عربستان|‌ محمد بن‌سلمان چه رویایی در سر دارد؟

اعتمادآنلاین| سیدعماد حسینی- عربستان روزهای عجیبی را پشت سر می‌گذارد. با بستری شدن سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان در بیمارستان، برنامه‌های محمد پسرش، برای تکیه زدن بر جایگاه پدر به عنوان اولین نواده عبدالعزیز در مقام پادشاهی عربستان ، دوباره در کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفت.

با نگاهی به اخبار شبکه‌های اجتماعی در‌می‌یابیم که بلندپروازی‌های این شاهزاده جوان برای کنار زدن عموزاده‌های بزرگ‌ترش پررنگ‌تر شده است؛ عموزاده‌هایی که بسیاری‌شان وقتی بن‌سلمان نوجوانی بیش نبود مسئولیت‌های کلیدی را در کشور بر عهده داشتند.

صفحه توییتری که به نام مشاور شاهزاده محمد بن نایف مطالبی منتشر می‌کند از فشار روزافزون بن سلمان بر هیات بیعت، برای تضمین اعلام تایید پادشاهی‌اش به محض مرگ پدر، خبر داد.

این در حالی است که برخی دیگر از صفحات در شبکه‌های اجتماعی از درگیری بین طرفداران شاهزاده‌ها با نیروهای دولتی سخن گفتند.

به اعتقاد کارشناسان، صرف نظر از اینکه سلمان بن عبدالعزیز به دلیل کهولت سن از بیماری‌های مختلفی از جمله آلزایمر شدید رنج می‌برد، انتقال ناگهانی او به بیمارستان آن هم در شرایطی که دربار منتظر حضور مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق بود و از آن سوی دریاها هم صدای افول محبوبیت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در انتخابات پیش رو به گوش می‌رسید، حرف و حدیث‌ها را در مورد آینده دولت سعودی بیشتر کرد.

به گفته کارشناسان امور عربستان، محمد بن‌سلمان و دستیارانش در نقشه تاختن به سوی تاج و تخت، بزرگ‌ترین چالش فعلی برای این جاه‌طلبی را برنامه‌های مشابه چند شاهزاده دیگر سعودی می‌دانند که هر یک اگر نگوییم بیشتر از بن‌سلمان، به طور حتم کمتر از او در پی پادشاهی نیستند.

طبق تفسیرهای مبتنی بر معادلات ریاضی، محمد بن‌سلمان در سایه شیوع ویروس کرونا و قرنطینه‌های اجباری اعمال‌شده از یک سو و نزدیک شدن زمان حج که تدابیر امنیتی به خودی خود به بالاترین سطح افزایش پیدا می‌کند، می‌تواند خیز آخر خود را برای جانشینی پدر بردارد.

او البته آخرین گام‌های این دورخیز را از چند ماه پیش با حمله گسترده رسانه‌ای بر مهم‌ترین عموزاده‌هایش از جمله محمد نایف و شماری از شخصیت‌های تاثیرگذار امنیتی برداشته بود.

در حالی که گفته می‌شود تعداد زیادی از شاهزاده‌ها هم در چارچوب مبارزه با فساد مالی تحت شدیدترین فشارها و باج‌گیری‌های محمد بن‌سلمان هستند.

محمد بن‌سلمان نشان داده است که برای تحقق هدف خود با کسی تعارف ندارد و حتی عمویش احمد بن عبدالعزیز را هم به اتهام خیانت راهی زندان می‌کند.

اخبار رسیده از داخل خانواده سلطنتی عربستان حکایت از آن دارد که بزرگ‌ترین واهمه محمد بن‌سلمان که او را به تسریع برنامه‌های جانشینی‌اش وا داشته، محمد بن نایف است.

دلیل نگرانی بن‌سلمان از پسرعمویش بن نایف، ارتباطات گسترده او با موسسات امنیتی آمریکایی و غربی است و در این میان، بیشترین نگرانی از بابت روابطی است که شاهزاده با سازمان جاسوسی آمریکا سیا دارد.

گفته می‌شود بسیاری از مسئولان عالیرتبه سیا روابط خصوصی‌ای با بن نایف دارند و این موضوع سبب شده محمد بن‌سلمان در محاسبات خود برای تکیه بر موسسات آمریکایی در تغییر و تحولات آتی دچار مشکل شود.

منابع نزدیک به خانواده سلطنتی عربستان می‌گویند، به همان اندازه که محمد بن نایف نزد سرویس‌های امنیتی و جاسوسی غربی و آمریکایی محبوبیت و جایگاه دارد، شاهزاده احمد بن عبدالعزیز (یکی از معدود عموهای در قید حیاتش) از محبوبیت قابل توجهی در میان خانواده سلطنتی بهره‌مند است و می‌تواند در شرایط خاصی بر شورای بیعت هم تاثیر بگذارد.

در چنین شرایطی تصور نمی‌شود در صورت مرگ سلمان، اتفاق نظری فراگیر (آن هم داوطلبانه و بدون فشار) بر سر تعیین پادشاه بعدی در خانواده سلطنتی حاصل شود.

شاید همین امر هم به بن سلمان، برای تکاپوی هرچه بیشتر در رسیدن به خواسته‌هایش، انگیزه مضاعفی بخشیده است.

به طور خلاصه باید گفت شرایط خانواده سلطنتی حاکم بر عربستان امروز با سال‌های گذشته تفاوت بسیاری پیدا کرده است.

امروز در سایه نبود اتفاق نظر بر سر نام پادشاه بعدی (بخوانید مخالفت نسبی با پادشاهی بن‌سلمان) خبری از حمایت و یکدستی خانواده حاکم نخواهد بود؛ سیاست‌های پرهیاهو و ماجراجویانه بن‌سلمان از درگیری با همسایه‌های عربی گرفته تا تقابل با کرانه دیگر خلیج‌فارس، دخالت در امور داخلی لبنان و صد البته گرفتار شدن در باتلاق یمن نیز باعث شده است سعودی‌ها از دومین ویژگی سنتی خود یعنی رویکرد آرام سیاست خارجی هم محروم بمانند.

سومین چالش پیش روی محمد بن‌سلمان نیز ساختار تندرو دینی عربستان است که تا چندی پیش مهم‌ترین تکیه‌گاه فراخانوادگی آل سعود قلمداد می‌شد، اما محمد بن‌سلمان با اتخاذ رویکرد غرب‌گرایانه و تابوشکنانه‌اش اکنون بسیاری از مشایخ را در سنگر مقابل خود می‌بیند.

به بیانی روشن‌تر، امروز مثلث خانواده آل سعود، کشورهای منطقه‌ای و ساختار دینی سنتی در کشور عربستان، به عنوان پارامترهای تشکیل‌دهنده قدرت ساختار حاکم سعودی، دیگر تکیه‌گاه‌های محمد بن‌سلمان برای جانشینی پدر محسوب نمی‌شوند و اگر او ترامپ را هم از دست بدهد، هیچ برگ برنده‌ای در جنگ نشستن بر صندلی پادشاهی در عربستان نخواهد داشت.