیا گفته است ما به ان‌اس‌سی و سیا دسترسی داریم اما می‌خواهیم بدانیم که ارزیابی نهایی رئیس سازمان اطلاعاتی، جینا هاسپل، براساس صداهای ضبط شده که ترکیه فرستاده چیست و به رابطه بالقوه بین ام‌بی‌اس (محمد بن سلمان) و قتل خاشقجی که امب بولتون مطرح کرده چگونه واکنش نشان می‌دهد. کلی وید، افسر ارتباطات استراتژیک به اولیویا اندریچک پاسخ داده متاسفانه ما نمی‌توانیم در این باره نظری بدهیم.

خبرنگاران رویترز و سی‌ان‌ان و واشنگتن پست، یواس‌ای تودی و هاف پست نیز به رئیس سازمان اطلاعات امریکا ایمیل‌هایی فرستادند و درباره گزارش قتل خاشقجی پرسیدند اما تنها جوابی که دریافت کردند این بود: «ما نمی‌توانیم اطلاعاتی به شما بدهیم.» یا «هیچ نظری راجع به این قضیه نداریم.»

نیویورک تایمز نیز در فوریه 2019 گزارشی تنظیم کرد و در آن نوشت که ترامپ مدت‌هاست که درباره تهدیدهای جهانی حرف می‌زند و اظهار می‌دارد مشغول حل کردن مشکلات مربوط به ایران، کره‌شمالی، داعش و... است، اما عملاً کاری نمی‌کند و رفتاری دوگانه از خود نشان می‌دهد. اما برخی از مقامات دولت، نیویورک تایمز را متهم به تحریک ترامپ می‌کنند و عقیده دارند گزارش‌های آنها باعث می‌شود که ترامپ چنین واکنش‌هایی نشان دهد. نویسنده گزارش معتقد است وظیفه آنها ایجاب می‌کند صریح بنویسند و این موضوع را مشخص کنند که آیا ترامپ قبل از گرفتن هر تصمیمی با آژانس اطلاعاتی مشورت می‌کند یا خودسرانه عمل می‌کند. در این گزارش آورده شده که ترامپ به خاطر حفظ منافع خود از شاهزاده سعودی که مشکوک به قتل روزنامه‌نگاری بی‌گناه است حمایت می‌کند و یافته‌های سازمان سیا را صرفاً «احساس» آنها می‌خواند. ترامپ تنها به فکر مسابقه‌ای است که بین چین، روسیه و آمریکا برای به دست گرفتن قدرت برقرار است.

نیویورک تایمز در مقاله دیگری که در 7 فوریه 2019 منتشر کرد افشا کرد محمد بن سلمان در سال 2017 در یک تماس تلفنی گفته است اگر خاشقجی به عربستان برنگردد او را «به ضرب یک گلوله خواهد کشت». همچنین به رابطه نزدیک ترامپ خصوصاً داماد او، کوشنر، با ولیعهد اشاره شده و این مساله دلیلی برای عدم پیگیری قتل خاشقجی از جانب ترامپ بیان شده است.

در تماس تلفنی بین محمد بن سلمان و ترکی الدخیل (که از دستیاران او بود) در سپتامبر 2017، ولیعهد این سخنان را به زبان آورد و متذکر شد که اگر خاشقجی نیامد به زور متوسل شوید و اگر بازهم نتیجه‌ای نداشت او را «با یک گلوله» به زانو درمی‌آوریم. برخی از تحلیل‌گران سازمان اطلاعاتی آمریکا اظهار داشتند که نباید برداشتی تحت‌اللفظی از این جمله داشت و معنای آن نیست که شاهزاده او را می‌کشد بلکه تهدیدی بوده تا به هر نحو او را به کشور بازگردانند. دوباره در همان ماه جمال خاشقجی گزارشی در واشنگتن پست منتشر کرد و مقامات سعودی خواهان بازگشت او به کشور شدند.

چند روز قبل از این گفت‌وگوها، بن سلمان با سعود القحطانی صحبت کرد و از اینکه خاشقجی بسیار مؤثر و پرنفوذ شده شکایت کرده بود. او گفت که مقاله‌ها و توییت‎‌های خاشقجی چهره اصلاح‌طلبانه حکومت را مخدوش کرده و به دلیل اینکه او روزنامه‌نگاری است که سابقاً طرفدار کارهای ولیعهد بوده، این انتقادها تأثیر بیشتری دارد. القحطانی به محمد بن سلمان گفته است هر اقدامی علیه خاشقجی بازتابی بین‌المللی پیدا خواهد کرد ولی بن سلمان در جواب تاکید کرده که عربستان نباید به واکنش جامعه بین‌المللی درباره رفتار با شهروندانش اهمیتی بدهد. او در ادامه گفت که دوست ندارد کاری را نصف و نیمه بگذارد.

الدخیل بعدها گفت که تمام این حرف‌ها کذب است تا شاهزاده را در این عمل شنیع شریک کنند. مقامات سازمان اطلاعاتی آمریکا و سفارت عربستان در واشنگتن هیچ عکس‌العملی نسبت به این اظهارات نشان ندادند.

خاشقجی چند روز بعد از این مکالمه یادداشتی انتقادی در واشنگتن پست گذاشت و اقدامات سران عربستان را غیرقابل‌قبول دانست. او گفت: «من خانه، خانواده و کارم را در عربستان رها کردم تا صدای یک ملت باشم. اگر غیر از این باشد به کسانی که در زندان هستند خیانت کرده‌ام. من صدای آنهایی هستم که نمی‌توانند کلامی بگویند.»

وال استریت ژورنال در ماه دسامبر گزارشی از پیام‌های متعدد بن سلمان و القحطانی، قبل و بعد از کشته شدن خاشقجی، منتشر کرد اما چیزی درباره محتوای پیام‌ها ننوشت. مقامات گفتند که آژانس‌های جاسوسی آمریکا تنها به داده‌ها و زمان پیام‌ها دسترسی دارند و از متن آنها بی‌اطلاع‌اند. آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا معتقدند که القحطانی در قتل خاشقجی دست داشته و سال گذشته او را در لیست تحریم‌شده‌ها قرار دادند. پس از آن، عربستان او را از مقام خود خلع کرد و 11 نفر را که مشکوک به دخالت در قتل خاشقجی بودند دستگیر و 5 نفر از آنان را به اعدام محکوم کرد.

سعودی‌ها نام هیچ یک از مظنونان را افشا نکردند. چندی بعد 10 نفر دیگر نیز که ادعا می‌شد با قتل خاشقجی در ارتباطند دستگیر شدند. دادستانی عربستان اعلام کرد که این قتل هیچ ارتباطی به محمد بن سلمان ندارد. عادل الجبیر، وزیر وقت امور خارجه، نیز بیان کرد شاهزاده «به هیچ عنوان» از قضیه باخبر نبوده و این عمل را تلاشی برای ایجاد شکاف در جهان اسلام خواند.

شلعان، دادستان کل عربستان، روز 19 اکتبر اعلام کرد تا کنون 18 نفر دستگیر و 5 مقام دولتی از جمله سعود القحطانی و احمد النصیری دستگیر شده‌اند. دادستانی عربستان از مدارکی که ترکیه در اختیار آنان گذاشته قدردانی کرد و گفت مدارک نشان می‌دهد قتل خاشقجی از پیش طراحی شده بود. او گفت که نقشه در 29 سپتامبر به فرمان النصیری برای بازگرداندن خاشقجی به کشور انجام شده و قصد بر این بوده تا او را متقاعد کنند که برگردد و اگر گوش نکرد به زور متوسل شوند. شلعان اظهار داشت النصیری به رئیس گروه (که نامش فاش نشده) فرمان داده و گروهی 15 نفره برای بازگرداندن او تشکیل شده است. رئیس گروه به النصیری پیشنهاد داده مسئولیت را به عهده یکی از همکاران مورد اعتماد خاشقجی بگذارند و با مشاور سابق (سعود القحطانی) برای انجام هماهنگی‌ها صحبت کرده است. دادستانی اعلام کرده عاملان قتل ابتدا با خاشقجی درگیری فیزیکی داشته و مواد بیهوشی به او تزریق کرده‌اند که همین مواد موجب اوردوز و مرگ او شده است. پس از ارتکاب قتل بدن خاشقجی تکه‌تکه و به خارج از کنسولگری انتقال داده شد. در تحقیقات انجام‌شده فردی که لباس خاشقجی را پوشیده و متعلقات او شامل ساعت و عینک را در زباله انداخته شناسایی شد. همچنین مشخص شد که دوربین‌های درون کنسولگری غیرفعال شده و شخصی که مسئول این کار بوده پیدا شد.

شلعان از همکاری برادران ترک قدردانی کرد. آنها صداهای ضبط شده، شواهد به‌جامانده، تماس‌های تلفنی و ورود و خروج کنسولگری را در اختیار عربستان قرار دادند. شلعان به صداهایی که گفته می‌شود سند روشنی از قتل خاشقجی است واکنش نشان داد و گفت نمی‌تواند وجود این صداها را تایید کند. او اظهار کرد از دادستانی ترکیه خواسته تا سند همکاری با آنها امضا کنند و به ترکیه اجازه دهند هر اطلاعات حساسی را با همتایان خود در میان بگذارند، اما دولت ترکیه به این درخواست پاسخی نداده است. وزیر خارجه ترکیه، مولود چاوش‌اوغلو، گفت که ترکیه از بیانیه دادستانی عربستان راضی نیست و می‌خواهد اعضای تیم 15نفره قتل خاشقجی در ترکیه محاکمه شوند.

شلعان گفت که صحنه قتل خارج از اختیارات قضایی نیروی اطلاعاتی عربستان بود و همین مساله باعث شد تشخیص سرنوشت قتل خاشقجی با مشکل مواجه شود. این قضیه با اظهارات اشتباه مظنونان بدتر هم شد. آنها گفته بودند پس از آنکه نتوانستند خاشقجی را قانع کنند به عربستان برگردد او کنسولگری را ترک کرد. شلعان گفت شاهزاده هیچ اطلاعی از انجام این عملیات نداشته است.

شلعان در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر همدستی القحطانی گفت القحطانی از النصیری خواسته که با تیم مذاکره‌کننده صحبت کند و اطلاعات مفیدی در اختیارشان بگذارد. القحطانی گمان می‌کرد قربانی با آن تیم همکاری ‌می‌کند و به عنوان گروگان به عربستان برده می‌شود. او حضور خاشقجی در خارج از کشور را تهدیدی برای امنیت عربستان می‌دانست و تیم را تشویق کرد تا او را متقاعد کنند. شلعان گفت که القحطانی در لیست ممنوع‌الخروج‎‌ها و تحت مراقبت است.

عادل الجبیر، وزیر خارجه وقت عربستان، ساعتی بعد از بیانات شلعان متذکر شد هیچ اطلاعاتی از دادستانی ترکیه دریافت نکرده‌اند و اقدامی برای «سیاسی کردن» و «بین‌المللی کردن» موضوع نمی‌کنیم. او گفت که سازمان اطلاعات عربستان اقداماتی انجام داده تا اینگونه حوادث «هرگز تکرار نشوند». او عربستان را به عنوان کشوری که دو مسجد مقدس در آن قرار دارد معرفی و بر نقش این کشور در مبارزه با تروریسم و تأثیر بر ثبات بازار سوخت تاکید کرد. او گفت که سیاسی کردن قتل خاشقجی باعث ایجاد شکاف در جهان اسلام می‌شود. جبیر آمریکایی‌هایی که عربستان را به باد انتقاد می‌گیرند سرزنش کرد و گفت که از «6 هزار مایل آن‌طرف‌تر» نمی‌توان قضاوت کرد و از همکاری سازمان اطلاعات عربستان با فرستاده ویژه سازمان ملل، مارتین گریفیتس، برای حل اختلافات در یمن خبر داد.

در اسناد منتشرشده گزارشی از تلاش محمد بن راشد، حاکم دوبی، برای به موفقیت رساندن نشست اقتصادی داووس صحرا هم آمده است. او شعری در وصف محمد بن سلمان گفت و از او برای تلاش در جهت «اصلاح و پیشرفت» تقدیر کرد. عبدالله نیز در این نشست اقدامات بن سلمان در پرونده قتل خاشقجی را تحسین کرد و گفت که قطعاً عاملان قتل به سزای اعمالشان خواهند رسید.

ایران نیز در ماجرای قتل ساکت ننشست. روحانی گفت که آمریکا برای عربستان پوشش سیاسی فراهم کرده تا آنها ماجرای قتل را پیش ببرند و در جریان یمن نیز به همین صورت عمل کردند.

قطر نیز تا دو روز بعد از قتل خاشقجی بیانیه‌ای صادر نکرد و تنها سخنگوی آنها در انگلیس از ترکیه خواست به تحقیقات ادامه دهد. قطر نمی‌خواست در جریان این قتل رابطه‌اش را با عربستان تیره و تار کند. قطری‌ها فکر می‌کردند که این پرونده چهره محمد بن سلمان را که خواستار انجام اصلاحات در عربستان است مخدوش می‌کند. آنها نگران بودند که گزارش شبکه الجزیره از قتل خاشقجی سران عربستان را عصبانی کند چون سعودی‌ها هیچ‌گاه نمی‌بخشند و هیچ‌چیز را فراموش نمی‌کنند.

سران مصر تا دو هفته بعد از جریان قتل خاشقجی ساکت ماندند و پس از آن وزیر امور خارجه این کشور با تکرار پیام سعودی‌ها درباره اهمیت موضوع گفت که باید تا اعلام نتیجه قطعی صبر کنند و مساله را سیاسی نکنند. او در دومین بیانیه خود اعلام کرد از محمد بن سلمان به خاطر پیگیری شفاف این موضوع قدردانی می‌کند.

کویت نیز پس از کشته شدن روزنامه‌نگار واشنگتن پست، از محمد بن سلمان حمایت کرد. کویت برای کسانی که با ادعا و تهمت‌ کمپین‌هایی ناعادلانه علیه عربستان سعودی تشکیل داده اظهار تأسف کرد. این کشور از همه خواست تا مشخص شدن نتیجه قطعی قضاوت نکنند.

عربستان پس از مدتی هرگونه دخالت این کشور در قتل خاشقجی را رد کرد. سفارت عربستان در آمریکا ایمیلی به برخی از روزنامه‌نگاران فرستاد و اعلام کرد «گزارش‌هایی که نشان دهد خاشقجی در کنسولگری عربستان گمشده یا مقامات سعودی در کشته یا ناپدید شدن او نقشی داشته‌اند، کاملاً غلط و بی‌پایه و اساس است.»

کانادا نیز در روز 20 نوامبر 2018 به قتل خاشقجی واکنش نشان داد. فریلند، وزیر امور خارجه این کشور، گفت که کانادا پرونده قتل این روزنامه‌نگار را بسته‌شده نمی‌داند و پیشنهاد کرد در نشست بوینس‌آیرس درباره آن صحبت شود.

کشورهایی مثل چک، اندونزی و مالزی نیز خواستار روشن شدن موضوع قتل خاشقجی شدند.

روز 2 اکتبر 2018، اعضای مجلس سنای آمریکا نگرانی خود را از ناپدید شدن روزنامه‌نگار و شهروند ویرجینیا ابراز کردند. سناتور جان کورنین گفت که این ماجرا بسیار مهم است و روابط ما با عربستان نیز حائز اهمیت است. نمی‌خواهم ببینم که روزی ادعاها اثبات و روابط ما تیره و تار شود. سناتورها چاک شومر، باب کروکر، باب مندز، لیندزی گراهام، مارکو روبیو، کریس مورفی، تاد یانگ، رند پال، جک رید، تیم کین، مارک وارنر و گری کونولی نیز درباره اهمیت این موضوع و خواستار ادامه تحقیقات شدند.

همچنین اعضای کنگره در نامه‌ای به ترامپ خواهان انجام تحقیقاتی مستقل و پیگیری موضوع از طریق آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا و اف‌بی‌آی شدند.

مایک پمپئو نیز از رابطه خوب آمریکا با عربستان گفت و اظهار کرد که ترکیه هم به تحقیقات خود ادامه خواهد داد و نتیجه را با آمریکا و عربستان در میان می‌گذارد.

ترامپ در مصاحبه‌ای با وال استریت ژورنال و در پاسخ به اتهام انجام قتل توسط شاهزاده عربستان گفت ما کسانی مثل جینا هاسپل و دیگر افراد را به ترکیه و عربستان فرستادیم و منتظریم که نتایج تحقیقات آنها را بررسی کنیم. او گفت: «با شاه عربستان صحبت کردم و او ماجرای اطلاع از قتل را انکار کرد، ولیعهد هم همین‌طور. ممکن است ولیعهد قضیه را بداند، من این‌طور احساس می‌کنم، اما امیدوارم که او هم درگیر قتل نباشد.»

بولتون هم گفت کسانی که صداهای ضبط‌شده را گوش کرده‌اند ارتباطی بین قتل خاشقجی و محمد بن سلمان پیدا نکرده‌اند.

وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد 17 نفری که در قتل دست داشته‌اند، در لیست تحریم‌ها قرار گرفتند. مشعل البستانی، صلاح الطبیقی، نایف العریفی، محمد الزهرانی، منصور اباحسین، خالد الطیبی، عبدالعزیز هوساوی، ولید الشهری، ترکی الشهری، ذعار الحربی، ماهر مطرب، فهد البلوی، بدر العتیبی، مصطفی المدنی و سیف القحطانی در این لیست بودند.

پرونده قتل خاشقجی بسته نشد. سایت خبری آنادولو در ترکیه بخشی را به این جریان اختصاص داد و پرسید که جسد خاشقجی کجاست. این سایت هر روز پیگیر این مساله بود و مطالبی را که اردوغان و دیگر سران می‌گفتند بازتاب می‌داد. سران ترکیه گفته بودند عربستان باید 18 مظنون را به ترکیه بدهد تا تحقیقات‌شان کامل شود. عربستان باید «تمام حقیقت» را بازگو کند.

چاووش اوغلو گفت منتقدان فرانسوی از اردوغان گله می‌کنند و می‌گویند ماجرای قتل «بسیار طول کشید» و اظهارات افشاگرانه اردوغان و شهادت کانادایی‌ها و آلمانی‌ها درباره به اشتراک گذاشتن صداهای ضبط‌شده به صورت گسترده در جراید ترکیه پوشش داده شد. این اظهارات شامل تماس‌های تلفنی، افشای جمله «به رئیس‌ات بگو» که عملیات تمام شد، عکس ایکس-ری از چمدان مظنونان که در آن اعضای بریده شده بدن انسان بود و «دستگاه شوک الکتریکی» می‌شد.

مدیر ارتباطات ترکیه در پاسخ به انتقاد مامور ویژه سازمان ملل، اگنس کالامرد، از عملکرد ترکیه گفت عربستان همکاری لازم را به عمل نمی‌آورد. کالامرد نیز در گفت‌وگویی با رسانه‌های ترک گفت قتل خاشقجی «از پیش طراحی شده و عامدانه توسط مقامات سعودی انجام شده و در این جریان کوتاهی و سستی کرده‌اند». مقامات ترک به کالامرد اجازه دادند تمام صداهای ضبط‌شده را گوش دهد. او با دادستان ترکیه و نامزد خاشقجی نیز دیدار کرد.

مدارک نشان می‌دهد که محمد بن سلمان از جریان قتل باخبر بوده اما مقامات آمریکایی این مساله را علنی نمی‌کنند و به فکر روابط خود با شخص بن سلمان و منافع آمریکا در خاورمیانه هستند.