پایان کار ائتلاف‌ها برای فشار علیه تهران به کجا می‌رسد؟

اعتمادآنلاین| نیویورک‌تایمز نوشت: عربستان و ایران بعد از سال‌ها خصومت و رقابت سر نفوذ در خاورمیانه گام‌هایی را به سمت گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم برداشته‌اند. تشدید تنش در هفته‌های گذشته این دو قدرت خاورمیانه را تا آستانه جنگ پیش برده است.

در ادامه این مطلب آمده است: اوایل ماه گذشته شاهد حملات هماهنگی علیه تاسیسات و میادین نفتی سعودی بودیم که به افزایش تهدیدات در خلیج فارس منجر شد. هر گونه مصالحه بین تهران و ریاض می‌تواند عواقب مهمی برای تمام مناقشات منطقه ای به دنبال داشته باشد.

اما بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند عدم تمایل دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به واکنش نشان دادن به این حملات بود که رهبران سعودی را برای حل‌و‌فصل صلح آمیز این بحران قانع کرد. گفت‌و‌گو بین تهران و ریاض می‌تواند برنامه واشنگتن برای تشکیل یک ائتلاف عربی علیه جمهوری اسلامی ایران را به شکست منجر کند.

مطابق با گزارش‌های منتشرشده، در روز های گذشته آقای محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان از رهبران عراق و پاکستان درخواست کرده است که در مورد تنش‌زدایی در خلیج با مقامات ایرانی صحبت کنند.

تهران از پیشنهاد ریاض اسقبال کرده است. دولت عربستان روز جمعه در بیانیه ای تایید کرد که عراق و پاکستان پیشنهاد میانجیگری بین دو کشور را ارائه کرده‌اند. البته در این بیانیه تاکید شده است که ایرانی‌ها عامل افزایش تنش هستند.

البته هنوز سطح بی‌اعتمادی بین دو این دو قدرت خلیج فارس بالا است و بعید به نظر می رسد که در آینده نزدیک مذاکراتی در سطح مقامات ارشد داشته باشند اما حتی یک ژست سیاسی دوستانه نیز می‌تواند عواقب مهمی در خارج از مرزهای آنها داشته باشد. باید توجه داشته باشیم که رقابت بین تهران و ریاض عامل شروع مناقشات منطقه ای از لبنان تا یمن بوده است.

واشنگتن از یک سال قبل کمپین فشار حداکثری را برای بازگرداندن رهبران ایران به میز مذاکره و دست یابی به یک توافق جدید شروع کرده است. تهران برای مدتی طولانی به دنبال دست یابی به این هدف بود که بین ریاض و واشنگتن شکاف ایجاد کند.

اما تهران در حالی از گفت‌و‌گو با ریاض استقبال کرده است که در ماه های گذشته با لحن سردی در مورد مذاکره با آمریکا صحبت کرده بود. هفته گذشته آقای حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران هم زمان با رئیس‌جمهور آمریکا برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده بود. دیپلمات های فرانسوی فرصتی برای گفت‌و‌گوی تلفنی بین روحانی و ترامپ ترتیب دیده بودند. اما رئیس‌جمهور ایران این پیشنهاد را رد کرد.

بعد از آنکه دو تاسیسات مهم نفتی عربستان مورد حمله پهپاد و موشک های کروز قرار گرفتند، ریاض و واشنگتن بلافاصله انگشت اتهام را به سمت تهران نشانه گرفتند. رئیس‌جمهور آمریکا با وجود لحن تهدیدآمیز از انجام اقدام نظامی پرهیز کرد. رهبران سعودی به این نتیجه رسیدند که برای تامین امنیت خود نمی‌توانند به دولت ترامپ اتکا کنند.

ماه گذشته عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان در شهر جده با ولیعهد عربستان دیدار کرد. چند روز بعد رهبر پاکستان در مصاحبه با خبرنگاران تایید کرد که محمد بن سلمان خواستار میانجیگری پاکستان بین ایران و عربستان شده است.

مطابق با گفته های یکی از مقامات ارشد دولت پاکستان، بن سلمان به نخست‌وزیر پاکستان گفته است که تمایلی به درگیری نظامی ندارد. عمران‌خان همچنین در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با حسن روحانی دیدار کرد.

عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق نیز ماه گذشته به عربستان سفر کرده بود. ظاهرا او پیشنهاد کرده است که بغداد به عنوان میزان گفت‌و‌گوهای دو جانبه بین تهران و ریاض انتخاب شود. نخست‌وزیر عراق بعد از بازگشت از عربستان به خبرنگاران گفت: «عربستان، ایران و حتی یمن اشتیاق بالایی برای گفت‌و‌گو نشان می دهند. به نظرم این تلاش ها نتیجه مثبتی برای کل منطقه خواهند داشت».

علی لاریجانی، سخنگوی مجلس ایران در مصاحبه با شبکه الجزیره گفت: «ما هیچ وقت درهای گفت‌و‌گو با عربستان و کشورهای دیگر در منطقه را نبسته‌ایم. مذاکره بین تهران و ریاض می‌تواند بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه را حل کند».

آقای جواد ظریف، وزیر خارجه ایران روز چهارشنبه گفت که کشورش حتما از گفت‌و‌گو با عربستان استقبال می کند، البته به شرطی که سعودی‌ها روابط دوستانه با همسایگان خود را به خرید سلاح از آمریکا ترجیح دهند. ایرانی‌ها برای مدتی طولانی به دنبال دور کردن عربستان از آمریکا و اسرائیل بوده اند. به نظر می رسد که عدم تمایل ترامپ به اقدام نظامی فرصتی برای تهران فراهم کرد که به هدف دیرینه خود دست پیدا کند.

آقای فیلیپ گوردون، کارشناس سابق دولت آمریکا در امور خاورمیانه در این ارتباط گفت: «بدترین سناریو برای سعودی‌ها این خواهد بود که بدون حمایت واشنگتن وارد جنگ با ایران شوند. دولت ترامپ نشان داده است که استراتژی مشخصی در قبال ایران ندارد».

اما مقامات ارشد کشورهای خلیج فارس از جمله کویت و امارات نیز خواستار روی آوردن به دیپلماسی برای کاهش تنش در منطقه شده اند. آنها می‌دانند که از عواقب جنگ مصون نخواهند ماند. اماراتی‌ها در ماه های اخیر در مورد امنیت آب های خلیج فارس با تهران مذاکره کرده اند. امارات همچنین به تدریج نیروهای خود را از جنگ یمن خارج کرد، اگرچه سعودی‌ها هنوز در حال جنگ با شبه نظامیان حوثی تحت حمایت ایران هستند.

در صورتی که عربستان نیز همچون کویت و امارات مذاکرات دوجانبه با تهران را شروع کند، تلاش های دولت آمریکا برای تشکیل یک ائتلاف بین المللی برای منزوی‌سازی جمهوری اسلامی ایران به شکست منجر خواهند شد.

ولیعهد عربستان در گذشته بارها ایران را به عنوان ریشه مشکلات خاورمیانه معرفی کرده است. او ادعا می کند که اختلافات سیاسی و ایدئولوژیکی مذاکره بین دو کشور را دشوارتر کرده‌اند. بن سلمان در سال 2017 گفته بود: «ما یکی از اهداف اصلی ایران هستیم. اما ما منتظر نمی مانیم که آنها جنگ را به داخل خاک عربستان بکشانند.»

در سال های گذشته خصومت ریاض با جمهوری اسلامی ایران باعث نزدیک شدن عربستان به اسرائیل و آمریکا شده بود. اما به نظر می رسد که رهبران عربستان اکنون به دنبال تغییر رویکرد خود هستند. یک تحلیلگر سیاسی در تهران گفت: «ما به اوج تنش بین ایران و عربستان رسیده‌ایم. دو طرف به این نتیجه رسیده اند که وضعیت کنونی به ضرر منافعشان خواهد بود».

منبع: انتخاب