آیا پوتین می‌تواند نقش میانجی را بین ایران و عربستان ایفا کند؟

اعتمادآنلاین| ساموئل رمانی در لوبلاگ نوشت: روزنامه الشرق الاوسط عربستان در تاریخ سوم اکتبر مصاحبه طولانی را با آقای سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه منتشر کرد. او در این مصاحبه بر حمایت کشورش از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب تاکید کرد. آقای لاوروف معتقد است که ریاض می‌تواند نقش مهمی در آینده سوریه ایفا کند. قرار است ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هفته بعد از عربستان بازدید کند. به همین خاطر مصاحبه وزیر خارجه روسیه گمانه‌زنی‌هایی را در مورد مذاکرات احتمالی پوتین با سران سعودی در مورد عضویت سوریه در اتحادیه عرب به دنبال داشته است.

در ادامه این مطلب آمده است: البته عربستان از برقراری روابط دیپلماتیک با بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه امتناع کرده است. اما مقامات سعودی از اوایل سال 2018 با لحن مثبت‌تری در مورد سوریه صحبت کرده‌اند. این موضوع باعث امیدواری مسکو شده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در ماه مارس 2018 گفت که بشار اسد به کار خود به عنوان رهبر سوریه ادامه خواهد داد. عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان نیز در ماه آگوست 2018 به همتای روسی خود گفت ریاض برای حل‌و‌فصل جنگ داخلی سوریه با مسکو همکاری خواهد کرد. علاوه براین، دو متحد منطقه ای عربستان یعنی امارات و بحران روابط دیپلماتیک خود با دمشق را از سر گرفته اند.

با وجود تلاش‌های دیپلماتیک روسیه و همچنین محکومیت حمله ترکیه به خاک سوریه توسط مقامات سعودی، بعید به نظر می‌رسد که عربستان حداقل در کوتاه مدت نظر خود در عضویت سوریه در اتحادیه عرب را تغییر دهد. عربستان تاکید کرده است که جنگ داخلی سوریه تا زمان خروج شبه‌نظامیان مرتبط با ایران از جنوب سوریه حل و فصل نخواهد شد. به همین خاطر آنها نگرانند که در صورت تغییر موضع خود در مورد اسد این پیام به همه مردم منطقه منتقل شود که استراتژی مقاومت حداکثری ایران موفقیت‌آمیز بوده است. علاوه براین، پادشاهی عربستان و دولت اسد به هیچ وجه به یکدیگر اعتماد ندارند. این موضوع می‌تواند عادی سازی روابط بین دو کشور را با مشکل روبرو کند. آقای آندری باکلانوف، سفیر سابق روسیه در عربستان در مصاحبه با خبرگزاری ما گفت که بشار اسد تلاش‌های ریاض برای سرنگونی دولت خود را به عنوان یک خیانت بزرگ تصور می کند.

اما عادی سازی روابط با اسد می‌تواند مزایای استراتژیک آشکاری برای عربستان به دنبال داشته باشد. از سرگیری روابط دیپلماتیک با دمشق به ریاض اجازه خواهد داد که در کنار امارات و مصر در فرایند بازسازی این کشور مشارکت داشته باشد. مصر معتقد است که پروژه های مهندسی و ساخت و ساز در سوریه می توانند برای عربستان وسوسه انگیز باشند. امارات نیز گام‌هایی را برای سرمایه گذاری در فرایند بازسازی سوریه برداشته است. یک نماینده دولت سوریه در ماه ژانویه با سرمایه گذاران اماراتی در دبی دیدار کرد. علاوه براین، گروه بزرگی از تاجران اماراتی در تاریخ 30 آگوست به دمشق سفر کردند. سرمایه گذاری مشترک عربستان-مصر-امارات در سوریه می‌تواند نفوذ ایران در فرایند بازسازی این کشور را کاهش دهد و در درازمدت شاهد تضعیف ائتلاف اسد با تهران باشیم.

عربستان همچنین با حمایت از بازگشت اسد به اتحادیه عرب می‌تواند روابط خود با روسیه را تقویت کند. روسیه به عنوان یک متحد بین المللی می‌تواند ارزش بالایی برای ریاض داشته باشد. دو کشور نگرانی های مشترکی از جمله تثبیت قیمت نفت اپیک در بازارهای جهانی دارند. در سال های گذشته صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه سطح همکاری‌های خود با شرکت های سعودی را افزایش داده است. بعد از آنکه امارات روابط خود با اسد را عادی سازی کرد، شاهد تقویت روابط ابوظبی با مسکو بودیم. ریاض نیز به همین طریق می‌تواند روابط خود با پوتین را بهبود دهد.

با وجود این، به احتمال زیاد سیاست ریاض در قبال دمشق وابسته به گفت‌و‌گوهای رهبران عربستان و ایران در ماه های آینده خواهد بود. عربستان پیش شرط‌های زیادی را برای از سرگیری گفت‌و‌گو با تهران مشخص کرده است که شامل توقف حمایت تهران از حوثی‌های یمن و پایان حملات موشکی علیه تاسیسات نفتی عربستان هستند. البته سعودی ها در ازای این درخواست ها نمی توانند امتیاز خاصی را به تهران اعطا کنند. در صورتی که تهران و ریاض مذاکرات دو جانبه را از سر بگیرند، شاید موافقت با بقای بشار اسد در سوریه با ارزش ترین امتیازی باشد که محمد بن سلمان می‌تواند به رهبران ایران پیشنهاد دهد.

البته در شرایط کنونی بی‌اعتمادی بالایی بین عربستان و ایران وجود دارد. بعید به نظر می‌رسد که سعودی‌ها به طور یکجانبه حاضر به اعطای امتیازی به تهران باشند. اخیرا شبه‌نظامیان حوثی در یمن پیشنهاد توقف حملات پهپادی علیه زیرساخت‌های عربستان را پذیرفته اند. این موضوع فرصت مناسبی در اختیار ریاض قرار داده است تا به مداخله نظامی خود در یمن پایان دهد. در صورتی که عربستان گام های محسوسی را برای کاهش تنش در جبهه یمن بردارد، شرایط مناسب برای مذاکره با ایران سر آینده سوریه فراهم خواهد شد.

اگرچه آتش بس در یمن و عادی‌سازی روابط با اسد می‌تواند مزایای استراتژیکی برای ریاض به دنبال داشته باشد، اما ایرانی‌ها نگاه خوشبینانه ای نسبت به چنین معامله‌ای ندارند. ایران احساس می کند که عربستان در موقعیت ضعیفی در سوریه و یمن قرار دارد. به همین خاطر شاید تغییر موضع عربستان در مورد مشروعیت بشار اسد اهمیت چندانی برای تهران نداشته باشد. تهران معتقد است که با توجه به پیروزی نیروهای اسد در جنگ داخلی سوریه، عربستان چاره ای جز عادی سازی روابط با اسد نخواهد داشت.

پوتین احتمالا در روزهای آینده سران سعودی را برای عادی سازی روابط با سوریه تشویق خواهد کرد. اما بعید است که در کوتاه‌مدت ریاض موضع خود در مورد بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را تغییر دهد. تا زمانی که تهران و ریاض به رویکرد صفر-مجموع خود در مورد اوضاع منطقه ادامه دهند، دو کشور حاضر به اعطای امتیاز مهمی به یکدیگر نخواهند بود.

منبع: انتخاب