آیا ایران واقعا ان پی تی را ترک خواهد کرد؟

اعتمادآنلاین| اریک بریور، در تحلیلی با عنوان «آیا تحریم‌های ایالات متحده ایران را به خروج ناگهانی از ان پی تی مجبور می کند؟» برای مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی(آمریکا) نوشت:

تحلیل آقای هوک فاقد ملاحظات جدی یا در نظر گرفتن هر گونه واکنش بالقوه‌ای از سوی ایران است. هر چند ایران در سازمان ملل حق وتو ندارد، اما مطمئنا پاسخ خواهد داد. اگر تحریم ها برگردند، ایران نیز از گزینه ی هسته ای استفاده خواهد کرد: خروج از پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای. در این صورت ایران به دومین کشور خارج شده از این پیمان بعد از کره ی شمالی می پیوندد.

برای پیش بینی، فهم و برنامه ریزی چنین اقدامی چهار سناریو پیش روست؛

اول، آیا ایران واقعا ان پی تی را ترک خواهد کرد؟ سیاستمداران ایرانی مرتبا این تهدید را بازگو می کنند. دبیر شورای عالی امنیت ملی حتی چنین اقدامی را قبل از خروج ایالات متحده از برجام اعلام کرد. ایالات متحده حالا توافق را ترک کرده ولی ایران هنوز در توافق باقی است. در این تهدید و اعلام نظرها درجه ای از تهدید و تئاتر سیاسی نیز وجود دارد.

هر چند تهدیدهای فعلی برای جلوگیری از اعمال دوباره ی تحریم ها مطرح می شود، اما نباید چنین تهدیداتی را توخالی فرض کرد. در مورد تعداد طرفداران خروچ از ان پی تی در ایران نمی توان به دقت اظهار نظر کرد، اما ایران در مورد چنین اقدامی هنوز تصمیم نگرفته و به نظر می رسد که تا زمان اعمال تحریم های سازمان ملل از ان پی تی خارج نشود.

به علاوه، ایران عجله ای ندارد. بدون شک واکنش طرف های روسی، چینی و اروپایی مهم خواهد بود. اگر تهران معتقد باشد که آمریکا منزوی است و دیگر طرف ها نیز تمایلی به از سرگیری تحریم ها ندارند، می تواند زمینه را برای ارتقاء سطح دیپلماتیک فراهم کرده و در توافق بماند.

دوم، آنچه در مورد خروج احتمالی ایران از ان پی تی نگران کننده است، اجازه ی تولید آزادانه ی سلاح هسته‌ای نیست، بلکه این خطر است که جامعه‎ی بین الملل نتواند ناظرانی پیرامون برنامه ی هسته ای ایران داشته باشد. خروج از ان پی تی به معنای از دست رفتن نظارت‌های بین‌المللی است.

توافق نامه‌ی تضمین شده، یک چارچوب مشخص است که طی آن بازرسان آژانس آنچه را که انجام می دهند می توانند مدیریت کنند. این توافق نامه بین آژانس و کشوری که بازرسی ها را پذیرفته، به امضا می رسد. به رغم آنکه ان پی تی و این توافق نامه ارتباط تنگاتنگی باهم دارند ، اما صرفا امضای ان پی تی حضور بازرسان در سایت های هسته ای را امکان پذیر نمی کند. اسرائیل، هند و پاکستان سه کشوری هستند که ان پی تی را امضا نکرده اند اما با آژانس توافق نامه ی تضمین شده دارند.

در اینجا یک راه حل برای ایالات متحده و جامعه ی بین الملل وجود دارد. ایران می تواند به صرف جلب رضایت داخلی از ان پی تی خارج شود، ولی به ناظران ادامه ی دسترسی به سایت های ایرانی را بدهد. این کار به جامعه ی بین المللی اطمینان می دهد که ایران در پی دستیابی به سلاح هسته ای نیست.

سوم، خروج ایران از ان پی تی فوری نخواهد بود. طبق شرایط توافق، ایران موظف است سه ماه قبل از خروج اخطار دهد. بنابراین در این مدت روسیه، چین و اروپا می توانند تلاش هایی برای ماندن ایران در توافق انجام دهند.

ایران می تواند از اهرم هایی برای گرفتن امتیاز استفاده کند. اینکه دیگر اعضای توافق چه مشوق ها و مجازات هایی در نظر بگیرند بر تصمیم ایران تاثیر گذار خواهد بود. هر چند همه ی اینها در بر دارنده ی فرصت هایی دیپلماتیک است اما دوره ای از بحران و عدم اطمینان را رقم خواهد زد.

چهارم و مهم تر از همه، عقب نشینی از ان پی تی به معنای این نیست که ایران تصمیم به تولید سلاح هسته‌ای گرفته است.

خروج ایران از ان پی تی اساسا یک اعلامیه ی سیاسی است. محدودیت های قانونی در مورد توسعه ی سلاح‌های هسته‌ای مانع اصلی برای ایران در تولید بمب نیستند. تهران بر این عقیده است که تولید و توسعه ی سلاح های هسته ای مورد رصد قرار می گیرد، با واکنش نظامی پاسخ داده می شود و تهران در نهایت شکست می خورد. خروج از ان پی تی هیچ یک از این واقعیت های اساسی را تغییر نخواهد داد.

با کاهش موانع سیاسی پیش روی ساخت سلاح هسته ای، خروج از ان پی تی می تواند ایران را به توسعه‌ی سلاح‌های هسته‌ای در آینده تشویق کند. بدون ان پی تی، طرفداران سلاح هسته ای در ایران قدرت بیشتر و محدودیت های کم تری پیش رو خواهند داشت. یک دولت جدید ممکن است محاسبات متفاوتی پیرامون ریسک و مزایای سلاح های هسته ای داشته باشد.

به علاوه، کاهش نظارت‌های بین المللی در یک دوره ی زمانی و فقدان اقدامات ارتقاء یافته تحت برجام، همانند پروتکل های اضافی، می تواند تهران را به مخفی کاری تشویق کند.

تصمیم ایالات متحده برای بازگردادن تحریم ها یک خطای راهبردی است. این اقدام با عواقب متعدد و مزایای اندک همراه بوده و بحران بین دو کشور را عمیق تر خواهد کرد. هرچند اگر ایران تصمیم به ترک ان پی تی بگیرد، باز هم فرصتی برای جامعه ی بین الملل پیش خواهد امد تا مطمئن شود که ایران در جستجوی دستیابی به بمب هسته ای نیست.

خطر واقعی در احتمال تسلیحاتی شدن آتی ایران و خطری است که این موضوع می تواند برای تکثیر کنندگان آینده و مدیریت ریسک گسترش سلاح های هسته ای داشته باشد. شایسته نیست کشورها باور کنند که می توانند به طور غیر قانونی توانایی هسته ای به دست آورند و آزادانه توافق را برای تولید سلاح هسته ای ترک کنند. همچنین شایسته نیست کشور ها به این نتیجه برسند که مشارکت دیپلماتیک بی فایده است.

منبع: اداره کل رسانه‌های خارجی