خانه‌تکانی بزرگ سلطان عمان: چرا بن علوی از معادله قدرت کنار گذاشته شد؟

اعتمادآنلاین| سیدعماد حسینی- پادشاهی عمان روز سه‌شنبه را بسیار پررخداد پشت سر گذاشت تا ساختار اجرایی این کشور شاهد خانه‌تکانی بسیار گسترده‌ای باشد، خانه‌تکانی‌ای که روز 18 آگوست 2020 را به نقطه‌عطفی در رویکرد سیاسی این کشور حوزه جنوبی خلیج‌فارس تبدیل کرد.

هیثم بن طارق پادشاه عمان، چند ماه بعد از حضور در قدرت، با صدور 28 فرمان ملوکانه ساختار قدرت کشور را از تمامی میراث سلطان قابوس بن سعید تهی کرد تا با بردن کشورش به مرحله‌ای جدید، تحلیلگران را هم به صرافت چرایی انجام این تحولات آن هم چند روز بعد از جهش ابوظبی به دامن اسرائیل بیندازد.

یوسف الردجالی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه سلطان قابوس در این باره در صفحه توییتر خود نوشت: امروز را به خاطر داشته باشید که سلطان دست به چابک‌سازی دستگاه اداری کشور زد. سلطان از این نقطه شروع کرد.

این در حالی است که تحلیلگران غیرعمانی این اقدام را تغییراتی ریشه‌ای در رویکرد سیاسی و اجرایی کشور قلمداد کرده و آن را چیزی فراتر از یک چابک‌سازی ساده می‌انگارند.

مهم‌ترین فرمان به فرمان 1/11/2020 مربوط می‌شود که در چارچوب آن شهاب بن طارق برادر سلطان عمان به عنوان معاون نخست‌وزیر در امور دفاعی منصوب، و ذی یزن بن هیثم پسر پادشاه نیز وزیر فرهنگ، ورزش و جوانان این کشور شد.

با این حال شاید جنجالی‌ترین فرمان مربوط به تغییر وزیر خارجه عمان یوسف بن علوی بن عبدالله و جانشینی بدر بن حمد البوسعیدی به جای او باشد.

گرچه بسیاری از شخصیت‌های عمانی در حمایت و تایید سلطان به اظهارنظر پرداختند، اما وقتی نوبت به بن علوی می‌رسید رگه‌هایی از ناراحتی و ناخرسندی نسبت به تغییر وزیر خارجه‌ای حس می‌شد که به تعبیر این شخصیت‌ها، 23 سال در مسند این وزارت کارنامه موفقی داشت.

از دیدگاه عمانی‌ها، بن علوی مواضع هوشمندانه و اعتدال‌گرایانه‌ای داشت و یکی از کسانی است که تاریخ نوین عمان را رقم زد.

یک تحلیلگر عمانی هم وزیر خارجه برکنارشده کشورش را مهندس توافقنامه‌های صلح و سلاح صلح‌طلبانه فراگیر عمان توصیف کرد.

از همین روست که پرسش‌های زیادی در مورد چرایی این اقدام توسط سلطان هیثم بن طارق آن هم در این مقطع زمانی مطرح می‌شود:

- آیا این اقدام به منظور پاکسازی ساختار قدرت از گارد قدیمی و طرفداران سلطان قابوس برای فراهم کردن زمینه حضور قوی‌تر تیم سلطان جدید انجام گرفته است؟

- آیا این اقدام واکنشی به شرایط جدید در منطقه است؟ و اگر این سناریو صحیح باشد، عمان قرار است به کدام سمت‌وسو برود؟

- آیا عمان خط مشی سابق خود را در بی‌طرفی و میانجی‌گری در منطقه پی خواهد گرفت؟

- یا اینکه عمان به سمت محور عربستان و امارات خواهد رفت؟

- و پرسش دیگر اینکه آیا خروج بن علوی از وزارت خارجه عمان می‌تواند به سناریوی اقدام انتحاری ترامپ در صورت اطمینان از شکست ارتباط داشته باشد؟

در این میان، ریاض و ابوظبی به شدت بابت این اقدام سلطان عمان خوشحال هستند و ضمن ادامه انتقادات خود از بن علوی، خروج او را بعد از 2 دهه و اندی از حضور در رأس سیاست خارجی این کشور، نشانه‌ای از تلاش سلطان جدید در راستای نزدیکی به ریاض برای موازنه این روابط با روابط گسترش‌یافته بین مسقط و تهران تلقی می‌کنند.

مالک الروفی روزنامه‌نگار عربستانی هم در تحلیل این اتفاق می‌گوید، خروج بن علوی از وزارت خارجه عمان منجر به توسعه روابط عمانی-عربستانی خواهد شد زیرا او یکی از چالش‌های این نزدیکی محسوب می‌شود، نزدیکی‌ای که در این شرایط خاص بسیار مورد نیاز است.

رسانه‌های اماراتی نیز به نقل از منابع آگاه خبر دادند، سلطان هیثم برای تغییر سیاست خارجی کشورش راهی جز تغییر بن علوی نداشت، چراکه این سیاست برای سال‌ها در قبضه اندیشه‌های او بود.

با این حال بسیار زود است که در مورد این تغییر ناگهانی و غافلگیرکننده قاطعانه سخن بگوییم، اما برکناری یوسف بن علوی که از سال 1997 وزیر خارجه عمان بود خواسته یا ناخواسته دوره جدیدی را برای سیاست خارجی عمان رقم خواهد زد.

گرچه برخی از تحلیلگران در آینده کوتاه‌مدت تغییرات انفجاری‌ای در این سیاست‌ها پیش‌بینی نمی‌کنند، اما از سویی برخی دیگر از همین تحلیلگران، به ویژه تحلیلگران نزدیک به امارات و عربستان، تحولی 180 درجه‌ای در سیاست خارجی مسقط پیش‌بینی می‌کنند و معتقدند منطقه باید در انتظار شوک‌های جدید در چارچوب تغییر در دکترین بی‌طرفی مثبت سلطان قابوس باشد.