آیا ایران و آژانس در یک قدمی راه حل هستند؟

اعتمادآنلاین| کرونا هنوز از جهان رخت نبسته است، این را می‌شد از ترکیب صندلی‌ها و مواد ضدعفونی‌کننده روی میز گفت‌وگوی رییس سازمان انرژی اتمی ایران و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشخصا فهمید. گروسی می‌گوید که همین بیماری باعث شده‌ بود که از زمان انتخابش به عنوان مدیرکل آژانس تاکنون به تهران سفر نکند، این استدلال چه بهانه باشد چه منطقی، باعث شده‌ که در 4 ماه گذشته چالش‌های زیادی در مقابل روابط ایران و آژانس ایجاد شود تا جایی که نگرانی‌ها در مورد کاهش همکاری‌های ایران با آژانس و ارسال مجدد پرونده ایران به شورای امنیت توسط شورای حکام آژانس افزایش یابد. تاخیر 6 ماهه گروسی در سفر به تهران و گفت‌وگو با مقام‌های ایرانی به قیمت یک قطعنامه اضافه علیه ایران در شورای حکام تمام شد، قطعنامه‌ای که بعد از «مذاکرات سازنده» روز گذشته گروسی با علی‌اکبر صالحی، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی و محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران دیگر چندان موضوعیت ندارد. بر خلاف انتظار دولت‌هایی که به گفته گروسی به آژانس «فشار» وارد می‌کنند به گفته علی‌اکبر صالحی با این سفر «فصل نوینی» از همکاری‌ها میان ایران و آژانس آغاز شد. گروسی بعد از دیدار با ظریف هم در حساب کاربری شبکه اجتماعی توییتر خود نوشت:«دیداری با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران داشتم تا گفت‌وگوهایی که در تهران در حال انجام گرفتن است، تداوم یابد. از تمایل او برای افزایش همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قدردانم.» گروسی امروز در پایان سفر دو روزه خود به تهران قرار است با حسن روحانی، رییس‌جمهور اسلامی ملاقات کند.

صالحی و نوید فصل نوین

علی‌اکبر صالحی، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی بعد از گفت‌وگوی دو ساعته با مدیرکل آژانس همراه با او در یک نشست خبری مشترک حاضر شد و از سازنده بودن گفت‌وگوهایش با مدیر این نهاد بین‌المللی سخن گفت. صالحی گفت: «فصل نوینی با آمدن آقای گروسی تحت مدیریت ایشان از حیث همکاری بین ایران و آژانس با این سفر آغاز می‌شود و همکاری‌های ما بیش از پیش گسترش خواهد یافت. امیدواریم نتیجه این سفر مرضی‌الطرفین باشد به گونه‌ای که آژانس بر اساس اساسنامه و هم جمهوری اسلامی براساس توافقنامه پادمان و پروتکل الحاقی هر دو متقابلا به وظایف‌مان به گونه‌ای عمل کنیم که در چارچوب مقررات لازم قرار بگیرد.» صالحی از موافقت با آژانس برای پیشبرد حرفه‌ای همکاری‌ها سخن گفت و تاکید کرد: «صبحت‌های امروز بسیار سازنده بود و قرار شد، آژانس به صورت حرفه‌ای و مستقل کار خودش را پیش ببرد و ما هم در چارچوب تعهداتی که داریم، عمل کنیم.» صالحی به رغم لحن خوشبینانه‌اش تاکید کرد که ایران زیر بار هیچ خواسته غیرقانونی نخواهد رفت و افزود: بر اساس حاکمیت و منافع ملی خود تصمیم می‌گیریم ولی آنچه را به آن تعهد کردیم قطعا به آن عمل می‌کنیم و در همان چارچوب مذاکرات را انجام دادیم و آژانس هم در چارچوب اساسنامه و موافقتنامه‌ها و تفاهمنامه‌هایش با ایران عمل می‌کند. معاون رییس‌جمهور در ادامه تصریح کرد که تفاهمات خوبی بین دو طرف انجام شده و قبلا رایزنی‌هایی انجام شده و امروز درباره آن صحبت کردیم و قرار شده، بیانیه‌ای صادر شود و تیم‌های کارشناسی دو طرف روی آن کار می‌کنند و زمانی که بیانیه کامل شد در وقت مقتضی اعلام خواهد شد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس هم در حساب کاربری شبکه اجتماعی توییتر خود در مورد دیدار صبح دیروزش با صالحی نوشت:«ما در حال همکاری بر سر توافق در زمینه فعالیت‌های راستی‌آزمایی پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران هستیم.»

6 ماه از دست رفته

موضوع درخواست دسترسی آژانس به دو مکان در ایران، اسفند ماه سال گذشته و دو ماه بعد از روی کار آمدن رافائل گروسی مطرح شد. ایران پذیرش درخواست آژانس برای بازرسی از این دو سایت را به ضمانت آژانس برای بستن کامل پرونده‌های ادعایی مربوط به «فعالیت‌های گذشته» ایران مشروط کرده ‌بود. موضوع بازرسی از دو مکان در نزدیکی اصفهان و تهران همزمان با اخراج یک بازرس آژانس به دلیل در اختیار داشتن مواد مشکوک هنگام بازدید از یکی از سایت‌های ایران و ادعای آژانس در مورد بی‌پاسخ ماندن سوالاتش در مورد آثار مواد رادیواکتیو در یک نقطه تهران به 4 موضوعی تبدیل شد که از زمان روی کار آمدن رافائل گروسی در دی ‌ماه سال 1398 تا دیروز که برای مذاکره با مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی به تهران سفر کرد، مسائل مورد اختلاف تهران و آژانس بودند. در این مدت، گفت‌وگوها میان تهران و آژانس نسبت به گذشته کاهش محسوسی یافته‌ بود و دو طرف یکدیگر را به اقدامات قاطع در صورت عدم رعایت تعهدات تهدید می‌کردند. شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خرداد ماه امسال با صدور قطعنامه‌ای از ایران خواسته ‌بود که دسترسی‌های ضروری به آژانس برای بازرسی از دو سایت مورد نظر برای بررسی فعالیت‌های ادعایی مرتبط با برنامه هسته‌ای که مربوط به 18 سال پیش هستند را بدهد. ایران ادعاها در مورد این تاسیسات را پرونده‌سازی گروهی از کشورها علیه ایران توصیف کرده ‌بود. همزمان با تصویب این قطعنامه، مدیرکل آژانس مدعی شده ‌بود:«با نگرانی جدی می‌گویم که برای بیش از 4 ماه است که ایران به ما اجازه دسترسی به دو مکان را نداده و برای حدود یک سال است که در مباحثات محتوایی جهت شفاف‌سازی سوالات ما مرتبط با مواد هسته‌ای احتمالی و فعالیت‌های مرتبط هسته‌ای اعلام‌ نشده، مشارکت نکرده است.»

این اظهارات درست مربوط به پس از شیوع جهانی بیماری کروناست، دورانی که گروسی می‌گوید، قصد داشته به ایران سفر کند اما به دلیل شیوع بیماری از این سفر باز مانده است. به نظر می‌رسد که بعد از سفر به تهران لحن گروسی اندکی نرم‌تر از گذشته شده است. او به خبرنگارانی که از او در مورد موضع‌گیری آژانس در مورد برنامه هسته‌ای ایران سوال می‌پرسیدند، تضمین داد که آژانس تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.

مدیر کل آژانس: گرایش سیاسی ندارم

گروسی که از دی ‌ماه سال گذشته کار خود را به عنوان مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از درگذشت مدیرکل پیشین، یوکیو آمانو آغاز کرده است از ابتدا لحنی نسبتا تند در مقابل برنامه هسته‌ای ایران در پیش گرفت به ویژه زمانی که بعد از انتخابش به این مقام از قاطعیت در پرونده ایران سخن گفت. لحن او در تهران متفاوت از اظهارنظرهای گذشته‌اش در وین در مورد پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود. او در پاسخ به سوال خبرنگاران که در مورد تغییر رویکرد آژانس در مقابل ایران پس از انتخاب او به عنوان مدیرکل می‌پرسیدند، تاکید کرد:«هیچ تغییری در رویکرد آژانس ایجاد نشده و همکاری ایران و آژانس سازنده بوده و قرار است تداوم داشته باشد.» گروسی بر تعهد آژانس بر بررسی فنی و دقیق اختلافات با تهران تاکید کرد و گفت:«یک سری موضوعات بین ایران و آژانس است که باید حل و فصل شود.

همکاری بین ایران و آژانس ادامه داشته و چیزی به صورت خطی وجود ندارد. من گرایش سیاسی ندارم و قضاوت‌های آژانس براساس یافته‌های فنی است. برخی موارد پیش می‌آید که نیاز به شفاف‌سازی دارد.»

علی‌اکبر صالحی هم از رویکرد مدیرکل تشکر کرد و گفت:«جا دارد از آقای گروسی و تیم همراه و مجموعه آژانس که با روحیه تفاهم و در چارچوب واقعیت‌ها و مقررات و توافقنامه‌های موجود داریم عمل می‌کنیم، تشکر کنیم.»

اجازه نفوذ بر تصمیمات آژانس را نمی‌دهیم

او در مورد اتهام نفوذ برخی از کشورها در تصمیم‌گیری‌های آژانس گفت:«آژانس رابطه انفرادی با کشورها دارد و هیچ ‌وقت اجازه نمی‌دهد، بخش و کشور ثالثی بر این روابط تاثیر بگذارد. گزارش‌ها را با حساسیت و جزییات و سیستماتیک تهیه می‌کنیم و حساسیت بالایی در آن است. دولت‌ها می‌آیند و می‌روند اما آژانس باقی می‌ماند و رابطه کشورها با آژانس باقی می‌ماند و این مهم است.» مدیرکل آژانس همچنین عنوان کرد:«ضمانت می‌دهیم نفوذی بر آژانس نیست ولی فشار هست. بخشی از سیاست جهانی است تا جایی که بتوانیم، اجازه نمی‌دهیم این فشارها بر فعالیت ما تاثیر بگذارد.» علی‌اکبر صالحی هم در این نشست خبری بر اراده ایران برای جلوگیری از «اقدامات بدخواهانه دشمنان» تاکید کرد و گفت:«به آینده بسیار امیدوارم و قطعا مسائلی که پیش روست به نحو مقتضی و مرضی‌الطرفین حل خواهد شد. البته دشمنان ساکت نمی‌نشینند ولی ما هم باید با تدبیر خود سعی کنیم تمامی اقدامات بدخواهانه دشمنان را خنثی کنیم که الحمدالله با تدبیر و هوشیاری و هوشمندی که تاکنون جمهوری اسلامی ایران به خرج داده، توانسته به خوبی این مساله را مدیریت کرده و همچنان مدیریت خواهد کرد.» مدیرکل آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای عربستان سعودی و نظارت آژانس بر این فعالیت‌ها نیز خاطرنشان کرد: بین آژانس و عربستان رابطه برقرار است و معتقدیم باید این فعالیت‌ها تحت نظارت قرار گیرد و یک سری تحولات در جریان است و امیدواریم نظارت بر برنامه هسته‌ای عربستان تداوم داشته باشد.

تاکید ظریف بر لزوم بی‌طرفی آژانس

در دیدار محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی اتمی مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت. وزیر امور خارجه در این دیدار تاکید کرد: همکاری‌های ایران و آژانس همواره بر مبنای تعهدات بین‌المللی و در چارچوب فنی و حرفه‌ای بوده است. ظریف افزود: همان‌طور که آژانس نیز بارها تایید کرده است بیشترین همکاری‌ها در حوزه پادمانی بین ایران و آژانس وجود دارد و این مسیر می‌تواند در همین چارچوب ادامه پیدا کند. وزیر امور خارجه کشورمان اظهار امیدواری کرد با حل اختلافات موجود بر اساس اعتماد متقابل، همکاری‌های دوطرف در چارچوب مقررات پادمانی و بر مبنای حسن نیت ادامه یابد. در این دیدار آقای گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد که آژانس وظایف خود را بر اساس اصول بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری و همچنین در چارچوب صرف ملاحظات فنی انجام می‌دهد. وی افزود: همکاری‌های بین ایران و آژانس در گذشته به نفع دوطرف بوده و با غلبه بر برخی مشکلات می‌توان این همکاری‌ها را ادامه داد.

منبع: روزنامه اعتماد